«Βρισκόμασταν στο ψηλότερο σημείο, τώρα είμαστε στο πιο χαμηλό», είπε μετά το ματς της Ισπανίας με τη Χιλή ο Andres Iniesta, ο παίκτης που φάνηκε να προσπαθεί περισσότερο να βρει λύσεις μέσα στον αγώνα. Μερικές φορές είναι απλό. Ο χρόνος σε νικάει. Εσύ ο ίδιος δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις τον εαυτό σου, το μέγεθός των επιτευγμάτων σου. Αν και σε αυτή την περίπτωση έπαιξαν αρκετά πράγματα ρόλο.

Η αλήθεια είναι πως η πτώση ήρθε με έναν τρόπο που ελάχιστοι, ίσως και κανείς δεν περίμενε. Κι ας υπάρχει το παράδειγμα της Barcelona, μιας ομάδας που σε σημαντικό βαθμό αποτελούσε τη βάση της Ισπανίας. Εξάλλου και οι δύο ομάδες έχουν αρκετά κοινά και στο πώς έφτασαν στην κορυφή και στο πώς κινήθηκαν στη συνέχεια. Η ιστορία λέει πως το Champions League δεν το παίρνεις δύο σερί σεζόν, η ιστορία λέει πως η τελευταία ομάδα που σήκωσε δύο σερί τρόπαια Παγκοσμίου Κυπέλλου είναι η Βραζιλία το 1958 και το 1962 (ή άλλη είναι η Ιταλία του 1934 και το 1938). Σε μια εντελώς διαφορετική εποχή δηλαδή. Η ιστορία επίσης λέει πως οι 3 από τους 4 τελευταίους πρωταθλητές, στην επόμενη διοργάνωση αποκλείστηκαν στους ομίλους.

Όταν κοιτάς από ψηλά

Δεδομένα δύσκολη η διαχείριση της επιτυχίας. Πολύ περισσότερο της τεράστιας επιτυχίας. Για πολλούς από τους πρωταγωνιστές της Ισπανίας σε σύλλογο και εθνική. Σε τέτοιες καταστάσεις δεν είναι πάντα εύκολο να είσαι σε εγρήγορση, να δουλεύεις όσο δούλευες και πριν, να έχεις την ίδια συγκέντρωση, ανάλογη δίψα για να φτάσεις στην κορυφή, να βλέπεις πάντα την πραγματικότητα. Μπορεί να ξέρεις ότι είσαι αργός, ξέρεις όμως και πώς να φτάνεις στην κορυφή, ξέρεις ότι είσαι ακόμα πρώτος. Μπορεί και να πιστεύεις πως είσαι ακόμα ο πιο ισχυρός, πως ελέγχεις την κατάσταση. Ειδικά όταν δε βλέπεις να υπάρχει προβληματισμός στους από πάνω (διοίκηση, προπονητές) για κανένα από τα αρκετά ανησυχητικά δείγματα.

«Νομίζαμε πως είχαμε πολύ καλές πιθανότητες, καλούς παίκτες. Αλλά η πραγματικότητα είναι διαφορετική», είπε ο Del Bosque μετά τον αποκλεισμό. Δέχομαι πως τέτοιους παίκτες, τόσο επιτυχημένους, δύσκολα τους κάνεις στην άκρη. Η Ισπανία όμως έχει επιλέξει ένα στυλ ποδοσφαίρου που για να φέρει τίτλους, πρέπει να εφαρμόζεται σε πάρα πολύ υψηλό βαθμό, σχεδόν τέλεια. Και διαθέτει ποδοσφαιριστές που είτε είναι δεύτερες και τρίτες επιλογές τα τελευταία χρόνια και ήταν εκεί στους θριάμβους, είτε ποδοσφαιριστές που διαπρέπουν με τις μικρές εθνικές και θα έπρεπε να έχουν αρχίσει τουλάχιστον από πέρυσι να περνούν στο προσκήνιο.

