Μετά το διπλό στο Old Trafford και πριν την ισοπαλία στο Emirates, ο Sylvain Distin μίλησε για την αλλαγή που συντελείται φέτος στην Everton. « Όσα χρόνια βρίσκομαι στην ομάδα ποτέ δε σκεφτήκαμε ότι δεν πειράζει αν χάσουμε ένα ματς. Πάντα αισθανόμασταν ότι μπορούσαμε να τους κοντράρουμε όλους. Απλά φέτος το παιχνίδι που κάνουμε είναι διαφορετικό και νιώθουμε ότι μπορούμε να ανταγωνιστούμε όχι μόνο στον ψυχολογικό τομέα, αλλά και καθαρά ποδοσφαιρικά», δήλωσε ο Γάλλος, που διανύει την 5η του σεζόν στους Μπλε.

Πολλοί μιλάνε για σπάσιμο ψυχολογικών και πνευματικών φραγμών. Ο 35χρονος στόπερ επιμένει πως η αλλαγή στην εικόνα των Toffees έχει να κάνει με το αγωνιστικό κομμάτι. Όπως σε τόσες άλλες περιπτώσεις, έτσι κι εδώ, η αλήθεια βρίσκεται μάλλον κάπου στη μέση. Όσα γίνονται στο χορτάρι επηρεάζουν το μυαλό των παικτών και η εικόνα στο χορτάρι δεν είναι πλέον ίδια επειδή ο νέος προπονητής έχει άλλη προσωπικότητα από τον προκάτοχό του.

Αλλαγή επιπέδου

«Πλέον επικεντρωνόμαστε σε εμάς, άσχετα με το ποιον αντιμετωπίζουμε. Αυτό είναι το μήνυμα που προσπαθεί να μας δώσει ο κόουτς. Είτε παίζουμε κόντρα στον πρώτο, είτε βρίσκεται απέναντί μας η τελευταία ομάδα, έχουμε το δικό μας στυλ. Το βασικό είναι τι κάνουμε εμείς. Όλοι γνώριζαν ότι θα αλλάξουν τα πράγματα. Ίσως αυτό που δεν περίμενε ο κόσμος ήταν ότι η εξοικείωση με τα νέα δεδομένα θα ήταν τόσο γρήγορη» πρόσθεσε ο Distin προσπαθώντας να εξηγήσει τι άλλαξε αγωνιστικά. Τελικά κι από τα δικά του λόγια το συμπέρασμα που βγαίνει είναι πως ο αντικαταστάτης του David Moyes διαφοροποίησε και τον τρόπο που παίζει η Everton και τον τρόπο που σκέφτεται.

Ο κύριος που μεταμορφώνει την ομάδα του Liverpool, που τόση ώρα δεν έχω αναφέρει το όνομά του, που του χρώσταγα ένα κείμενο από το καλοκαίρι και ντροπή μου που έφτασε Δεκέμβρης για να το γράψω, είναι φυσικά ο Roberto Martinez. Ο άνθρωπος που δείχνει σε πολλούς συναδέλφους του πώς γίνεται η δουλειά. Στα 40 του χρόνια πέρασε στο επόμενο επίπεδο. Από το 2007 που ξεκίνησε την προπονητική του καριέρα διαγράφει μια σταθερά ανοδική πορεία.

Στα μέσα της σεζόν 2006-2007 ανέλαβε τη Swansea που κινδύνευε με υποβιβασμό στην 4η κατηγορία. Τελικά η ομάδα της Ουαλίας έχασε την τελευταία αγωνιστική την ευκαιρία να μπει στα play-offs για την άνοδο. Την επόμενη σεζόν όμως πήρε την πρώτη θέση και ο Martinez το βραβείο του καλύτερου προπονητή. Το 2008-2009 τα play-offs για την άνοδο στην Premier χάθηκαν για 6 βαθμούς. Ο Καταλανός τεχνικός όμως είχε αρχίσει να φτιάχνει το όνομά του.

