Σαν σήμερα πριν 47 χρόνια, στις 4 Απριλίου του 1968, η μεγάλη ΑΕΚ του Αμερικάνου, του Τρόντζου και των άλλων παιδιών, έγινε ο πρώτος σύλλογος (σε ομαδικό άθλημα) στην ιστορία του ελληνικού αθλητισμού που ανέβηκε στην κορυφή της Ευρώπης κατακτώντας μέσα στο "Παναθηναϊκό Στάδιο" και μπροστά σε 80.000 παραληρούντες θεατές το Κύπελλο Κυπελλούχων.

"…Τους παίζω όπως θέλω εγώ, Παναγία μου, Παναγία μου, ο Θεός της Ελλάδος, ο Θεός της ΑΕΚ, ο Θεός είναι μαζί μας και είμαστε Πρωταθλητές του Κυπέλλου Ευρώπης. Αγαπητοί ακροατές, αυτό το καλάθι δεν ήτανε καλάθι, ήταν όνειρο. Είναι ο Τρόντζος, πάρτε τους τη μπάλα…" Με αυτά τα μαγικά, αξέχαστα λόγια ο μοναδικός Βασίλης Γεωργίου περιέγραψε από το ραδιόφωνο τον ευρωπαϊκό τελικό μεταξύ της ΑΕΚ και της Σλάβια Πράγας. Το έπαθλο για τον νικητή ήταν το Κύπελλο Κυπελλούχων και μεγάλη θριαμβεύτρια η "Αθλητική Ένωσις Κωνσταντινουπόλεως". Ήταν η κορυφαία στιγμή σε μια πορεία που είχε ξεκινήσει μερικά χρόνια νωρίτερα.

Η ΕΠΟΧΗ

Η δεκαετία του ’50 – όταν το μπάσκετ γνώρισε την πρώτη πραγματικά μεγάλη περίοδο ακμής του στην Ελλάδα – είχε δώσει τη θέση της στα 60ties. Η παλιά γενιά με πρωταγωνιστές ομάδες όπως ο Πανελλήνιος και ο Τρίτωνας και παίκτες όπως ο Φαίδων Ματθαίου και ο Κώστας Μουρούζης – που αμφότεροι αγωνίστηκαν στο επαγγελματικό πρωτάθλημα της Ιταλίας – είχε ήδη αποσυρθεί περιμένοντας άξιους διαδόχους. Το άθλημα παιζόταν σε τσιμεντένια δάπεδα. Δεν υπήρχαν κλειστά στάδια, δεν υπήρχαν παρκέ. Ο ναός του μπάσκετ ήταν το "Παναθηναϊκό Στάδιο" και η πολυτελής σάλα της εποχής βρισκόταν κάτω από τις κερκίδες του γηπέδου της Λεωφόρου Αλεξάνδρας και ονομαζόταν "Τάφος του Ινδού".

Η αποστολή της ΑΕΚ επιστρέφει από το εξωτερικό μετά από ευρωπαϊκό αγώνα

Οι ομάδες ήταν αμιγώς ελληνικές και τα στοιχεία που κυριαρχούσαν στα γήπεδα ήταν η ψυχή, ο ηρωισμός, το ταλέντο και η αγάπη για το άθλημα. Δεν υπήρχαν στρατοί φανατικών και βέβαια δεν υπήρχαν ελληνοποιημένοι ξένοι. Ο μόνος "αλλοδαπός" που αγωνιζόταν στο ελληνικό πρωτάθλημα ήταν ένας παίκτης που είχε πάρει μεταγραφή από την ιστορική YMCA Νίκαιας στην ΑΕΚ, ο Γιώργος Αμερικάνος. Ο παίκτης γύρω από τον οποίο χτίστηκε η ομάδα – μύθος της δεκαετίας του ’60, η ΑΕΚ των ρεκόρ, των τίτλων και της πρώτης Ευρωπαϊκής κούπας.

