Η 1η Δεκεμβρίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS, από το 1988. Είχαν περάσει λίγα χρόνια από την εμφάνιση της ασθένειας που διέλυε το ανοσοποιητικό σύστημα και οδηγούσε στην εμφάνιση καρκίνου του δέρματος και το θάνατο. Χρειάστηκε να φτάσουμε στο 1996, έως ότου προκύψει φαρμακευτική αγωγή που δεν έλυνε το πρόβλημα, αλλά το αντιμετώπιζε. Εκείνη τη χρονιά, οι θάνατοι μειώθηκαν κατά 80%.

Πέντε χρόνια νωρίτερα, ο Magic Johnson είχε προκαλέσει "σεισμό" στην αθλητική και την ιατρική κοινότητα. Βλέπεις, διέψευσε όσα κυκλοφορούσαν και ήθελαν να προσβάλλονται μόνο χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών και ομοφυλόφιλοι άνδρες, όταν ανακοίνωσε πως βρέθηκε θετικός στον ιό HIV. Δεν ήταν ο πρώτος αθλητής που ήταν φορέας. Ήταν ο μεγαλύτερος. Σήμερα θα δούμε όσους είχαν προηγηθεί.

Πρώτα, όπως πάντα, θα ξεκινήσουμε από τα βασικά

Στις αρχές της δεκαετίας του '80 κλινικοί μελετητές, στις ΗΠΑ, εντόπισαν μια ασθένεια που εμφανιζόταν τακτικά σε χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών ουσιών και ομοφυλόφιλους άνδρες. Επηρέαζε το ανοσοποιητικό σύστημα (το εξασθενούσε) και τα συμπτώματα παρέπεμπαν στην πνευμονία. Πολύ σύντομα ένας απροσδόκητος αριθμός ομοφυλόφιλων ανδρών ανέπτυσσε ένα σπάνιο καρκίνο του δέρματος, με το θάνατο να είναι αναπόφευκτος.

Το πρώτο όνομα που έδωσαν σε αυτή τη νέα ασθένεια, εστίαζε στους gay (GRID, Gay Related Immune Deficiency). Επειδή ήταν οτιδήποτε άλλο από ακριβής, σε συνέδριο γιατρών, τον Ιούλιο του 1982, κατέληξαν στο ότι ο πιο ορθός όρος θα ήταν το "AIDS" (ακρωνύμιο των λέξεων Acquired Immune Deficiency Syndrome, που σημαίνει Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσοανεπάρκειας), ενώ ο ιός ονομάστηκε HIV (Human Immunodeficiency virus, δηλαδή ιός ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας).

Στα μέσα της δεκαετίας του '80, το AIDS είχε εξαπλωθεί, σε βαθμό πανδημίας. Η ενημέρωση ήταν ελλιπής και ο φόβος του κόσμου, τεράστιος. Οι γιατροί δεν ήταν σίγουροι για τον τρόπο που μεταδίδεται, την εξέλιξη, πολλώ δε την αντιμετώπιση. Ώσπου ξημέρωσε η 7η Νοεμβρίου του 1991 και οι μύθοι -περί ιού των ομοφυλόφιλων ανδρών- καταρρίφθηκαν.

Η ανακοίνωση του Magic που προκάλεσε "σεισμό"

Στις 7/11/1991 ο Magic Johnson ενημέρωσε τον κόσμο πως είναι φορέας του ιού HIV. Συνέχισε με το "δεν έχω AIDS και το λέω αυτό γιατί κάποιοι το μπερδεύουν". Αυτή η σύγχυση υπάρχει ακόμα και σήμερα και για αυτό θα ήταν χρήσιμο να διευκρινίσουμε ότι το AIDS είναι η προχωρημένη μορφή του ιού HIV. Πάμε παρακάτω.

Λίγους μήνες μετά την απώλεια του τίτλου στο ΝΒΑ, από τους Chicago Bulls του Michael Jordan, ο Magic, εκ των θρύλων του σπορ που λέγεται μπάσκετ ανακοίνωσε ότι “επειδή είμαι θετικός στον ιό HIV, θα πρέπει να αποσυρθώ από τους Lakers. Σήμερα. Στο εξής θα γίνω spokesman για τον ιό HIV, γιατί θέλω να καταλάβουν οι άνθρωποι πως πρέπει να κάνουν ασφαλές σεξ. Κάποιες φορές μπορούμε να γίνουμε αφελείς και να πιστέψουμε ότι δεν θα συμβεί σε εμάς. Συνέβη σε εμένα και θα το διαχειριστώ. Θα συνεχίσω να ζω, να απολαμβάνω τα ματς των Lakers και άλλα του ΝΒΑ. Θα είμαι ένας ευτυχισμένος άνθρωπος. Η ζωή συνεχίζεται".