Μερικές φορές, έστω κι αν χρειάζεται να πάρεις δύσκολες αποφάσεις, πρέπει να φτιάξεις κάτι που δεν έχει σπάσει ακόμα. Μπορεί να αγνοήσεις την πρώτη ρωγμή, λάθος, αλλά μικρό το κακό. Μπορεί να συμβεί και το ίδιο με τη δεύτερη. Αν κλείσεις τα μάτια και στην τρίτη, δεν υπάρχει γυρισμός. Θα επέλθει κατάρρευση. Και τα λόγια του Del Bosque φανερώνουν πως στην Ισπανία πίστευαν πως συνεχίζουν να είναι η ομάδα που ήταν κάποτε. Πως ακόμα κάνουν τα ίδια πράγματα (καλά).

Περί tiki taka

Ο Del Bosque έτσι κι αλλιώς είχε φέρει επιμέρους αλλαγές που σε αρκετούς δεν άρεσαν (με πρώτη τη χρησιμοποίηση δύο παικτών μπροστά από την άμυνα). Κυρίως όμως είχε συμβιβαστεί ή μάλλον είχε ενθαρρύνει τη στείρα κατοχή. Την κατοχή που γινόταν σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό για να μειώνονται οι κίνδυνοι για την άμυνα. Το λεγόμενο tiki taka (έκφραση που στην πραγματικότητα χρησιμοποιείται από τα ΜΜΕ και τον κόσμο, όχι τόσο από τους πρωταγωνιστές) δε σημαίνει κρατάω την μπάλα.

Στην πραγματικότητα υπάρχουν δυο βασικές ποδοσφαιρικές φιλοσοφίες: από τη μία όσοι προτιμούν να χτίζουν το παιχνίδι τους γύρω από το να έχουν την μπάλα κι από την άλλη όσοι νιώθουν πιο άνετα λειτουργώντας γύρω από την μπάλα. Στην πρώτη περίπτωση, που μας ενδιαφέρει αυτή τη στιγμή, το ζητούμενο δεν είναι απλά να έχεις την μπάλα. Πρέπει να την αλλάζεις γρήγορα, με ακρίβεια, να έχεις κίνηση χωρίς την μπάλα, συνεργασίες, καλές τοποθετήσεις, διεισδύσεις, να πιάνεις τους αντιπάλους εκτός θέσης, να δημιουργείς χώρους, να πρεσάρεις. Αν λοιπόν η Ισπανία τα έκανε όλα αυτά κι αποτύγχανε, θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για το τέλος του συγκεκριμένου στυλ παιχνιδιού (βασικά και τότε μια σαχλαμάρα θα ήταν –πάντα θα υπάρχουν πολλοί τρόποι να νικήσεις, αρκεί η εφαρμογή να είναι η ενδεδειγμένη).

Για αυτό πριν αρχίσει πάλι η χαζή για μένα κουβέντα για το θάνατο του tiki taka, δείτε στοιχεία που έχουν Γερμανία (πολλά δημιουργικά χαφ, απουσία κλασικού φορ κτλ.) και Ιταλία (πολλοί ball players, παιχνίδι υπομονής κτλ.). Απλά παραδείγματα που υπάρχουν σε αυτό το Μουντιάλ, μην πάτε σε άλλες ομάδες, σε προπονητές και πάει λέγοντας. Η πτώση της Ισπανίας δεν είναι αποτέλεσμα του στυλ ποδοσφαίρου που επιλέγει. Είναι αποτέλεσμα της κακής ή μη εφαρμογής αυτού του τρόπου παιχνιδιού. Είναι αποτέλεσμα λανθασμένων επιλογών, αδράνειας. Για παρακμή βασικών παικτών μπορούμε να μιλήσουμε, για παρακμή τακτικής όχι (μόνο για αλλαγή μόδας στην τακτική).