FINAL FOUR 1966

Πριν φτάσει στη μαγική βραδιά της 4ης Απριλίου του 1968, η "Ένωσις" είχε ήδη φροντίσει να δώσει τα διαπιστευτήριά της σε Ελλάδα και Ευρώπη. Έχοντας κατακτήσει 4 συνεχόμενους τίτλους στο εγχώριο πρωτάθλημα (1963, 1964, 1965, 1966), έγινε η πρώτη ελληνική ομάδα που έφτασε σε τελική φάση (final four) του Κυπέλλου Πρωταθλητριών στην Μπολόνια το 1966. Από ρεπορτάζ εκείνων των ημερών αντιγράφουμε:

"Το 1966 άρχισε κάπως δύσκολα για την ΑΕΚ αλλά στη συνέχεια γνώρισε πραγματικούς θριάμβους, που απετέλεσαν την βάση της διεθνούς αναγνωρίσεως και διακρίσεως του ελληνικού μπάσκετ. Στην αρχή αντίπαλος της ΑΕΚ η πολωνική Βίσλα. Ο πρώτος αγών των Αθηνών έληξε με 72-71. Εθεωρείτο βεβαία, κατόπιν τούτου η πολωνική πρόκριση. Η ΑΕΚ όμως, εθαυματούργησε πραγματικά στην Κρακοβία, όπου, προς γενική έκπληξη ενίκησε με 81-79 και εξασφάλισε την πρόκριση. Ήταν μια μεγάλη νίκη που έχει μείνει αξέχαστη στους Έλληνες φιλάθλους. Στη συνέχεια η ΑΕΚ απέκλεισε εύκολα την Βύνταντ του Μαρόκου και έφθασε στους προημιτελικούς (την εποχή εκείνη η προημιτελική φάση διεξαγόταν σε δυο ομίλους).

Φάση από τον αγώνα της ΑΕΚ με την Ίνις Βαρέζε

Η ΑΕΚ ενίκησε την Ζαντάρ Γιουγκοσλαβίας στο Ζαντάρ με 71-69 και στην ρεβάνς στην Αθήνα με 75-71. Μέγας άθλος για την ελληνική ομάδα εθεωρήθη η νίκη της επί της ρωσικής ΤΣΣΚΑ με 74-66 στο «Παναθηναϊκό» Στάδιο, αλλά στην ρεβάνς της Μόσχας ηττήθη με το βαρύ οπωσδήποτε σκορ 81-48. Ηττηθείσα μέσα στην Σόφια από την Ερυθρά Σημαία με 94-69 έδειξε προς στιγμήν η ΑΕΚ ότι έχασε τις ελπίδες προκρίσεώς της. Στην ρεβάνς όμως των Αθηνών ενίκησε τους Βουλγάρους με 94-55 και έτσι εξησφάλισε την πρόκριση για τους τελικούς που διεξήχθησαν ακολούθως στην Μπολόνια. Εκεί η ΑΕΚ ηττήθη από την Σλάβια Πράγας με 103-73 και από την ρωσική ΤΣΣΚΑ με 85-62. Πάντως και το ότι κατόρθωσε να είναι τέταρτη ομάδα στην Ευρώπη δεν ήταν μικρό πράγμα".

Το περιοδικό "Εικόνες" σε ένα τεύχος του 1966 έγραφε χαρακτηριστικά: " Έγινε θρύλος η ομάδα μπάσκετ της ΑΕΚ και οι παίκτες που την αποτελούν. Έτσι, όλα τα παιδιά ποθούν να μεγαλώσουν γρήγορα για να γίνουν παίκτες στο μπάσκετ και να παίξουν στην αγαπημένη κιτρινόμαυρη ομάδα της ΑΕΚ. Πόσα δάκρυα χαράς δεν έχουμε χύσει για την ομάδα αυτή…"