Αποκάλυψε ότι έμαθε για την κατάσταση του, έπειτα από υποχρεωτικές εξετάσεις για την ασφάλεια ζωής που κάνει κάθε NBAer. "Οι γιατροί είδαν πως κάτι δεν πάει καλά, αλλά δεν ήξεραν τι είναι. Ακολούθησαν πολλά τεστ και χθες μου είπαν τα αποτελέσματα". Ακολούθως, τηλεφώνησε στους οικείους του, τους συμπαίκτες και τους φίλους του, να τους ενημερώσει. Όλοι τον στήριξαν. "Δεν τελείωσε η ζωή μου. Θα συνεχίσω να ζω, να γυμνάζομαι. Δεν θα παίζω. Είναι άλλη μια πρόκληση, ένα διαφορετικό κεφάλαιο της ζωής μου. Θα κάνω ό,τι κάνει κάθε φυσιολογικός άνθρωπος, λαμβάνοντας την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή".

Διευκρίνισε ότι δεν έχει AIDS, όπως και ότι η σύζυγος του ήταν αρνητική το τεστ και ζήτησε να γίνουν οι όποιες ερωτήσεις ιατρικής φύσεως στους γιατρούς που είχε στο πάνελ. Επανέλαβε ότι “σκοπεύω να ζήσω για πάρα πολλά χρόνια ακόμα, μια φυσιολογική ζωή. Ξέρω πως θα αλλάξει η ζωή μου, αλλά θα παραμείνω μέρος του παιχνιδιού, της λίγκας. Το μπάσκετ θα είναι μέρος της ζωής μου, θα παίζω ένας εναντίον ενός με τον Kareem (Abdul-Jabbar, ο οποίος επίσης ήταν δίπλα του εκείνη την ημέρα). Στόχος μου είναι να ενημερώνω για τον ιό, γιατί είναι πολλοί εκείνοι που πιστεύουν πως μόνο οι gay κινδυνεύουν. Πολλοί περισσότεροι σκέφτονται "δεν θα συμβεί σε εμένα". Είμαι εδώ για να πω σε όλους ότι μπορεί να συμβεί σε όλους, όσοι δεν προσέχουν όταν κάνουν σεξ. Ακόμα και σε εμένα, τον Magic Johnson. Αυτό θέλω να περάσω στον κόσμο: πως όλοι πρέπει να προσέχουμε”.

Πολλοί τον άκουσαν. Λίγοι τον πίστεψαν. Βλέπεις, τη δεκαετία που είχε προηγηθεί ήταν αμέτρητοι οι θάνατοι ανθρώπων από την εν λόγω ασθένεια, ενώ το '90 οι εκτιμήσεις ήθελαν 8 με δέκα εκατομμύρια κατοίκους του πλανήτη να 'χουν την ασθένεια. Οι περισσότεροι, λέει, ήταν ομοφυλόφιλοι.

Λίγες εβδομάδες μετά την ανακοίνωση του Magic, θύμα της -άγνωστης τότε- ασθένειας έγινε ο Freddie Mercury και τότε όλοι έστρεψαν το βλέμμα στο θρύλο του μπάσκετ. Που ζει ακόμα. Σύμφωνα με τους ειδικούς, το 2016 ο αριθμός των ασθενών έφτασε στους 36.7 εκατομμύρια ανθρώπους, παγκοσμίως. Μόνο το 2016 “επλήγησαν” 1.8 εκατομμύρια άτομα. Το 2001 ήταν 3.1 εκατομμύρια. Ποσοστό μεγαλύτερο του 50% ήταν γυναίκες και 2.1 εκατομμύρια ήταν παιδιά. Οι νεκροί είχαν φτάσει το 1 εκατομμύριο. Το 2005 ήταν 1.9 εκατομμύρια τα θύματα.