Αρκετές ομάδες ενδιαφέρθηκαν, τελικά κατέληξε στη Wigan, η οποία έδωσε στη Swansea σχεδόν 2 εκατομμύρια. Περίπου τα ίδια λεφτά πλήρωσε φέτος και η Everton. Μόνο και μόνο ότι δύο μικρές ομάδες πλήρωσαν για να τον φέρουν στην ομάδα τους, τον κάνει ξεχωριστό. Ο δεύτερος σταθμός της καριέρας του Martinez ως προπονητής ήταν και πάλι μια ομάδα τη φανέλα της οποίας είχε φορέσει ως παίκτης σε πάνω από 100 αγώνες. Τους Latics τους βρήκε στη μεγάλη κατηγορία και κατάφερε να τους κρατήσει εκεί για άλλες 4 σεζόν. Με δυσκολία και συνήθως με μάχη μέχρι το τέλος, αλλά πάντα με ξεχωριστό στυλ και λιγότερα λεφτά σχεδόν από όλους τους ανταγωνιστές.

Τον περασμένο Μάιο δεν κατάφερε να αποφύγει για άλλη μια φορά τον υποβιβασμό, αλλά λίγο πριν χάσει εκείνη τη μάχη, νίκησε στον τελικό του Κυπέλλου τη Manchester City και έφερε στη Wigan το μοναδικό μεγάλο τρόπαιο της ιστορίας της. Αρκετούς μήνες πριν από όλα αυτά και συγκεκριμένα το καλοκαίρι του 2012 είχε πει «όχι» στην πρόταση της Liverpool. Όλα αυτά τα χρόνια είχε αρνηθεί αρκετές προτάσεις. Λένε ότι και ο Ferguson (στον οποίο πριν λίγα χρόνια τα είχε χώσει) τον ήθελε για βοηθό του κάποτε. Ο Martinez περίμενε την κατάλληλη ευκαιρία για να κάνει το επόμενο βήμα.

Τα λεφτά δε φέρνουν την ευτυχία

Ο Καταλανός είναι φιλόδοξος, όπως όμως έχει αποδείξει δεν έχει πρόβλημα να δουλεύει με λίγα μέσα. Και είναι πεισματάρης, αποτέλεσμα της τρομερής πίστης που έχει στον εαυτό του, αλλά και της γενικότερης αισιοδοξίας που τον διακατέχει. Θέλει να χτίζει ομάδες με τον δικό του τρόπο, σε όλα τα επίπεδα. Στη Wigan οργάνωσε σχεδόν από την αρχή τα τμήματα υποδομής και μπορεί να συμβιβαζόταν με τα λίγα λεφτά για τις μεταγραφές, αλλά ζητούσε από τη διοίκηση να φτιάξει καλύτερο προπονητικό κέντρο. Αρνήθηκε να πάει στη Liverpool επειδή οι συνθήκες δε θα ήταν αυτές που ήθελε (π.χ. θα υπήρχε τεχνικός διευθυντής που θα είχε σημαντικό λόγο στις αποφάσεις).

Εντάξει, προφανώς υπάρχει και το θέμα «μεγάλη ομάδα, μεγάλες απαιτήσεις». Ίσως θεωρούσε πως δεν είναι έτοιμος μπορεί να ισχυριστεί κάποιος. Ο ίδιος ο Martinez έχει πει πως όταν διαθέτεις περισσότερα λεφτά, η ανάγκη για αποτελέσματα είναι πιο επιτακτική. Το βασικό όμως είναι ότι «αν έχεις την ελευθερία να δουλέψεις, τότε θα έχεις την ευτυχία που χρειάζεσαι ως προπονητής. Ποτέ δε θα έπαιρνα αποφάσεις με βάση τα χρήματα». Αυτά τα δήλωσε πριν λίγο καιρό στο ESPN, όπου είχε πει κι άλλα ωραία πράγματα, που μας βοηθάνε να τον καταλάβουμε καλύτερα.