Η ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΤΕΛΙΚΟ

Το τζάμπολ του μεγάλου τελικού

Πριν πάμε στη μαγική βραδιά του τελικού, ας δούμε πρώτα πώς έφτασε η ΑΕΚ σε αυτόν. Η "Ένωσις" λοιπόν προκρίθηκε άνευ αγώνος στον β’ γύρο της διοργάνωσης, όπου αντιμετώπισε την ισπανική Κας Βιτόρια. Έχασε στην έδρα των Βάσκων με 82-72, όμως νίκησε στον επαναληπτικό της Αθήνας 85-65 και πέρασε στα προημιτελικά βρίσκοντας απέναντί της την βελγική Ρουαγιάλ. Επιβλήθηκε στο πρώτο ματς 76-54 και κράτησε την πρόκριση για ένα μόλις καλάθι χάνοντας στο Βέλγιο 74-54.

Στον ημιτελικό οι "κιτρινόμαυροι" τέθηκαν αντιμέτωποι με μια από τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές μπασκετικές δυνάμεις, την ιταλική Ίνις Βαρέζε. Όταν τελείωσε ο πρώτος αγώνας στο Βαρέζε με 78-60 υπέρ των γηπεδούχων, όλοι σχεδόν πίστεψαν πως η πορεία της ΑΕΚ είχε φτάσει στο τέλος της. Οι παίκτες του «δικέφαλου» όμως είχαν διαφορετική γνώμη και μπροστά σε 50.000 θεατές στο "Παναθηναϊκό Στάδιο" έγραψαν την πρώτη χρυσή σελίδα νικώντας με 72-52 και παίρνοντας πανηγυρική πρόκριση για τον μεγάλο τελικό.

ΣΤΗΝ ΚΟΡΥΦΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Πριν τον αγώνα η ΑΕΚ είχε ήδη πετύχει δυο μεγάλες νίκες, την πρώτη σε "διπλωματικό" επίπεδο και τη δεύτερη σε επίπεδο "στρατηγικής". Οι υπεύθυνοι του ελληνικού συλλόγου είχαν καταφέρει να αποφύγουν την κλήρωση της FIBA για την επιλογή της πόλης που θα φιλοξενούσε τον τελικό. Πλήρωσαν στη Σλάβια το αντίτιμο 5.000 εισιτηρίων που θα έκοβε στο γήπεδό της και έτσι οι Τσεχοσλοβάκοι που θεωρούσαν πως έχουν τον τίτλο στο τσεπάκι, δέχτηκαν να διεξαχθεί ο τελικός στην Αθήνα.

Φάση από τον τελικό. Διακρίνονται οι Τρόντζος, Βασιλειάδης και Αμερικάνος

Εκεί βέβαια έβαλε το χεράκι της και η χούντα των συνταγματαρχών, που δεν υπήρχε περίπτωση να αφήσει ανεκμετάλλευτο ένα τόσο σημαντικό αθλητικό γεγονός, κάτι που επανέλαβε και λίγα χρόνια αργότερα με τον Παναθηναϊκό και το Γουέμπλεϊ. Επιστρέφοντας στα του τελικού, μόλις έφτασε η αποστολή της Σλάβια στην Ελλάδα, οι άνθρωποι της ΑΕΚ πήραν τους παίκτες των αντίπαλων και τους ξεποδάριασαν στο περπάτημα με το πρόσχημα πως έπρεπε να τους δείξουν όλα τα αξιοθέατα!

Το τζάμπολ του τελικού ήταν προγραμματισμένο για τις 8.30 το βράδυ, όμως ήδη από τις 6 το απόγευμα δεν έπεφτε καρφίτσα μέσα στο "Καλλιμάρμαρο". 80.000 θεατές είχαν κατακλύσει κάθε γωνιά του επιβλητικού σταδίου, ενώ αρκετές χιλιάδες ακόμα βρίσκονταν συγκεντρωμένοι έξω από τις πύλες θέλοντας να ζήσουν την ατμόσφαιρα του αγώνα έστω και από μακριά. Όλη η υπόλοιπη Ελλάδα ήταν συντονισμένη στη ραδιοφωνική συχνότητα, κρεμασμένη κυριολεκτικά από τα χείλη του εκφωνητή Βασίλη Γεωργίου.