ΚΑΤΗΓΟΡΗΘΗΚΕ ΩΣ ΑΠΑΤΕΩΝΑΣ

Για χρόνια υπήρξαν και κάποιοι που χλεύασαν τον Magic, κατηγορώντας τον για απάτη. Διότι πώς μπορούσε να είναι ζωντανός, ενώ έχει τον ιό IHV; Με τα χρόνια, η ιατρική έφτασε στο σημείο που δεν μπορεί μεν, να θεραπεύσει τον IHV ή το AIDS, αλλά υπάρχουν θεραπείες που τα κρατούν υπό έλεγχο, ώστε οι ασθενείς να ζουν μεγάλη και υγιή ζωή. Κάτι που δεν ευτύχησαν να κάνουν αθλητές πριν τον Magic Johnson. Γιατί δεν ήταν το πρώτο θύμα του ιού. Ούτε ο πρώτος που διαγνώστηκε με HIV. Ήταν όμως, το πρώτο μεγάλο όνομα αθλητή που βρέθηκε θετικός και επιπροσθέτως δεν ήταν ομοφυλόφιλος. Τι προηγήθηκε; Ιδού.

Ο πρώτος αθλητής-θύμα του AIDS

O Gerald “Jerry” Smith υπήρξε επαγγελματίας παίκτης του football. Φορούσε τη φανέλα των Washington Redskins από το 1965 έως το 1977. Όταν αποσύρθηκε, κρατούσε το ρεκόρ της λίγκας για τα touchdowns. Σε ντοκιμαντέρ του NFL Network, με τίτλο “Α football life” και αντικείμενο προφίλ παικτών που έγραψαν ιστορία, παρουσιάστηκε ως εξής: “Είχε διπλή ζωή, ως gay που δεν είχε αποκαλυφθεί και σταρ του NFL”. Πέθανε στις 15/10 του 1986. Ήταν 43 χρόνων.

Τότε έγινε γνωστό πως είχε AIDS. Ήταν ο πρώτος πρώην επαγγελματίας αθλητής-θύμα του AIDS. Μετά το θάνατο του επιβεβαιώθηκε από πρώην συμπαίκτη του (ονόματι David Kopay, ο οποίος είχε ανακοινώσει πως είναι gay κάποια χρόνια νωρίτερα) πως ήταν ομοφυλόφιλος. Το logo των Redskins και η φανέλα του Smith βρίσκονται στο μνημείο AIDS Quilt, που έχει ως στόχο να γιορτάσει τη ζωή αυτών που πέθαναν από την ασθένεια. Είναι το μεγαλύτερο κομμάτι κοινοτικής λαϊκής τέχνης στον κόσμο, από το 2016 (με αντικείμενα που άνηκαν σε περισσότερους από 94.000 ανθρώπους και συνολικά ζυγίζουν 54 τόνους) και βρίσκεται στην Atlanta.

Ο πρώτος αθλητής που “βγήκε από την ντουλάπα”

O Glenn Burke γεννήθηκε στις 16/11 του 1952. Εικοσιτέσσερα χρόνια αργότερα, έκανε το ντεμπούτο του στη Major League Baseball, με τους Los Angeles Dodgers. Οι προπονητές είχαν δει στα δοκιμαστικά, έναν εξαιρετικό παίκτη, με τεράστια ενέργεια και δύναμη. Είχαν διαπιστώσει και ότι ήταν gay. Ο Glenn δεν είχε κάνει την παραμικρή προσπάθεια να το κρύψει. Ο αντιπρόεδρος του οργανισμού πρότεινε να του πληρώσει το μήνα του μέλιτος, αν παντρευόταν “γυναίκα” όπως του είπε. Αρνήθηκε.

Έγινε ανταλλαγή. Ήμασταν στο 1978. Όπως είπε ο ίδιος σε συνέντευξη που έδωσε χρόνια αργότερα, στους New York Times “η προκατάληψη με έδιωξε από το άθλημα, πολύ νωρίτερα από το λογικό τέλος της καριέρας μου (ήταν 27 χρόνων). Αλλά είχα αποφασίσει πως δεν θα άλλαζα. Για κανέναν”. Για την ιστορία, ο Burke σύστησε στον κόσμο το high five, όταν στις 2/10 του 1977 πήγε να συγχαρεί συμπαίκτη του (Dusty Baker), σήκωσε το χέρι ψηλά και ο άλλος το... χαστούκισε. Πέθανε στις 30/5 του 1995. Από AIDS. Ήταν 42 χρόνων.

