Το τέλος Αυγούστου σε ότι αφορά τα αθλητικά δεδομένα είναι μια αρχή. Η αρχή της νέας σεζόν. Ξεκινούν οι προετοιμασίες και παράλληλα η αντίστροφη μέτρηση για την έναρξη της νέας αγωνιστικής περιόδου. Όλα αυτά,υπό κανονικές συνθήκες Εδώ, όμως, είναι Βαλκάνια, δεν είναι παίξε-γέλασε. Το αποτέλεσμα; Να βιώνουμε το πιο παράξενο καλοκαίρι του ελληνικού μπάσκετ. Λίγες βδομάδες πριν το πρώτο επίσημο τζάμπολ δεν γνωρίζουμε ποια θα είναι η 14η ομάδα της Basket League, αυτή που θα πάρει το μέρος της ΑΕΝ Κηφισιάς, της ομάδας που αποσύρθηκε παρότι λίγους μήνες πριν πραγματοποίησε την καλύτερη πορεία της σύντομης ιστορίας της.

Την 14η θέση διεκδικούν έξι ομάδες μέσω wild card: Η Λευκάδα, που τερμάτισε στην 6η θέση της Α2 την περασμένη σεζόν και διεκδικεί να γίνει ο πρώτος εκπρόσωπος της Δυτικής Ελλάδας στην υψηλότερο κατηγορία, δύο ιστορικές ομάδες όπως ο Πανιώνιος και ο Ηρακλής, δύο επαρχιακές που υποβιβάστηκαν μεν, αλλά έχουν το πλεονέκτημα να συνοδεύονται από τρία σημαντικά αρχικά (ΚΑΕ Αρκαδικός και ΚΑΕ Καβάλα) και μια ακόμη ομάδα της περιφέρειας, το Ηράκλειο που πέρσι αγωνιζόταν στο πρωτάθλημα της Β' Εθνικής και ήδη μέσω των ανακατατάξεων ανέβηκε στην Α2.

Σαν να μην έφτανε αυτό ο φιναλίστ του κυπέλλου Ελλάδος Φάρος, που εξασφάλισε την άνοδο σ' αυτή την παρθενική διαδικασία των πλέι-οφ στην Α2, δήλωσε αδυναμία και παρέμεινε στην ίδια κατηγορία. Ο Προμηθέας Πατρών που τερμάτισε 3ος εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία και "αγόρασε" επί της ουσίας τη θέση από την ομάδα του Κερατσινίου, ακολουθώντας την Κύμη ως νεοφώτιστος. Το αληθινό μπλέξιμο έγινε όταν ο Εθνικός, πρώτος επιλαχών για τη θέση που "χήρεψε" λόγω της Κηφισιάς, δήλωσε επίσης αδυναμία συμμετοχής στην μεγάλη κατηγορία. Για να καταλήξουμε στην πρωτόγνωρη κατάσταση της wild card. Πάλι καλά που τα Τρίκαλα αποφάσισαν πριν μερικές ημέρες να "κατέβουν", προχωρώντας στα τέλη Αυγούστου σε ανακοίνωση προπονητή και τις πρώτες ανανεώσεις παικτών. Είχε προηγηθεί και ο Κόροιβος, που το πήρε απόφαση νωρίτερα, κάνοντας ένας άκρως οικονομικό σχεδιασμό ειδικών συνθηκών. Εξ ου και η επιλογή ενός ικανότατου προπονητή, του Ντίνου Καλαμπάκου, που έχει αποδείξει (έστω και σε επίπεδο Α2) ότι μπορεί να φέρει εις πέρας αυτές τις δύσκολες αποστολές.

Να συμφωνήσουμε ότι κοιτώντας τη μεγάλη εικόνα το τοπίο είναι θολό. Ακόμη κι αν εστιάσουμε, όμως, κατά τόπους πάλι θολό είναι. Και τα ερωτήματα που γεννούνται είναι πολλά. Γιατί αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει 14η ομάδα στο πρωτάθλημα; Γιατί δύο ομάδες της Α2 δεν μπόρεσαν/θέλησαν να ανέβουν στην Α1 παρότι είχαν το δικαίωμα; Γιατί οι περισσότερες ομάδες που υποβιβάζονται από τη μεγάλη κατηγορία "βουτούν" απευθείας στην Β' Εθνική, όπως φημολογείται ότι θα κάνει και ο Αρκαδικός; Γιατί για παράδειγμα ένας επιχειρηματίας (ο Βασίλης Δέρβος του Εθνικού) που ανέβασε την ομάδα του από την Α' ΕΣΚΑΝΑ ως την Α2 και εν συνεχεία -έστω και με καραμπόλα- αποχώρησε μερικές στιγμές μόνο πριν το όνειρο του γίνει πραγματικότητα; Γιατί το ελληνικό μπάσκετ δεν προσφέρει το κατάλληλο πλαίσιο για επενδύσεις; Γιατί οι ομάδες που φτάνουν στην Α1 εν συνεχεία εξαφανίζονται; Γιατί δύο συνεπείς επιχειρηματίες (Δημουλάς, Τσακτσαρλής) κι ενώ οι προσωπικές τους επιχειρήσεις δεν αντιμετώπιζαν προβλήματα, αποφάσισαν να αποχωρήσουν από το χώρο του μπάσκετ;