Αμερικάνος, Τρόντζος, Ζούπας, Τσάβας, Βασιλειάδης

Ο τελικός άρχισε και η ΑΕΚ πήρε προβάδισμα από την αρχή, το διατήρησε συνεχώς και το ημίχρονο την βρήκε να προηγείται 49-40. Η ατμόσφαιρα ήταν καταπληκτική. Οι θεατές στήριζαν συνεχώς τους παίκτες του κόουτς Νίκου Μήλα και το δεύτερο ημίχρονο ξεκίνησε. Στο έκτο λεπτό οι Τσεχοσλοβάκοι πέρασαν για πρώτη φορά μπροστά στο σκορ με 60-58. Εκεί κάπου ανέλαβαν δράση οι φωτογράφοι, οι οποίοι άρχισαν να σημαδεύουν και να "πυροβολούν" με τα φλας τους το μεγάλο αστέρι της Σλάβια, Γίρι Ζίντεκ.

Τη συνέχεια μάς την περιγράφει ρεπορτάζ εφημερίδας της εποχής: " Την στιγμή εκείνη τα πάντα μαρμάρωσαν στο Παναθηναϊκό Στάδιο και ενώ η απογοήτευση είχε αρχίσει να καταλαμβάνει όλους τους Έλληνες, ο Τρόντζος σαν από μηχανής θεός και ενώ μέχρι εκείνη τη στιγμή αποτελούσε την προσωποποίηση της μετριότητος, εσημείωσε το καλάθι της ισοφαρίσεως με απίθανο ομολογουμένως τρόπο. Αμέσως όλα ξαναζωντάνεψαν στο Στάδιο και ο ενθουσιασμός πολλαπλασιάστηκε όταν ο Αμερικάνος με δυο εύστοχα φάουλ έκανε το σκορ 62-60 και ευθύς αμέσως ο γιγαντόσωμος Τρόντζος μετέτρεψε την διαφορά σε 64-60. Από εκείνη τη στιγμή φάνηκε ότι δεν θα χανόταν η νίκη από την ελληνική ομάδα".

Και συνεχίζει ο ρεπόρτερ: " Υπολείπονται ακόμη 6 λεπτά και 36 δεύτερα όταν ο διαιτητής καταλογίζει το πέμπτο φάουλ του Ζούπα, ο οποίος κλαίγοντας σαν μικρό παιδί εγκαταλείπει τον αγωνιστικό χώρο. Το άστρο του Τρόντζου έλαμψε από εκείνη τη στιγμή. Με τρία προσωπικά καλάθια ανέβασε το σκορ σε 78-70 και έκανε όλους να αναπνεύσουν και να μειώσουν την αγωνία που τους είχε καταλάβει. Ο Χρηστέας, σπεσιαλίστας στα φάουλ, δημιουργεί το 80-72 για να μειώσουν τη διαφορά οι Τσέχοι και να την αυξήσει ξανά ο Αμερικάνος με δυο καλάθια σε 84-79. Απομένουν πλέον ελάχιστα δευτερόλεπτα για να λήξει ο αγώνας. Ένα καλάθι του Αμερικάνου μετατρέπει το σκορ σε 88-82 για να κλείσει το ματς ο Τσάβας, ο οποίος κερδίζει φάουλ, επιτυγχάνει το ένα από τα δυο και δημιουργεί το τελικό, το ιστορικό για τον ελληνικό αθλητισμό 89-82"!

ΑΕΚ (προπονητής Μήλας): Αμερικάνος 29, Τρόντζος 24, Ζούπας 12, Βασιλειάδης 11, Λαρεντζάκης 6, Χρηστέας 4, Τσάβας 3, Νεσιάδης, Δημητριάδης, Πετράκης.

ΣΛΑΒΙΑ (προπονητής Όρντνουγκ): Ζίντεκ 27, Ρουζίτσκα 25, Μπάροχ 12, Μίφκα 14, Τόμασεκ 4, Κονοπάτσεκ, Άμερ, Κρίβι, Κνοπ, Στάστνι, Λίζαλεκ, Μίφκα.