Σε χειρότερη κατάσταση κι άλλοι αντίπαλοι

Με τον καιρό η μεγάλη μορφή της άμυνας (Puyol) δεν ήταν παρούσα. Με το πέρασμα του χρόνου μειωνόταν η δυνατότητα επιρροής του Xavi, δηλαδή της ενσάρκωσης της Ισπανίας και όλης αυτής της φιλοσοφίας. Οι Villa και Torres, τα σημεία αναφοράς στην επίθεση, ήταν σε διαρκή πτώση. Η αδυναμία του Xabi Alonso να ανταπεξέλθει όταν ο ρυθμός ανέβαινε γινόταν φανερή και σε αρκετά ματς της Real Madrid. Οι Ramos και Pique άντεξαν απρόσμενα πολύ χωρίς ηγέτη-καθοδηγητή δίπλα τους.

Οι παίκτες της Barcelona τα δύο τελευταία χρόνια δεν κάνουν σωστή προετοιμασία, οι προπονήσεις τους δεν είναι πάντα στο επίπεδο που ήταν τα προηγούμενα χρόνια. Οι παίκτες της Real Madrid είχαν ψύχωση με το 10. «Πιο σημαντικό από το Μουντιάλ», το είχε χαρακτηρίσει πριν λίγο καιρό ο Casillas (που παρεμπιπτόντως δεν εμφανίζει κάποια αδυναμία που δεν ξέραμε. Κακός με την μπάλα στα πόδια, με αδυναμίες όταν η μπάλα είναι ψηλά και στιγμές αδράνειας ήταν πάντα. Τα ίδια μειονεκτήματα είχε από μικρός, τα ίδια έχει ακόμα).

Να θυμίσω επίσης πως η Χιλή (τότε σε καλύτερη κατάσταση από ό,τι είναι τις τελευταίες εβδομάδες) είχε δυσκολέψει πάρα πολύ την Ισπανία το 2010. Ανταπεξήλθαν και νίκησαν οι Ισπανοί όμως. Γιατί; Γιατί τότε είχαν περισσότερη ενέργεια, πιο καθαρό μυαλό, μεγαλύτερη προσήλωση. «Η αφοσίωση δεν ήταν αυτή που θα θέλαμε», δήλωσε ο Casillas μετά τον αποκλεισμό. «Πνευματικά δεν ήμασταν έτοιμοι, το ίδιο και σωματικά. Δεν ήμασταν στην καλύτερη κατάσταση. Δεν καταφέραμε να διατηρήσουμε την ίδια πίστη, την ίδια πείνα για διάκριση», είπε ο Xabi Alonso.

Η Ισπανία σιγά-σιγά, από το Μουντιάλ του 2010, σε κάποια σημεία άρχισε να κάνει ένα παιχνίδι απλής κατοχής μπάλας. Δεν έλεγχε τα ματς, επιδίωκε να τα σβήσει και να βρει μερικές φάσεις που θα της δώσουν τη νίκη. Λίγο τα πολλά ματς μέσα στη σεζόν, λίγο οι αντίπαλοι που δεν τους πίεζαν, λίγο η επιδίωξη να έχουν την μπάλα, λίγο ο όχι απαιτητικός Del Bosque, λίγο τα πόδια που γίνονταν πιο βαριά. Και κάπως έτσι έφτασε να μην παίζει με τον τρόπο της, κρατώντας απλά τη βασική αρχή: έχουμε την μπάλα.

Στο Μουντιάλ της Βραζιλίας οι περισσότερες ομάδες έχουν διάθεση να βγουν να κάνουν παιχνίδι, να δημιουργήσουν και ειδικά στον όμιλο της Ισπανίας υπάρχουν ομάδες που πιέζουν. Η Ολλανδία για παράδειγμα δεν έκανε Γαλλία του 2012. Και η Ισπανία από τη μία είχε μπει για τα καλά στη λογική της στείρας λογικής, των σβηστών ματς, του «κάνω τα απολύτως απαραίτητα». Και υιοθέτησε αυτή τη λογική σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό από τη στιγμή που καταλάβαιναν οι παίκτες πως το σώμα δεν υπακούει σε παραπάνω απαιτήσεις. Η εντολή που έδινε το μυαλό ήταν η εύκολη: κρατήστε την μπάλα και βλέπουμε. Απέναντι σε ομάδες που κατά βάση φοβόντουσαν ήταν πιο εύκολο να βγει αυτό το ανεπαρκές πλάνο. Όταν απέναντι ήταν πιο τολμηρές ομάδες και αρκετά κομμάτια του ισπανικού παζλ έλειπαν, ήρθε η κατάρρευση.