Είναι οξύμωρο, όμως. Η Basket League παραπαίει. Οι "μικρές" Εθνικές μας ομάδες γνώρισαν δεύτερο υποβιβασμό μέσα σε λίγα χρόνια. Η Εθνική Ανδρών αγνοεί τη χαρά της διάκρισης σε μεγάλη διοργάνωση από το 2009. Αυτή τη στιγμή που μιλάμε βρίσκεται στο Νο13 της παγκόσμιας κατάταξης. Ναι, στο Νο13. Την ίδια στιγμή ο Ολυμπιακός έχει πάρει μέρος σε τέσσερα από τα έξι τελευταία φάιναλ-φορ κατακτώντας μάλιστα δύο τίτλους. Ο Παναθηναϊκός παραμένει η ομάδα με τις περισσότερες κατακτήσεις από το 1998 και μετά. Η Ελλάδα στέλνει διαρκώς περισσότερους παίκτες στο ΝΒΑ. Ο Γιώργος Παπαγιάννης έγινε τον Ιούνιο το υψηλότερο ελληνικό ντραφτ-πικ. Ο Γιάννης Αντετοκούνμπο είναι το "πρόσωπο" των Μιλγουόκι Μπακς και αυτός που το ερχόμενο καλοκαίρι θα υπογράψει ένα συμβόλαιο δεκάδες εκατομμυρίων. Οι Έλληνες προπονητές θεωρούνται οι κορυφαίοι στην Ευρώπη και έχουν τους περισσότερους εκπροσώπους στην Ευρωλίγκα: ένας στους τέσσερις προπονητές είναι Έλληνας.

Εξηγήσεις υπάρχουν πολλές: Η οικονομική κρίση, η διάλυση του σχολικού αθλητισμού, η υποβάθμιση των παιδικοεφηβικών πρωταθλημάτων, η αύξηση των υποχρεώσεων στο σχολείο, σε συνδυασμό με την άρση των προνομίων για τους αθλητές-μαθητές με διακρίσεις, η ίδια η ψηφιακή εποχή, η αύξηση του φανατισμού και των φαινομένων βίας, η συρρίκνωση των σωματείων, η εξαφάνιση των παραγόντων που διακρίνονταν για το μεράκι, τον ρομαντισμό και την ανιδιοτελή αγάπη τους, ______________ . Συμπληρώστε ότι θέλετε. Από αιτίες, άλλο τίποτα. Στην εποχή της ελληνικής ύφεσης οι θεσμοί είναι αυτοί που βάλλονται σφόδρα: παιδεία, υγεία, δικαιοσύνη, κοινωνικό κράτος. Δεν ήταν δυνατόν να γλιτώσει ο αθλητισμός. Δεν ήταν δυνατόν να γλιτώσει το ελληνικό μπάσκετ. Ούτε καν το πάλαι ποτέ στολίδι του, η Α1.

Την δεκαετία του '90 η φράση που το συνόδευε ήταν "το καλύτερο πρωτάθλημα της Ευρώπης". Ήταν η εποχή της ανάπτυξης. Τότε που το ελληνικό μπάσκετ ζούσε ακόμη με τα απόνερα του άθλου του '87. Το μπάσκετ είχε μπει για τα καλά στα σπίτια κι οι ελληνικές ομάδες σάρωναν. Ο Ολυμπιακός κι ο Παναθηναϊκός ήταν οι ισχυροί της Ευρώπης. Ο Άρης και ο ΠΑΟΚ κατακτούσαν από δύο ευρωπαϊκούς τίτλους. Γενεύη 1991, Τορίνο 1993, Τεργέστη 1994, Προύσα 1997. Ο Ηρακλής έφτανε στους "4" του Κυπέλλου Κυπελλούχων. Το Μαρούσι, το 2001, κατακτούσε το Σαπόρτα. Στον ίδιο τελικό έφτασε κι ο Μακεδονικός του Κώστα Μεσάικου και του Αργύρη Πεδουλάκη. Στο ελληνικό πρωτάθλημα έκαναν παρέλαση μεγάλα ονόματα της Ευρώπης (Πάσπαλι, Βράνκοβιτς, Κόμαζετς, Μποντιρόγκα, Ράτζα, Ρέμπρατσα, Γιάνκοβιτς, Πρέλιεβιτς, Σάβιτς, Φεράν, Μορέτι, Λάσα, Μπόνι, Μιχαίλοφ) και της Αμερικής (Πι Τζέι Μπράουν, Αντόνιο Ντέιβις, Ντομινίκ Ουίλκινς, Έντι Τζόνσον, Ρόι Τάρπλεϊ, Τζεφ Μαλόουν, Ρίκι Πιρς, Κλιφ Λέβινγκστον, Σαμ Βίνσεντ, Κρις Μόρις). Δισεκατομμύρια δραχμές πάνω στο παρκέ.

Η εποχή των παχιών αγελάδων, όμως, πέρασε. Για να φτάσουμε στο πρωτάθλημα της κρίσης. Σ' αυτό που "η ομάδα που χρωστάει" είναι ο κανόνας, όχι η εξαίρεση. Κοιτώντας πίσω τα χρόνια, η ιστορία επαναλαμβάνεται. Το ίδιο μοτίβο. Ομάδες διαλύονται. Ομάδες δεν μπορούν να ανέβουν. Ομάδες που ζουν και αναπνέουν με μηχανική υποστήριξη, τα καλώδια της οποίας φτάνουν στην τσέπη και στην όρεξη του εκάστοτε επενδυτή. Μια εικόνα που θυμίζει τις φαβέλες, δίπλα από τα υπερπολυτελή στάδια. Το χάος δίπλα από τη χλιδή.

Να μιλήσουμε με στοιχεία από το 2003 ως τώρα;

• Ο κύκλος ζωής μιας νεοφώτιστης ομάδας στην Α1 είναι 3,3 έτη.

Αν εξαιρέσουμε τρεις ξεχωριστές περιπτώσεις όπως είναι ο Κολοσσός, το Ρέθυμνο και ο Απόλλων Πατρών, που αποτελούν για συγκεκριμένους λόγους εξαιρέσεις(*), τότε ο κύκλος ζωής ανέρχεται στα 2,6 χρόνια.

• Πέντε ομάδες που κέρδισαν το δικαίωμα ανόδου από την Α2 δεν κατάφεραν τελικά να αγωνιστούν.