ΕΝΑ ΑΚΑΤΑΡΡΙΠΤΟ ΡΕΚΟΡ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ GUINESS

Ο τελικός του 1968 – ο δεύτερος στην ιστορία του Κυπέλλου Κυπελλούχων – απασχόλησε έντονα και τον διεθνή Τύπο, αφού ποτέ ως τότε δεν είχαν παρακολουθήσει έναν αγώνα μπάσκετ 80.000 θεατές (κάποιοι κάνουν λόγο για 60.000, αλλά έτσι κι αλλιώς, ο αριθμός είναι εντυπωσιακός). Ο απεσταλμένος της γαλλικής Equipe, Πιέρ Τεσιέ, έγραφε στην ανταπόκρισή του:

"Η 4η Απριλίου 1968 θα αποτελέσει σταθμό στην ιστορία του μπάσκετ. Για πρώτη φορά στην Ευρώπη και ασφαλώς σε ολόκληρο τον κόσμο 80.000 θεατές παρακολούθησαν έναν αγώνα. Δυο ώρες πριν την έναρξη του τελικού καμία θέση δεν είχε μείνει ακάλυπτη στο μαρμάρινο στάδιο. Παρά το γεγονός ότι πολλοί φίλαθλοι δεν μπόρεσαν να βρουν εισιτήριο, χιλιάδες ήλθαν και στάθηκαν έξω από τα προπύλαια του Σταδίου για να παρακολουθήσουν τον αγώνα από τον… θόρυβο των εκδηλώσεων. Ο έναστρος ουρανός αυλακωνόταν από χιλιάδες χρωματιστές φωτοβολίδες κάθε φορά που η ελληνική ομάδα σημείωνε ένα καλάθι και πάνω από δυο ώρες η ιαχή «ΑΕΚ ΑΕΚ» κάλυπτε κάθε άλλο θόρυβο. Θεέ μου, τι βοή ήταν αυτή χτες βράδυ στην Αθήνα! Ποτέ δεν έχει γίνει μια παρόμοια ατμόσφαιρα μπάσκετ, τόσο εξαιρετική, αλλά και τέτοιου πάθους".

Ο τελικός της Αθήνας πέρασε στο βιβλίο των ρεκόρ Guinness ως ο αγώνας μπάσκετ με τους περισσότερους (80.000) θεατές στην ιστορία του αθλήματος. Το ρεκόρ παραμένει βέβαια ακατάρριπτο μέχρι σήμερα.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ, Ο "ΘΕΟΣ" ΤΟΥ ΡΑΔΙΟΦΩΝΟΥ

Όσοι δεν βρέθηκαν στο Καλλιμάρμαρο το βράδυ της 4ης Απριλίου 1968, αλλά και όσοι δεν είχαν ακόμα γεννηθεί, έχουν συνδέσει την κατάκτηση του τροπαίου με τη φωνή του Βασίλη Γεωργίου. Πριν κάποια χρόνια, ο βετεράνος πλέον εκφωνητής, είχε μιλήσει για εκείνη την αξέχαστη βραδιά του τελικού στην επίσημη ιστοσελίδα της ΑΕΚ. Ας θυμηθούμε τι είχε πει:

Αμερικάνος και Ζούπας πανηγυρίζουν

" Ήταν κάτι το ανεπανάληπτο, ήταν το πρώτο ευρωπαϊκό τρόπαιο της Ελλάδας. Έτυχε να ήμουν εγώ ο σπήκερ εκείνης της αναμέτρησης και σίγουρα ζήσαμε μεγάλες στιγμές. Εγώ ήμουν για το ραδιόφωνο και ο Φαίδωνας Κωνσταντουδάκης για τον γραπτό Τύπο. Ο τελικός ήταν προγραμματισμένος για τις οκτώ και μισή το βράδυ και εγώ – όπως πάντα – πήγα νωρίς στο στάδιο. Ήταν έξι και τέταρτο και είδα κάτι το ανεπανάληπτο. Το Παναθηναϊκό Στάδιο ήταν κατάμεστο και ο κόσμος συνέχιζε να έρχεται. Νόμιζα ότι οι φίλαθλοι έκαναν λάθος στην ώρα έναρξης.