« Τα λεφτά επιταχύνουν τη διαδικασία, αλλά δε νομίζω πως είναι αυτό που χρειάζεσαι απαραίτητα για να είσαι επιτυχημένος. Η ευθύνη που έχεις σε μια ομάδα, ο τρόπος που σου επιτρέπουν να δουλέψεις και το πώς ταιριάζεις με ένα κλαμπ. Αυτά είναι πιο σημαντικά από ένα μεγάλο μπάτζετ. Στην Everton βλέπεις ότι υπάρχει επιθυμία για κατάκτηση τροπαίων. Θέλουν να γίνουν και πάλι κορυφαία ομάδα. Θέλω να βρούμε έναν τρόπο να το πετύχουμε αυτό και να δείξουμε ότι μια ομάδα με διαφορετική οικονομική θέση μπορεί να τα καταφέρει. Πιστεύω ότι για να πετύχεις πράγματα δε χρειάζεσαι λεφτά. Υπάρχουν κι άλλοι τρόποι, αλλά χρειάζεται χρόνος. Στο ποδόσφαιρο μπορείς να ανταγωνιστείς τους πάντες, αν διαθέτεις στρατηγική, ευελιξία, δημιουργικότητα και χρόνο για να χτίσεις».

Αγνό ποδόσφαιρο και αποδυτήρια

Στην ίδια συνέντευξη είχε μιλήσει και για τον τρόπο που του αρέσει να παίζει η ομάδα του, αλλά και για τις επιρροές του. « Θαυμάζω το στυλ που έφερε ο Cruyff στην Barcelona και τον τρόπο που έλεγχε τα παιχνίδια με επιθετικό ποδόσφαιρο» και συνέχισε: « Αγαπάω επίσης αυτό που πέτυχε ο Toshack στη Sociedad, όπου έδωσε τη δυνατότητα σε νεαρούς παίκτες να έχουν μεγάλους ρόλους. Από τον Bielsa έμαθα τον τρόπο που ανοίγει τα παιχνίδια κι ενθαρρύνει τους ποδοσφαιριστές να πάνε στο ένας με έναν».

Στην συνέχεια μίλησε για τη διαδικασία που ακολουθεί για να πετύχει τον σκοπό του. « Υπάρχει ένας συγκεκριμένος τρόπος που πιστεύω ότι πρέπει να παίζεται το παιχνίδι, ο οποίος είναι αγνός. Κι υπάρχει μια διαδικασία για το πώς θα αλλάξεις τη νοοτροπία της ομάδας και θα καταφέρεις να κάνεις τους παίκτες να αισθάνονται άνετα όταν έχουν την μπάλα, να είναι κυρίαρχοι, χωρίς να χάσουν τα προτερήματα που ήδη διαθέτουν. Αυτή είναι η μεγαλύτερη πρόκληση».

Εκεί που επικεντρώνεται πρώτα ο Martinez είναι στον κόσμο των αποδυτηρίων, όχι στο χορτάρι. «Βλέπεις τα καλά και τα άσχημα. Χτίζεις μια στρατηγική για να φέρεις άμεσα αποτελέσματα, ενώ αναπτύσσεις ένα μακροπρόθεσμο πλάνο. Εντάσεις στην ομάδα νεαρούς παίκτες και φτιάχνεις ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον, στο οποίο οι νέοι μπορούν να συνυπάρξουν αρμονικά με τους έμπειρους και να επωφεληθούν από αυτούς».

Διδάσκει και ζωγραφίζει

Στην Everton συνδυάζει την εμπειρία (Howard, Jagielka, Distin, Barry) με τα νιάτα (Oviedo, McCarthy, Barkley) και δε διστάζει να πολεμήσει την έλλειψη πολλών χρημάτων με έξυπνους δανεισμούς (Lukaku, Deulofeu). Εξάλλου έχει αποδείξει ότι από τέτοιες συνεργασίες μπορεί να βγαίνει και η ομάδα κερδισμένη και οι παίκτες να βελτιώνονται, ενώ έχει και καλό μάτι στις μεταγραφές κι έτσι αντικαθιστά με επιτυχία τους ποδοσφαιριστές που χάνει.