Οι πέντε από τις 28. Όπερ σημαίνει ότι το 18% των ομάδων που ανεβαίνουν δεν παίζουν στην Α1. Η πρώτη ήταν το Φάληρο, που δεν κατάφερε να βρει τα χρήματα για να ιδρύσει ΚΑΕ. Ακολούθησε η περίπτωση του Σπόρτιγκ του 2007, με διαφορετικές όμως συνθήκες. Τότε πίσω από την ομάδα βρισκόταν ο Δημήτρης Δρόσος, που μέσα σε ένα καλοκαίρι εγκατέλειψε τα Πατήσια για να αναλάβει την ΑΕΚ (και μετά τον ΠΑΟΚ). Χωρίς την οικονομική ισχύ του Δρόσου ο Σπόρτιγκ όχι μόνο δεν κατάφερε να παίξει στην Α1, αλλά την επόμενη χρονιά υποβιβάστηκε (ως τελευταίος) από την Α2. Την επόμενη χρονιά, το 2008, ήταν το Πανόραμα η ομάδα που ανέβηκε, αλλά δεν έπαιξε. Προτίμησε να "πουλήσει" τη θέση, να συγχωνευτεί και να εξαφανιστεί για χάρη της Καβάλας. Το τέταρτο και το πέμπτο παράδειγμα ήταν φέτος ο Φάρος και ο Εθνικός. Επίσης διαφορετικές περιπτώσεις. Η ομάδα του Κερατσινίου, με το πολύ υψηλό μπάτζετ, δεν θέλησε για νομικούς περισσότερο λόγους να πάρει μέρος στην Α1, αλλά αντίθετα δημιούργησε ξανά ένα ισχυρό σύνολο στην Α2 με στόχο (ξανά) την άνοδο. Ο Εθνικός από την άλλη, χωρίς τον επενδυτή Βασίλη Δέρβο, δεν είχε τους οικονομικούς πόρους να το κάνει.

• Τέσσερις ομάδες αποσύρθηκαν από το πρωτάθλημα

Η αρχή είχε γίνει με το Περιστέρι τη σεζόν 2003-2004, όταν αντιμετώπιζε μεγάλα οικονομικά προβλήματα. Είχε προηγηθεί η ακμή της ομάδας με τη συμμετοχή στα ημιτελικά του πρωταθλήματος και τη συμμετοχή στην Ευρωλίγκα. Ακολούθησε ο Πανελλήνιος, μια μόλις χρονιά (2010-11) μετά την καλύτερη σεζόν της σύγχρονης ιστορίας του, με παρουσία στον μικρό τελικό και στα ημιτελικά του Eurocup. Η ομάδα της Κυψέλης κουτρουβάλησε απευθείας στην Α΄ΕΣΚΑ. Έκτοτε υποβιβάζεται κάθε χρόνο και πλέον βρίσκεται στην κατώτατη κατηγορία, την Δ' ΕΣΚΑ.

Πέρσι αποσύρθηκε από το πρωτάθλημα την τελευταία στιγμή ο ΚΑΟΔ και φέτος η Κηφισιά. Οι Δραμινοί μετά από τέσσερα χρόνια στην Α1 και οι Κηφισιώτες μετά από τρία, κλείνοντας κατ' αυτό τον τρόπο τον σύντομο κύκλο τους. Ο ΚΑΟΔ πήγε απευθείας στα τοπικά πρωταθλήματος. Η ΑΕΝΚ από την άλλη υποβιβάστηκε στην Β' Εθνική. Οι δύο αυτές ομάδες έχουν ένα κοινό. Οι επενδυτές τους δεν αποχώρησαν λόγω οικονομικών προβλημάτων. Δεν αισθάνθηκαν στενότητα λόγω προβλημάτων στις επιχειρήσεις τους. Ήταν μια εκούσια απόφαση από δύο επενδυτές που ούτε χρωστούσαν χρήματα, ούτε δίσταζαν να βάζουν το χέρι στην τσέπη, προφανώς επειδή θεώρησαν ότι δεν υπάρχει κάποιο νόημα σε όλο αυτό.

• Το 50% ομάδων που "πέφτουν" από την Α1 καταλήγουν στη Β' Εθνική ή χαμηλότερα;

Από τις ομάδες που έχουν υποβιβαστεί ως τώρα με αγωνιστικά κριτήρια (26) οι 10 έχουν καταλήξει στη Β' Εθνική ή χαμηλότερα. Αν συνυπολογίσουμε και τον Αρκαδικό (που θα έχει αυτή την κατάληξη αν δεν πάρει wild card) τότε έχουμε 11/28. Προσθέτοντας και τις ομάδες που υποβιβάστηκαν λόγω οικονομικής αδυναμίας έχουμε 15/32. Η τραγική αυτή σούμα ανέρχεται στο 16/32, αν προσθέσουμε και την ομάδα που διαλύθηκε, τα Τρίκαλα (η νέα ομάδα των Τρικάλων που ανέβηκε το 2013 προέκυψε από τον Αίολο Τρικάλων).

Αυτή ήταν η τύχη του Πανελληνίου (Α' ΕΣΚΑ), του Περιστερίου την τελευταία φορά που υποβιβάστηκε (Β' Εθνική), ο Ίκαρος Καλλιθέας (Β' Εθνική), ο ΚΑΟΔ (τοπικό), ο Πανελευσινιακός (Β' Εθνική), η ΑΕΚ (Β' Εθνική), ο Ηρακλής την τελευταία φορά που υποβιβάστηκε (Β' Εθνική), το Μαρούσι (Β' Εθνική). ο Ιωνικός Νέας Φιλαδέλφειας (Β' Εθνική), ο Μακεδονικός (Β' Εθνική), η Ολύμπια Λάρισας (Α τοπικό), η ΑΕΛ (Α' τοπικό) και ο Πανιώνιος (Β' Εθνική). Την ίδια μοίρα ακολουθεί η Νέα Κηφισιά και ο Αρκαδικός, αν δεν τα καταφέρει στη διαδικασία των wild cards.