Η Σλάβια ήταν μια υπερδύναμη, με παίκτες στην μικτή Ευρώπης. Όμως με τη βοήθεια του κόσμου και με την πίστη των παικτών η ΑΕΚ νίκησε. Το Στάδιο ήταν μέσα στο σκοτάδι εκτός από τον αγωνιστικό χώρο. Ένα λεπτό πριν τη λήξη όλοι οι φίλαθλοι άναψαν κεριά και με αυτόν τον τρόπο πανηγύρισαν τον θρίαμβο μέχρι να κάνει τον γύρο του θριάμβου ο Γιώργος Αμερικάνος.

Ήταν σαν να ήμουν και εγώ μέλος εκείνης της ομάδας. Μετέδιδα απέναντι από την γραμματεία, ακριβώς στο κέντρο του γηπέδου. Όταν μεταδίδω ζω έντονα τον αγώνα, έτσι και τότε. Όποτε ο Αμερικάνος έβαζε ένα καλάθι σήκωνε το κεφάλι του και με κοιτούσε και έτσι ήταν σαν να του μιλούσα κι εγώ. Σε ένα καλάθι του Τρόντζου σηκώθηκα όρθιος και κινήθηκα προς το μέρος του για να τον φιλήσω, ξεχνώντας τα καλώδια της μετάδοσης και σκέφτηκα «που πας;». Μάλιστα 6-7 λεπτά πριν το τέλος ο Τρόντζος πέτυχε με έναν απίστευτο τρόπο ένα πολύ δύσκολο καλάθι με δυο αντιπάλους και είπα αφού ο Τρόντζος έβαλε αυτό το καλάθι, η ΑΕΚ δε χάνει απόψε".

Ο γύρος του θριάμβου στο "Παναθηναϊκό Στάδιο"

Με τα λόγια του Βασίλη Γεωργίου από την ιστορική περιγραφή του την ώρα της λήξης του τελικού, θα τελειώσουμε το σημερινό κείμενο, μικρό αφιέρωμα στον άθλο της μεγάλης ΑΕΚ που έδειξε πρώτη τον δρόμο στις υπόλοιπες ελληνικές ομάδες, όταν στέφθηκε "βασίλισσα" της Ευρώπης σαν σήμερα, ακριβώς πριν 47 χρόνια:

"… Κι εγώ συγκινημένος, μπράβο παιδιά μου, η Ελλάδα είναι Πρωταθλήτρια Ευρώπης, κέρδισε το Κύπελλο, 8 δευτερόλεπτα. ΑΕΚ 89, Σλάβια 82. Ο Τρόντζος παίρνει τη μπάλα, δίνει στον Βασιλειάδη, σουτάρει, χάνουμε, δύο, ένα και νίκη! Είμαστε Πρωταθλητές Ευρώπης. Δεν μπορώ να σας περιγράψω τι γίνεται. Κλαίνε όλοι. Οι χιλιάδες των Ελλήνων φιλάθλων κλαίνε. Χιλιάδες κεριά έχουν ανάψει, χιλιάδες φωτοβολίδες, βαρελότα…"

- Από τους πρωταγωνιστές εκείνης της μεγάλης ΑΕΚ, οι Αντώνης Χρηστέας και Γιώργος Αμερικάνος δεν βρίσκονται πλέον στη ζωή.

Πηγές: aekbc.gr, asda.gr, phantis.com, fiba.com, aekbasket.eu, wiki

Βίντεο: Στιγμιότυπα από τον μεγάλο τελικό

Βίντεο: Η εκπληκτική περιγραφή του τελικού από τον Βασίλη Γεωργίου στο 45άρι που κυκλοφόρησε μετά τον τελικό!