Γενικά έχει την ικανότητα να βελτιώνει παίκτες. Ο N’Zogbia έκανε τις καλύτερές του σεζόν στη Wigan, ο Rangel, ο Williams και ο Allen αναδείχθηκαν κι έφτιαξαν το όνομά τους υπό την καθοδήγηση του Martinez. Ανάλογα πράγματα ισχύουν και για τους Moses, McArthour, Callum McManaman και για αρκετούς ακόμα. Ο Cleverley πήγε δανεικός στη Wigan κι έφυγε έχοντας δώσει σε πολλούς την εντύπωση πως μπορεί να κάνει σπουδαία πράγματα. Τι κάνει ο Martinez και καταφέρνει να παίρνει το καλύτερο από όλους; Εμπιστεύεται, στηρίζει και προστατεύει τους παίκτες του. Τους αντιμετωπίζει πρώτα ως ανθρώπους και μετά ως ποδοσφαιριστές. Ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα του καθενός και τους επιτρέπει να εκφραστούν με τον δικό τους τρόπο, μέσα σε ένα κατάλληλα δομημένο πλαίσιο.

Ο Martinez πιστεύει πως οι παίκτες κερδίζουν τα ματς, αλλά ο προπονητής και οι συνεργάτες του πρέπει να τους προετοιμάζουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και να τους παρέχουν μια δομή, ένα σύστημα που θα είναι γόνιμο ώστε να επιτρέπει στο ταλέντο τους να ανθίσει. Ένα χαρακτηριστικό στοιχείο της φιλοσοφίας του είναι η προσπάθεια να δημιουργήσει καταστάσεις ένας εναντίον ενός στα άκρα. Φροντίζει όμως να έχει διδάξει στην ομάδα του πώς να κινείται, ώστε ο παίκτης που έχει την μπάλα να διαθέτει επιλογές για να πασάρει κι ευκαιρίες για να δημιουργήσει επικίνδυνες καταστάσεις σε σημεία του γηπέδου που μπορεί να χτυπήσει τον αντίπαλο.

Η φιλοσοφία του Martinez έχει να κάνει με τρεις βασικούς άξονες: την κίνηση, τη δημιουργικότητα και τη λήψη σωστών αποφάσεων. Προτρέπει τους παίκτες να προσπαθούν να περάσουν τον αντίπαλό τους, αλλά τους διδάσκει πότε είναι η κατάλληλη στιγμή. Πότε πρέπει να περιμένουν και πότε πρέπει να επιτεθούν άμεσα. Πού πρέπει να κινηθούν.

Σε μια προπόνηση είχε κάνει το γήπεδο πίνακα ζωγραφικής για να τους δώσει ένα μάθημα χώρου, για να τους δείξει πού είχαν βρει κενά και χρόνο, πώς και πού κινήθηκε η μπάλα και οι ίδιοι. Ζητάει συχνά από τους παίκτες του να είναι αλαζόνες στο γήπεδο. Το εννοεί προφανώς με την θετική έννοια. Να θέλουν την μπάλα στην κατοχή τους, να κυριαρχούν στο παιχνίδι, να εκνευρίζουν τους αντιπάλους, να τους επιβάλλονται. Το είπε και μετά το ματς με την Arsenal για τον Deulofeu: «είναι αυθάδης, με τον σωστό τρόπο».

Αφήνει το σημάδι του

Ο Martinez έχει κλάση, είναι έξυπνος, πολύπλευρος (έχει πτυχίο φυσικοθεραπείας και διοίκησης επιχειρήσεων), εργατικός, τελειομανής, φιλοσοφημένος, δημιουργικός, έμαθε το ποδόσφαιρο με τον ισπανικό τρόπο και μεγάλωσε στα γήπεδα των μικρών κατηγοριών της Αγγλίας. Πάνω από όλα όμως βλέπει τα πάντα με αισιοδοξία (το χαμόγελό του είναι σήμα κατατεθέν) κι έχει τρομερή μεταδοτικότητα. Εγώ απλά βλέποντάς τον στην τηλεόραση θέλω να παίξω για αυτόν, φανταστείτε οι παίκτες του;

Στη Swansea και στη Wigan έφτιαξε δύο ομάδες που είχαν τη σφραγίδα του, η οποία διατηρείται και μετά την αποχώρησή του. Άλλαξε και στις δύο τον τρόπο που σκέφτονται οι διοικούντες και οι οπαδοί. Η Everton είναι ήδη ομάδα του Martinez. Έχει υψηλότερα ποσοστά κατοχής και επιτυχημένων πασών, πάει σε πιο μεγάλες επιθέσεις, κρατάει περισσότερο την μπάλα στο χορτάρι, βασίζεται πιο πολύ στην τεχνική και στο μυαλό, παρά στη δύναμη (για αυτό έχουν τον Lukaku), πρεσάρει περισσότερο και καλύτερα. Προφανώς το έργο δεν είναι ακόμα ολοκληρωμένο και παρουσιάζει συχνά προβλήματα.