Υπάρχει και η περίπτωση του Ηλυσιακού που κατέβηκε μεν στο πρωτάθλημα της Α2 (2014-15), αλλά αποσύρθηκε λόγω οικονομικών προβλημάτων μετά τον πρώτο γύρο. Ως συνέπεια υποβιβάστηκε στην Γ' Εθνική. Δεν στέριωσε ούτε εκεί και από τη νέα σεζόν θα αγωνίζεται στην Α' ΕΣΚΑ.

Σε ότι αφορά στον υποβιβασμό στη Β' Εθνική; Έχει να κάνει με τα φορολογικά. Η ομάδα που πέφτει παραμένει ΚΑΕ, οπότε πρέπει να "εμφανίζει" όλα τα χρήματα που καταβάλει. Έτσι το μπάτζετ της πολλαπλασιάζεται σε σχέση με τον ανταγωνισμό και η ομάδα που υποβιβάστηκε βρίσκεται σε μειονεκτική θέση, καθώς πληρώνει εφορία για τα συμβόλαια των παικτών ως Ανώνυμη Εταιρία, την ώρα που τα (ερασιτεχνικά) σωματεία, δεν έχουν τέτοια υποχρέωση.

• Μια στις τρεις ομάδες που υποβιβάζονται από την Α1 επιστρέφουν ξανά στο τοπικό πρωτάθλημα.

Συνολικά 12 από τις 32 ομάδες που υποβιβάστηκαν (για αγωνιστικούς ή οικονομικούς λόγους), έχουν καταλήξει σε τοπικά πρωταθλήματα (37%). Ο λόγος για την Ολύμπια Λάρισας, την ΑΕΛ, το Αιγάλεω, τον Πανελλήνιο, τον Ηλυσιακό, τον ΚΑΟΔ, τη Νήαρ Ηστ, την ΜΕΝΤ, την Ολυμπιάδα Πατρών, το Ηράκλειο, τον Ιωνικό Νέας Φιλαδέλφειας και τον Μακεδονικός. Υπάρχουν παλαιότερα κι άλλα τέτοια παραδείγματα ομάδων που μεσουρανούσαν τη δεκαετία του '90 όπως ο Παπάγου, ο Σπόρτιγκ, ο ΒΑΟ και οι Αμπελόκηποι, αλλά δεν γλίτωσαν την κάθετη πτώση.

• Μόλις 8 ομάδες που υποβιβάστηκαν επέστρεψαν ξανά στην Α1

Τα παραδείγματα είναι ελάχιστα, 7+1 για την ακρίβεια. Ο λόγος για τον Απόλλων Πατρών, την Ολύμπια Λάρισας, τον Κολοσσό Ρόδου, το Ρέθυμνο, την Καβάλα, τον Ηρακλή και την ΑΕΚ. Συν το Περιστέρι, τη μοναδική ομάδα που υποβιβάστηκε λόγω οικονομικής δυσκολίας, αλλά κατάφερε να επιστρέψει στην Α1.

Αν δούμε, όμως, πιο προσεκτικά τις περιπτώσεις των ομάδων βρίσκουμε πέντε ομάδες της περιφέρειας (Πάτρα, Λάρισα, Ρόδος, Ρέθυμνο, Καβάλα), ο μεγαλύτερος δήμος της Αθήνας με τη μεγάλη μπασκετική παράδοση (Περιστέρι) και δύο ιστορικές ομάδες, την ΑΕΚ και τον Ηρακλή, που έχουν κατακτήσει πρωτάθλημα Ελλάδος και παράλληλα διαθέτουν ποδοσφαιρική ομάδα και μεγάλη βάση οπαδών. Δεν έχει συμβεί το ίδιο με αντίστοιχες ομάδες του κέντρου που μετά την εκπλήρωση του ονείρου της Α1 (ή της ματαιοδοξίας - το λέμε όπως θέλουμε) χάθηκαν στις εθνικές και στις τοπικές κατηγορίες.

• Τέσσερις ομάδες άλλαξαν έδρα, αλλά όχι μοίρα

Στην προσπάθεια τους να εξασφαλίσουν περισσότερα έσοδα και να εκμεταλλευτούν τη δυναμική μιας επαρχιακής πόλης που διψάει για μπάσκετ, τέσσερις ομάδες της Α1 αποφάσισαν να "μετακομίσουν". Καμία από αυτές, όμως, δεν κατάφερε να αποφύγει το μοιραίο. Το οποίο μάλιστα ήρθε εκείνη ακριβώς τη χρονιά. Ο λόγος για τον Μακεδονικό της Κοζάνης, τον Πανελλήνιο της Λαμίας, τον Ίκαρο της Χαλκίδας και τον Ιωνικό της Αμαλιάδας. Μετά την αποτυχία εναγκαλισμού με την τοπική κοινωνία, υποβιβάστηκαν (απευθείας κάτω από την Α2) και επέστρεψαν στη φυσική τους έδρα. Ο Ιωνικός ΝΦ βρίσκεται αυτή τη στιγμή στην Α' ΕΣΚΑ, ο Ίκαρος στην Γ' Εθνική, ο Μακεδονικός επίσης στην Γ' Εθνική και ο Πανελλήνιος στην Δ' ΕΣΚΑ, γνωρίζοντας αλλεπάλληλους υποβιβασμούς.

• Μια φορά το πρωτάθλημα διεξήχθη με 13 ομάδες

Η μοναδική αφορά από καταβολής ΕΣΑΚΕ (1992) που το πρωτάθλημα διεξήχθη με λιγότερες από 14 ομάδες ήταν τη σεζόν 2011-12. Την ίδια χρονιά (που ήταν και η τελευταία) το ελληνικό μπάσκετ είχε δύο εκπροσώπους στο Final Four της Euroleague. Τη θέση που χήρεψε προέκυψε μετά την αποχώρηση του Πανελληνίου. Η δεύτερη και επί της ουσίας μοναδική ομάδα που υποβιβάστηκε ήταν το Μαρούσι.