Ο πρώτος δεκαθλητής

Ο Tom Waddell γεννήθηκε ως Thomas Flubacher, την 1η Νοεμβρίου του 1937. Στο New Jersey. Όταν χώρισαν οι γονείς του (ήταν 15) πήγε να ζήσει με το ζεύγος Waddell. Τον υιοθέτησαν έξι χρόνια αργότερα. Ο Hazel και οι Gene ήταν ακροβάτες. Ο Τom διάλεξε να ασχοληθεί με την ενόργανη έως το high school που διέπρεψε στο στίβο. Όταν κλήθηκε να πολεμήσει στο Vietnam, το απέφυγε. Τον έπιασαν αλλά αντί να τον περάσουν από στρατοδικείο, τον έστειλαν να προετοιμαστεί για το δέκαθλο των Ολυμπιακών Αγώνων του 1968, στο Mexico City.

Ήταν 6ος στους 33 μετέχοντες. “Έσπασε” πέντε προσωπικά ρεκόρ. Όταν αποστρατεύτηκε και αφότου τραυματίστηκε στο γόνατο (το 1972, σε event) σπούδασε ιατρική. Υπηρέτησε ως γιατρός στη Μέση Ανατολή. Γνώρισε τους πρίγκιπες της Σαουδικής Αραβίας. Έγινε γιατρός της ολυμπιακής ομάδας της χώρας, στους Αγώνες του 1976. Στις 11/10 του 1976 μαζί με τον σύντροφο του έγιναν το πρώτο gay ζευγάρι που εμφανίστηκε σε εξώφυλλο εθνικού περιοδικού (People). Είχε στήσει τους πρώτους Gay Olympics που επρόκειτο να διεξαχθούν το 1982, στο San Francisco. Η Αμερικανική Ολυμπιακή Επιτροπή τον μπλόκαρε. Άλλαξε το όνομα σε “Αγώνες Gay” που έγιναν και είχαν τεράστια επιτυχία -δεδομένης της έμφασης που δόθηκε στην αποδοχή των πάντων. Το 1985 έμαθε πως έχει AIDS. Πέθανε στις 11/7 του 1987. Ήταν 49 χρόνων.

Ο πρώτος οδηγός

Ο Tim Richmond έζησε το “Live fast die young” μέχρι τελείας. Δεν ήταν ο καλύτερος οδηγός που έχει περάσει ποτέ από το NASCAR. Ήταν ένας από τους 50 καλύτερους της ιστορίας. Εξ αυτών που απολάμβαναν να βλέπουν οι φίλοι του σπορ, διότι πρόσφερε αφειδώς highlights.

Το 1986 είχε νικήσει επτά αγώνες, περισσότερους από κάθε άλλον και ήταν τρίτος στη βαθμολογία. Όταν έχασε την έναρξη του Daytona 500, τον Φλεβάρη, όλοι ρώτησαν “πού είναι”. Η επίσημη απάντηση ήταν πως έχει πνευμονία. Η αλήθεια είναι ότι είχε AIDS. Απουσίασε από 11 αγώνες, αλλά επέστρεψε στις πίστες και έμεινε έως έως την ολοκλήρωση εκείνης της σεζόν. Ήθελε να τρέξει και το 1988. Στάθηκε αδύνατο. Η διοργανώτρια αρχή τον τιμώρησε για χρήση απαγορευμένων ουσιών. Εκείνος τη μήνυσε. Έχασε. Τον Αύγουστο του 1989 πέθανε. Ήταν 34 χρόνων.

Ο πρώτος αθλητής του πάγου

Ο John Curry υπήρξε ξεχωριστή μορφή, στην ιστορία του καλλιτεχνικού πατινάζ. Ο γεννημένος στις 9/9 του 1949, στο Birmingham είχε σαρώσει Ολυμπιακούς Αγώνες και Παγκόσμια, με το ice skating να είναι το αποκούμπι του μετά το θάνατο του πατέρα του, όταν εκείνος ήταν 15 χρόνων. Ξεχώριζε χάρη στο συνδυασμό μπαλέτου και σύγχρονου χορού, στα προγράμματα του σε εποχή που ήταν... άγνωστες λέξεις. Είχε αποκαλύψει πως είναι gay και έζησε ουκ ολίγες διακρίσεις και κακές συμπεριφορές.