Θεμέλια

«Αυτό το γκρουπ παικτών δεν αξίζει να τελειώσει έτσι», είπε ο Casillas. Χωρίς να είναι άμοιροι ευθυνών οι παίκτες, συμφωνώ. Η κορυφή δε θα ήταν για πάντα ισπανική. Θα μπορούσε όμως να έχει πάρει παράταση η στέψη του διαδόχου. Υπήρχε η δυνατότητα, αν είχαν γίνει –όχι τόσες πολλές- κινήσεις τους προηγούμενους μήνες (και χρόνια). Θα μπορούσε σε κάθε περίπτωση η αποχώρηση να ήταν καλύτερη. Αν και το γεγονός πως το τέλος ήρθε από την Ολλανδία και τη Χιλή είναι αρκετά ταιριαστό.

Το πώς αντιμετώπισαν όμως οι Ισπανοί την αποτυχία είναι ένα ακόμα μάθημα. Ζήτησαν συγγνώμη, παραδέχτηκαν πως δεν ήταν καλοί και ο προπονητής ήρεμα, ζήτησε χρόνο για να βρουν λύσεις, να δουν ποια θα είναι η συνέχεια. Οι Ισπανοί έχουν μέλλον κι αυτή η σφαλιάρα θα τους αναγκάσει να προχωρήσουν στις αλλαγές που θα έπρεπε να έχουν κάνει εδώ και καιρό. Δε θα πρέπει να ξεχνάμε ότι συνεχίζουν να έχουν πολλές επιτυχίες στις μικρές ηλικίες και βγάζουν διαρκώς σπουδαίους παίκτες. Η λαμπερή βιτρίνα έσπασε, αλλά τα θεμέλια παραμένουν γερά.

ΥΓ1: Για το «τους έχουν μάθει όλοι πλέον», το μόνο που έχω να πω είναι πως αν χρειάζονταν 5-6 χρόνια (ακόμα κι ένα χρόνο λέω εγώ) για να τους μάθουν, θα έπρεπε να έχουν απολυθεί όλοι οι προπονητές και οι βοηθοί σχεδόν όλων των ομάδων και οι εκατοντάδες επαγγελματίες ποδοσφαιριστές να μείνουν άνεργοι. Ας είμαστε σοβαροί, έχουμε 2014, δεν υπάρχουν ούτε μυστικά, ούτε μαγικές συνταγές και τακτικές.

ΥΓ2: Κάπως ειρωνικό ότι το τέλος της Ισπανίας, που στηρίζεται τόσο στη δουλειά που γίνεται στις μικρές ηλικίες, ήρθε τη στιγμή που έκανε «μεταγραφή» τον Diego Costa.

ΥΓ3: Για τους υπόλοιπους και τη Χιλή θα έχουμε την ευκαιρία να τα πούμε τις επόμενες μέρες. Μέχρι τότε σημειώνω πως είχα στα πιθανά σενάρια να εντυπωσιάσει η ομάδα του Jorge Sampaoli, αλλά να αποκλειστεί. Να περάσει χωρίς να παίξει κάτι ιδιαίτερο, δεν το περίμενα. Ελπίζω στα επόμενα ματς να εμφανιστεί και η ομάδα που έρχεται από το μέλλον.

Για σχόλια και παρατηρήσεις μπορείτε να με βρείτε και στο twitter ως @sokinside