Αναζητώντας το γιατί

Για να φτάσουμε στη φετινή κατάσταση. Ο Φάρος και ο Εθνικός που είχαν το δικαίωμα δεν το εξαργύρωσαν με τη συμμετοχή τους στην Basket League. Η 6η ΑΕΝ Κηφισιάς υποβιβάστηκε αυτοβούλως στην Β' Εθνική. Και εντέλει την "wild card" διεκδικούν δύο ομάδες που υποβιβάστηκαν (Καβάλα, Αρκαδικός) για να... γλιτώσουν το βάρος μιας ΚΑΕ στην Α2, δύο ομάδες από τη Β' Εθνική (Ηράκλειο, Πανιώνιος) και δύο ομάδες που απέτυχαν την περσινή σεζόν στην Α2, η Λευκάδα και ο Ηρακλής. Αυτοί που μπορούσαν δεν ήθελαν και αυτοί που δεν μπόρεσαν θέλουν. Κάπως έτσι.

Προφανώς η ρίζα του προβλήματα έχει να κάνει στο ίδιο το πλαίσιο του πρωταθλήματος, αλλά και στη δομή ολόκληρου του ελληνικού μπάσκετ. Η οικονομική κρίση δυσχεραίνει την κατάσταση. Όχι επειδή προσθέτει εμπόδια στο δρόμο των επιχειρηματιών και των ομάδων, αλλά κυρίως επειδή έχει αφαιρέσει τη δυνατότητα και την ευχέρεια να ξεπεραστούν αυτά. Οι ΚΑΕ ήταν ζημιογόνες εταιρίες και στο παρελθόν. Τώρα απλά έχουν λιγοστέψει αυτοί που έχουν στη μπάντα τα χρήματα για τροφοδοτήσουν ένα τόσο ακριβό χόμπι.

Με την πάροδο των χρόνων μες στην οικονομική κρίση αλλάζουν και οι οικονομικοί όροι. Πριν από τέσσερα χρόνια, πριν την αλλαγή καθεστώτος στον ΟΠΑΠ, οι ομάδες της Α1 είχαν συγκεκριμένα εξασφαλισμένα έσοδα ανάλογα με τη θέση που κατείχαν την προηγούμενη σεζόν. Αυτά προέκυπταν από το τηλεοπτικό συμβόλαιο με τη NOVA, αλλά και την χορηγία του ΟΠΑΠ. Τότε τα ποσά ανέρχονταν στα 450-500 χιλιάδες ευρώ για κάθε ομάδα, πλην του Ολυμπιακού και του Παναθηναϊκού και αργότερα της ΑΕΚ, του Άρη και του ΠΑΟΚ που λόγω εμπορικότητας πετύχαιναν καλύτερες τηλεοπτικές συμφωνίες. Πέρσι τα εγγυημένα έσοδα κυμαινόντουσαν από 280-300 χιλιάδες ευρώ για τις μικρομεσαίες ομάδες της λίγκας. Χρήματα που επίσης προκύπτουν από τη NOVA και το Σκρατς, που ήταν ο χορηγός του πρωταθλήματος.

Πριν την αποκρατικοποίηση του ΟΠΑΠ στο συμβόλαιο με τις ομάδες υπήρχαν και διάφορα πριμ. που τώρα έχουν καταργηθεί. Πριμ ανάλογα με τη θέση, πριμ χρησιμοποίησης νεαρών παικτών κι αρκετά άλλα, που ισοδυναμούσαν με έξτρα χρήματα, αλλά και κίνητρο.

Πέρα από τα εγγυημένα έσοδα οι ομάδες που έπαιζαν στην Ευρώπη είχαν ένα ακόμη τηλεοπτικό συμβόλαιο, τα εισιτήρια και τις χορηγίες. Συν την τσέπη του εκάστοτε επενδυτή. Αν και τα τελευταία χρόνια ήταν ελάχιστοι όσοι έβαζαν το χέρι στην τσέπη. Αντίθετα οι περισσότερες ομάδες έκαναν διαχείριση των εξασφαλισμένων εσόδων, έχοντας πετύχει να μειώσουν κατά πολύ τα έξοδα. Κυρίως τα συμβόλαια των παικτών. Αυτό το πέτυχαν με την επιλογή φθηνών ξένων με μεγαλύτερο ρίσκο, με την προσθήκη 2-3 καλών Ελλήνων και φιλόδοξων παικτών που θα μετέφραζαν το όνειρο τους να παίξουν στην Α1 με ένα μικρό συμβόλαιο, της τάξεως Γ Εθνικής ή Α' Τοπικού.

Οι μοναδικές εξαιρέσεις ήταν οι ομάδες που είχαν καταφέρει να εξαργυρώσουν την εντοπιότητα, απολαμβάνοντας την στήριξη της τοπικής οικονομίας. Δεν είναι τυχαίο το ότι οι ομάδες που έχουν επιβιώσει, έχουν ξεπεράσει τον μικρό κύκλο ζωής που προβλέπεται στην Α1 και έχουν καταφέρει να ορθοποδήσουν μετά τον αρχικό τους υποβιβασμό είναι ο Κολοσσός (10 σεζόν), το Ρέθυμνο (6 σεζόν) και ο Απόλλων Πατρών (4 σεζόν). Οι Πατρινοί εκπροσωπούν ένα μεγάλο κέντρο της περιφέρειας με μεγάλη παράδοση στο μπάσκετ. Οι δύο νησιωτικές δυνάμεις, ωστόσο, αντλούν τη δύναμη τους από την ιδιαιτερότητα τους. Νησί ίσον τουρισμός. Η τοπική οικονομία ζει το καλοκαίρι (όταν γίνεται ο σχεδιασμός και το ξεκίνημα της ομάδας) τις καλύτερες μέρες του χρόνου, οπότε είναι πιο εύκολο οι επιχειρηματίες να ενισχύσουν την ομάδα μπάσκετ. Ένα αντίστοιχο παράδειγμα είναι και η Λευκάδα που διαθέτει τα τελευταία χρόνια ένα από τα μεγαλύτερα μπάτζετ στην Α2, έχοντας όμως την ιδιαιτερότητα ότι "μπαίνει" στην αγορά με σχετική καθυστέρηση. Μετά την τουριστική κορύφωση, όμως, η διαδικασία χτισίματος μπαίνει σε λειτουργία.