Χρειάζονται καλύτερες επιλογές όταν φτάνουν κοντά στην αντίπαλη περιοχή και πιο αποτελεσματικό παιχνίδι από τους παίκτες που αγωνίζονται πίσω από τον Lukaku. Έχουν περιθώρια βελτίωσης στο χτίσιμο των επιθέσεων από την άμυνα, όπου τους λείπει και περισσότερη ευκινησία κι άνεση των στόπερ μακριά από την περιοχή. Απουσιάζει η σιγουριά όταν προηγούνται στο σκορ κι η άνεση όταν η μπάλα είναι ψηλά. Χρειάζονται καλύτερη δημιουργία από τον άξονα. Τους λείπει βάθος στο ρόστερ, ειδικά από τη στιγμή που δεν έχουν τους Kone, Gibson και ο Alcaraz ήταν εκτός για πολύ καιρό. Η βελτίωση όμως από αγώνα σε αγώνα είναι φανερή. Η ομάδα αποκτάει σταθερές.

Η νίκη δεν είναι το παν

Και το σημαντικό είναι πως δεν παρεκκλίνουν από το πλάνο για χάρη των βαθμών ή επειδή ο αντίπαλος είναι θεωρητικά ανώτερος. Προφανώς και «πρέπει να λαμβάνεις υπόψη σου όσα κάνει ο αντίπαλος, αλλά αυτό που δεν αλλάζει είναι η επιθυμία μας να έχουμε την μπάλα και να κάνουμε το παιχνίδι μας». Ο Martinez δεν κολλάει σε συστήματα. Έχει παίξει 4-5-1, 4-2-3-1, 3-5-2, 3-4-3, 4-3-3, 5-4-1. Συχνά αρκετά από αυτά μέσα σε ένα 90λεπτο, αλλά δεν αλλάζει τη λογική του.

«Αν αλλάξουμε τη λογική μας ίσως κερδίσουμε μερικούς βαθμούς, αλλά δε θα πετύχουμε τον στόχο της σεζόν, δε θα πετύχουμε σε βάθος χρόνων. Το να παίρνεις νίκες είναι κάτι σημαντικό, αλλά το να ξέρεις πώς να κερδίζεις είναι πιο σημαντικό κι αυτό δε συμβαίνει από τη μια στιγμή στην άλλη. Για να πετύχεις πρέπει να επιμένεις στο πλάνο σου », λέει.

Ο τολμών νικά και όταν χάνει

Τελικά ο Martinez ξεχωρίζει γιατί τολμάει και δεν αυτοπεριορίζεται. Τόλμησε να αφήσει τη χώρα του και να πάει στα χωράφια της Αγγλίας. Τόλμησε να γίνει προπονητής στα 34. Τόλμησε να μάθει στους Άγγλους τον δικό του τρόπο παιχνιδιού σε δύσκολες συνθήκες. Τολμάει να φέρνει σημαντικές αλλαγές («αν θες σπουδαία αποτελέσματα, πρέπει να κάνεις μεγάλες αλλαγές»). Τόλμησε να τα βάλει με τον Ferguson. Τόλμησε να πει όχι στη Liverpool.