Στα συν των νησιωτικών ομάδων (Ρέθυμνο, Κολοσσός) είναι η δυνατότητα εξοικονόμησης χρημάτων λόγω φθηνής ενοικίασης σπιτιών και δωρεάν αεροπορικών εισιτηρίων μέσω της Aegean. Παροχές που κοστίζουν περισσότερο για τις αθηναϊκές ομάδες (σπίτια/αυτοκίνητα), ή τις υπόλοιπες της περιφέρειας (Τρίκαλα, Δράμα, Καβάλα).

Έλλειψη κεντρικής διαχείρισης αυτή η μάστιγα

Το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζει θεσμικά το ελληνικό πρωτάθλημα έχει να κάνει με την έλλειψη κεντρικής διαχείρισης των χορηγικών και τηλεοπτικών δικαιωμάτων, όπως συμβαίνει στις προηγμένες λίγκες όπως το NBA (σ.σ σε ότι αφορά την παναμερικανική κάλυψη, διότι υπάρχει η δυνατότητα της κάθε ομάδας να διαπραγματευτεί ξεχωριστά συμβόλαια για τοπικά δίκτυα) και η Premier League. Λόγω αυτού η λίγκα και οι υπόλοιπες ομάδες βλέπουν το μεγάλο διαπραγματευτικό χαρτί τους, τους δύο άσους που ονομάζονται Ολυμπιακός και Παναθηναϊκός, να γλιστρούν από το χέρι τους. Από τα μέσα της προηγούμενης 10ετίας για παράδειγμα δεν υπάρχει κεντρική διαχείριση των τηλεοπτικών δικαιωμάτων. Κάθε ομάδα διαπραγματεύεται μόνη της. Για παράδειγμα φέτος ο Ολυμπιακός, ο Παναθηναϊκός και η ΑΕΚ διαπραγματεύτηκαν μόνοι τους εις αναζήτηση τηλεοπτικής στέγης και οι υπόλοιπες 11 μαζί.

"Αυτό σημαίνει την καταστροφή του ελληνικού μπάσκετ" είχε προβλέψει ο Θόδωρος Καρατζάς, στη λήξη της δικής του θητείας, όταν δηλαδή φαινόταν στον ορίζοντα η επιθυμία των "μεγάλων" να βάλουν τέλος στην κεντρική διαχείριση. Και εν μέρει είχε δίκιο. Να μιλήσουμε με παραδείγματα; Η Δάφνη το 2001, όταν ήταν σε ισχύ το ενιαίο συμβόλαιο με τη συνδρομητική τηλεόραση (νυν NOVA, τότε Supersport), είχε εισπράξει 400 εκατομμύρια δραχμές. Η Δάφνη ήταν η 14η ομάδα του πρωταθλήματος. Φέτος η νεοφώτιστη ομάδα εισπράττει κάτι λιγότερο από 100.000 ευρώ από το τηλεοπτικό συμβόλαιο, το οποίο φτάνει τα 180.000 ευρώ αν μιλάμε για εμπορικότερες ομάδες όπως ο Άρης ή ο ΠΑΟΚ.

Επομένως τα εγγυημένα χρήματα που μπαίνουν στο ταμείο κυμαίνονται από 220.000 ως 300.000 ευρώ ανάλογα με τη θέση και το όνομα της ομάδας, με την χορηγία από το ΣΚΡΑΤΣ να πλησιάζει τα 120.000 ευρώ. Ποσό, που δεν θεωρείται δεδομένα για την ερχόμενη σεζόν, καθώς δεν έχει υπογραφεί σχετική συμφωνία από τον ΕΣΑΚΕ, έστω κι αν υπάρχει η σχετική αισιοδοξία. Επομένως για τη σεζόν 2016-17 οι μικρομεσαίες ομάδες της Α1 υπολογίζουν μόνο στη βάση των τηλεοπτικών (100-120 χιλιάδες ευρώ). Όσο για τις αντίστοιχες της Α2; Από το 2010 στερούνται των 100.000 ευρώ που προβλεπόταν ως επιχορήγηση από τη Γενική Γραμματεία Αθλητισμού. Τα δικά τους στάνταρ έσοδα ξεκινούν από το μηδέν.

Κεντρική διαχείριση δεν υφίσταται ούτε σε ότι αφορά τη χορηγία του ΟΠΑΠ, εν αντιθέσει με τα παλαιότερα χρόνια που υπήρχε κεντρική συμφωνία. Ο Παναθηναϊκός επέλεξε την Stoiximan.gr ως χορηγό και έτσι δεν εισέπραξε τα χρήματα από το ΣΚΡΑΤΣ, τα οποία μοιράστηκαν στις υπόλοιπες ομάδες. Γίνεται ευκόλως κατανοητό ότι κατ' αυτόν τον τρόπο μειώνεται όμως η διαπραγματευτική ισχύ των ομάδων και της λίγκας. Αυτό είναι το παράπονο των "μικρομεσαίων" και του ΕΣΑΚΕ.

Αυτό που δεν έχει αλλάξει τυπικά, αλλά έχει αλλάξει ουσιαστικά είναι τα χρήματα που απαιτούνται για τη σύνθεση μιας ΚΑΕ. Το ποσό των 325.000 ευρώ που απαρτίζει το μίνιμουμ του μετοχικού κεφαλαίου (225.000 ευρώ) και η εγγυητική επιταγή (100.000 ευρώ). Τυπικά το ποσό παραμένει απαράλλαχτο από το 2005 ως τώρα. H εφαρμογή των capital controls, ωστόσο, έχουν δυσκολέψει τις ομάδες, που πρέπει να καταθέσουν αυτά τα χρήματα και να τα αφήσουν στην τράπεζα, ενώ παλαιότερα τα χρήματα εμφανιζόντουσαν μόνο για τις ανάγκες των ελέγχων. Το εταιρικό καθεστώς φοβίζει πολλές από τις ομάδες, λόγω αυξημένων εξόδων και κινδύνου εμπλοκής αν κάτι πάει στραβά.

Οι ομάδες έχουν προσαρμοστεί στη νέα εποχή. Τα μπάτζετ των παικτών έχουν μειωθεί. Η επιλογή των ξένων γίνεται με άλλα κριτήρια. Αυτό που δεν έχει αλλάξει, όμως, είναι τα έξοδα τους. Και αυτό αποτελεί το μεγάλο παράπονο των ομάδων, που εν αντιθέσει με την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα, βλέπουν κάποια έξοδα να μένουν σταθερά τα τελευταία 15 χρόνια. Όπως για παράδειγμα οι αμοιβές των διαιτητών. Για μια επαρχιακή ομάδα ένας εντός έδρας αγώνας κοστίζει πάνω από 4.000 ευρώ μόνο και μόνο για αμοιβές διαιτητών και γραμματείας. Σε ετήσια βάση το ποσό αγγίζει τα 60.000 ευρώ και αφορά πληρωμές και έξοδα μετακίνησης (οδοιπορικά) για τους ανθρώπους που διευθύνουν το παιχνίδι, τα οποία μέχρι πρότινος κάλυπτε η ΕΟΚ, τακτική που εγκαταλείφθηκε μετά την μείωση του προϋπολογισμού της Ομοσπονδίας. Και αν στην Α1 οι ομάδες ήταν ούτως ή άλλως υποχρεωμένες να καταβάλλουν τις αμοιβές των διαιτητών, το έξτρα κόστος φορτώθηκε στα σωματεία των εθνικών κατηγοριών πριν μερικά χρόνια. "Δεν γίνεται να έχουν αλλάξει όλα τα οικονομικά δεδομένα και οι αμοιβές των διαιτητών να παραμένουν οι ίδιες. Απλά δεν γίνεται" υπογράμμιζε ένας έμπειρος παράγοντας που διαχειριζόταν ομάδα της περιφέρειας τα προηγούμενα χρόνια.

Στην έλλειψη πλαισίου και στις δυσκολίες που προκύπτουν από τις συνθήκες και κυρίως την οικονομική κρίση, έρχεται να προστεθεί ως εμπόδιο στην ανάπτυξη και το φορολογικό καθεστώς. Οι ιδιοκτήτες των ΚΑΕ και οι χορηγοί δεν έχουν φορολογικές απαλλαγές, που αποτελούν σ' αυτές τις περιπτώσεις κίνητρο για επένδυση, ενώ οι ίδιες οι ομάδες δεν έχουν καν τη δυνατότητα να υπολογίσουν ως έξοδα λειτουργικά κόστη όπως για παράδειγμα τα αεροπορικά εισιτήρια που πληρώνουν. Και σαν να μην έφτανε αυτό οι ομάδες φορολογούνται για τα ποσά που βάζουν στις ομάδες, καθώς τα χρήματα από χορηγίες θεωρούνται έσοδα και επομένως η ΚΑΕ πρέπει να πληρώνει μέρος τους ως φόρο επί των κερδών. Ένας επιχειρηματίας-ιδιοκτήτης, δηλαδή, όχι μόνο δεν έχει φορολογικές απαλλαγές, αλλά πληρώνει και έξτρα φόρους για τα χρήματα που έβαλε στην ομάδα.

Σε αυτή την εικόνα προστέθηκε και η αλλαγή στη φορολογία (ισχύει το 45% επί του συνολικού ποσού και όχι το 20% επί των καθαρών εσόδων του παίκτη), που έχει εκτινάξει το μπάτζετ και δυσκολεύει ακόμη τους μη έχοντες.

Υπάρχει λόγος;

Οπότε τι μένει; Διοικήσεις που μόλις χορτάσουν την καλώς εννοούμενη ματαιοδοξία τους θα αποχωρήσουν. Ο κύκλος των 3,3 ετών που αναφέρθηκε παραπάνω. Θα κάνουν το όνειρο τους πραγματικότητα, θα παίξουν στην Α1, θα αντιμετωπίσουν τον Ολυμπιακό και τον Παναθηναϊκό, θα νικήσουν την ΑΕΚ, τον ΠΑΟΚ ή τον Άρη, θα μπουν ενδεχομένως στα πλέι-οφ και μετά θα πάρουν το καπέλο τους και φύγουν. Άλλοι στο ηλιοβασίλεμα και άλλοι αφήνοντας πίσω τους καταχρεωμένες ΚΑΕ και ομάδες που για να γλιτώσουν βουτούν στην άβυσσο των εθνικών κατηγοριών.

Τρανή απόδειξη περί έλλειψης προγραμματισμού και οράματος; Το γεγονός ότι καμία ομάδα δεν τόλμησε να επενδύσει επί της ουσίας χρήματα, χτίζοντας το δικό της κλειστό γήπεδο. Όλες χρησιμοποιούν δημοτικά κλειστά, είτε εκμεταλλεύονται αυτό που φτιάχτηκε με λεφτά δημοσίου. Όταν στηνόταν ο χορός των εκατομμυρίων, την εποχή πριν την οικονομική κρίση, μιλούσαμε για δαπάνες, όχι για επενδύσεις. Έργα υποδομής; Ψιλά γράμματα. Η προσπάθεια έγινε όταν η κάνουλα έκλεισε, αλλά τότε αποδείχτηκε πως ήταν αργά.