Τολμάει να ζητάει τη νίκη απέναντι σε κάθε αντίπαλο (για αυτό και με τη Wigan είχε νίκες κόντρα σε όλους τους μεγάλους, για αυτό με την Everton έχει μία ήττα, ενώ έχει παίξει απέναντι σε όλους τους μεγάλους). Τολμάει να κάνει κάτι διαφορετικό, να επιμείνει στη φιλοσοφία του κι ας χάσει 9-0 και 8-1. Δε φοβάται να αποτύχει. Δε συμβιβάζεται, δε βάζει φραγμούς και όρια στις ομάδες του, στους παίκτες του, στον εαυτό του. Αποδεικνύει εδώ και χρόνια πως και οι μικρές ομάδες μπορούν να παίξουν όμορφα, επιθετικά. Μπορούν κι αυτές να κάνουν παιχνίδι πρωτοβουλίας, να θέτουν τους κανόνες, να μην αντιδρούν μόνο.

Ο Martinez ξέρει τι θέλει, πιστεύει στο σχέδιό του, κάνει και τους παίκτες του να πιστέψουν, δε φοβάται, σκέφτεται διαφορετικά, επιμένει και πετυχαίνει. Από τη Swansea και τη Wigan, μέχρι την Everton οι παίκτες του τον ακούν και τον αγαπάνε, οι διοικήσεις και οι οπαδοί τον λατρεύουν. Οι υπόλοιποι τους ζηλεύουν και τους κοιτάνε με θαυμασμό. Ο Roberto είναι ο προπονητής που θα ήθελε ο καθένας στην ομάδα του. Κάποιες φορές αποτυγχάνει με πάταγο. Όχι συνολικά. Σε μεμονωμένες στιγμές.

Και όταν βρίσκει την άκρη, όταν το έργο που έχει στήσει παίζεται όπως πρέπει, αυτό που αφήνει πίσω του είναι ξεχωριστό, μαγικό. Οι αναμνήσεις που χαρίζει διαρκούν για πάντα. «Το ποδόσφαιρο έχει να κάνει με ιδανικά, με φιλοδοξίες», λέει ο ίδιος, που έχει πολλές από αυτές και είναι ακόμα στην αρχή μιας πορείας που δεν έχει ταβάνι.

Υ.Γ. Κύριοι Mourinho, Rodgers, Villas-Boas, Moyes και Pellegrini (εσύ λιγότερο) πώς αισθάνεστε που ο κύριος Martinez σας ξεφτιλίζει (πάλι); Δε νιώθετε άσχημα όταν μας μιλάτε για τις δυσκολίες που έχετε; Όταν μας λέτε ότι χρειάζεστε χρόνο και δε βλέπουμε καμία πρόοδο; Όταν επιλέγετε μόνο το στυλ ή μόνο το αποτέλεσμα; Ξέρω, ξέρω. Μεγάλα καράβια… Ο Roberto πάντως αυτό δε θα το έλεγε ποτέ ως δικαιολογία. Θα χρησιμοποιούσε το καράβι για να πάει πιο γρήγορα.

Υ.Γ.1 Το καλοκαίρι δεν πίστευα πως μπορεί η Everton να μπει στην 4άδα. Θεωρούσα ο χαζός πως ο Martinez θα χρειαστεί αρκετούς μήνες για να φέρει τους Μπλε κοντά στη νοοτροπία του. Νόμιζα ότι οι άλλοι θα είναι πιο δυνατοί. Είναι Δεκέμβρης ακόμα, αλλά ο Ισπανός έχει πετύχει ήδη και με το παραπάνω. Οι Toffees μπορεί να μπουν στην 4άδα, μπορεί και όχι. Μπορεί να γίνει κάτι και ο Martinez να απολυθεί στο τέλος της σεζόν. Δεν αλλάζω τίποτα από τα παραπάνω. Τα πίστευα όταν έβλεπα τη δουλειά του στη Wigan, τα πιστεύω σε μεγαλύτερο βαθμό τώρα.

Υ.Γ.2 Παρακολουθώντας την περασμένη Κυριακή δύο από τα καλύτερα ματς της σεζόν (Roma – Fiorentina και Arsenal – Everton) σκεφτόμουν πόσο υπέροχη είναι η νέα γενιά προπονητών. Αλλά αυτό είναι θέμα για άλλο κείμενο. Όπως θέμα για μελλοντικό κείμενο είναι ο πραγματιστής Wenger και η ώριμη Arsenal.

Για σχόλια, παρατηρήσεις και περισσότερη κουβέντα μπορείτε να με βρείτε και στο twitter ως @sokinside