Η ΕΣΑΚΕ και το νέο του προεδρείο αναζητά λύσεις για τα προβλήματα. Μια πρόταση αφορά τη μείωση των ομάδων, έτσι ώστε να υπάρχουν αυστηρότητα κριτήρια συμμετοχής και να αυξηθεί το επίπεδο του ανταγωνισμού. Είναι ένα σενάριο που εξετάζεται. Ακόμη κι ο ίδιος ο ΕΣΑΚΕ, όμως, αποτελεί μα αρχή με ελάχιστες αρμοδιότητες, λόγω της φύσης του. Είναι οι ίδιες οι ομάδες, που δεν έχουν καν τον έλεγχο της διαιτησίας. Αν μιλούσαμε για ένα κερδοσκοπικό θεσμό με ουσιαστική ισχύ θα μιλούσαμε με διαφορετικούς όρους. Θα ήταν μια λίγκα που θα μπορούσε να υποστηρίξει, να προστατεύσει και να προωθήσει το προϊόν της. Να ακολουθήσει βήματα σαν αυτά της Euroleague, που τα τελευταία 15 χρόνια γνωρίζει διαρκή άνοδο σε έσοδα, εισιτήρια, αλλά και ενδιαφέρον του κόσμου. Βέβαια, η ίδια η ευρωπαϊκή λίγκα έχει αλλάξει τέσσερις φορά τα τελευταία 15 χρόνια το σύστημα διεξαγωγής, ψάχνοντας την καλύτερη φόρμουλα, την ώρα που το δικό μας πρωτάθλημα δεν έχει αλλάξει στο παραμικρό από την πρώτη του ημέρα, το 1992 δηλαδή.

Τότε θα μιλούσαμε για την προσπάθεια δημιουργίας μιας κλειστής λίγκας, με τη συμμετοχή των ομάδων που θα είχαν από μόνες τους τις δομές για να αναπτυχθούν. Να διαθέτουν γήπεδο, έσοδα από εισιτήρια-χορηγούς και όλα τα εχέγγυα να ανθίσουν στο πλαίσιο που θα έθετε η διοργανώτρια αρχή.

Κλειστή λίγκα; Και η Α2; Σύγκρουση με τις προκηρύξεις των πρωταθλημάτων και συγκεκριμένα αυτή της Α2. Από την άλλη είναι σωστή η σκέψη ότι αφαιρείται έτσι το κίνητρο για μια ομάδα να προοδεύσει αγωνιστικά. Τι συμβαίνει όμως με το κίνητρο μιας ομάδας να θωρακιστεί οικονομικά; Να συνθέσει τις δομές που απαιτούνται; Να χτίσει γερές βάσεις που θα αφορούν τους δεσμούς με την τοπική κοινωνία, δυναμική μέσω των διαρκείας, σταθερά χορηγικά προγράμματα, πλάνο μάρκετινγκ έτσι ώστε να μην στηρίζεται στην τσέπη και τη ματαιοδοξία του εκάστοτε επενδυτή. Μήπως αυτό δεν είναι πιο σημαντικό από το αγωνιστικό; Ναι είναι, αλλά το αγωνιστικό δεν μπορεί να παραβλεφθεί. Έστω κι αν γίνεται τα τελευταία χρόνια μέσω συγχωνεύσεων. Όπως αυτή του Χολαργού με τη Λιβαδειά, που είναι και το πιο πρόσφατο παράδειγμα από τη φετινή Α2, ή αυτό του Δούκα με τον Αετό.

Φαύλος κύκλος.

Όπως και στις περισσότερες των περιπτώσεων έτσι και σ' αυτή έρχεται η (παρα)φραση του Τζον Κένεντι να υποδείξει το δρόμο προς τη λύτρωση. "Μην ρωτάς τι μπορεί να κάνει η λίγκα σου για σένα, αλλά τι μπορείς να κάνεις εσύ για τη λίγκα σου". Και το ανάποδο. Το να ρίχνουν οι μικρομεσαίες ομάδες το φταίξιμο στους "μεγάλους" δεν οδηγεί πουθενά, έστω κι αν την παρούσα φάση το πρωτάθλημα σώζεται μόνο με κεντρική διαχείριση. Ούτε βοηθάει από την άλλη η "πέρα-βρέχει" τακτική των ισχυρών του ελληνικού πρωταθλήματος, διότι η εξουθένωση της λίγκας ζημιώνει εντέλει και τους ίδιους. Η λίγκα ναι μεν φείδεται όπλων στα χέρια της, έχει όμως τη δυνατότητα να διαμορφώσει ένα πλαίσιο εύφορο για επενδύσεις. Μπορεί να διεκδικήσει τη θωράκιση του προϊόντος της, χωρίς να αναζητά υπουργικά δεκανίκια. Και οι ίδιες οι ομάδες θα πρέπει να κοιτάξουν το δάσος πίσω από το δέντρο. Να μετατρέπουν τη ματαιοδοξία τους σε προγραμματισμό.

Για το ελληνικό μπάσκετ μιλάμε εξάλλου. Δεν προσπαθούμε να ανακαλύψουμε εκ νέου τον τροχό. Ψάχνουμε να βάλουμε το τρένο μας σε ράγες. Διαφορετικά θα αναρωτιόμαστε -όπως και οι Τρύπες το 1993, όταν είχαμε το καλύτερο πρωτάθλημα της Ευρώπης- τι έγινε εκείνο το τρένο που έβλεπε τα άλλα τρένα να περνούν...

Όταν θα’ρθείς να με ξεθάψεις απ’τις στάχτες

και διώξεις από πάνω μου όλη τη σκουριά

και ξαναβάλεις τις ρόδες μου σε ράγες

και εγώ αρχίζω να κυλάω ξανά