Δεν τον ένοιαζε. Συνέχιζε να προσφέρει διασκέδαση στον κόσμο. Το 1987 διαγνώστηκε με HIV και το 1991 με AIDS. Πριν πεθάνει μίλησε ανοιχτά και για την ασθένεια, αλλά και για το σεξουαλικό προσανατολισμό που είχε. Άφησε την τελευταία πνοή από ανακοπή, στις 15/4 του 1994. Ήταν 44 χρόνων. Το 2007 αποκαλύφθηκε πως πέθανε στα χέρια του ηθοποιού Sir Alan Bates (έπαιζε και στον Zorba, ενώ πήρε Oscar για το “The Fixer”). Ήταν ζευγάρι, τα δυο τελευταία χρόνια της ζωής του Curry.

Το 1988 διαγνώστηκε με AIDS και ένας άλλος αθλητής του καλλιτεχνικού πατινάζ, ονόματι Ondrej Nepela. Ο γεννημένος στις 22/1 του 1951, στην Τσεχοσλοβακία είχε φορέσει χρυσό στους Ολυμπιακούς του 1972, σε Παγκόσμια και Ευρωπαϊκά πρωταθλήματα. Το 1988 είχε ασθενήσει και έχασε δυο δόντια. Έκανε εξετάσεις και αυτές έδειξαν AIDS. Πέθανε στο Mannheim, τον Φεβρουάριο του 1989. Ήταν 38 χρόνων. Το νοσοκομείο επισήμως ενημέρωσε ότι πέθανε από καρκίνο στον λεμφαδένα.

O πρώτος καταδύτης

Toν Gregory Efthimios Louganis προφανώς και τον ξέρεις. Ο τέσσερις φορές χρυσός Ολυμπιονίκης, κάτοχος πέντε χρυσών σε Παγκόσμια και έξι σε Παναμερικανικούς αγώνες καταδύσεων (εξ ου και το “ο καλύτερος καταδύτης της ιστορίας”), είχε διαγνωστεί με HIV έξι μήνες πριν τους Αγώνες του 1988. Δεν το είπε σε κανέναν, γιατί φοβήθηκε πως δεν θα του επιτρέψουν να αγωνιστεί. Ήταν 28 χρόνων.

Όταν μαθεύτηκε η ασθένεια, οι αντίπαλοι του στη Seoul έγιναν έξαλλοι. Όπως είπαν ο Ελληνοαμερικανός είχε χτυπήσει το κεφάλι του και αιμορραγούσε, μέσα στην πισίνα που έπεσαν και οι ίδιοι -ως εκ τούτου έπρεπε να γνωρίζουν. Ουδείς προσβλήθηκε με τους γιατρούς να λένε ότι “το χλώριο σκότωσε τον ιό”.

Ο μάνατζερ και σύντροφος του, R.James Babbit του είχε μεταδώσει τον ιό. Όπως είχε καταγγείλει ο Louganis, ο Babbit ήταν βίαιος, τον κακοποιούσε και χαρακτηριστικά ανέφερε ότι το 1983 τον είχε βιάσει υπό την απειλή μαχαιριού.

Μετά τη διάγνωση, οι γιατροί τον υπέβαλαν σε αντιρετροϊκή αγωγή, την οποία λάμβανε κάθε τέσσερις ώρες. Το 1989 με δικαστική εντολή κράτησε μακριά του τον Babbit, ο οποίος πέθανε από AIDS το 1990. Στα 33α γενέθλια του, ο Louganis έκανε “το τελευταίο πάρτι γενεθλίων”, γιατί όπως είχε πει ήθελε να χαιρετήσει τους πάντες πριν “φύγει”. Είναι ακόμα εδώ. Στις 19/1 θα “κλείσει” τα 58.

Ο πρώτος πιλότος της Formula1

Ο (γεννημένος στο Cairo, όπου εστάλη ο Βρετανός πατέρας του, στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, στις 13/4 του 1940) Mike Beuttler αγωνιζόταν ως Βρετανός στη Formula 1, από το 1971 έως το 1973, οπότε μετακόμισε στις ΗΠΑ. Εκεί πέθανε από επιπλοκές που σχετίζονταν με το AIDS, το 1988. Ήταν 48 χρόνων και έως τη σήμερον ημέρα ο μόνος gay “πιλότος” του παγκοσμίου πρωταθλήματος. Είχε ενημερώσει για τις σεξουαλικές του προτιμήσεις, ενώ ήταν εν ενεργεία, με ό,τι συνεπαγόταν αυτό εκείνες τις εποχές. Δέχθηκε μηνύματα μίσους, σκληρή κριτική, αλλά κυριάρχησε η αγάπη όσων είχαν πιστέψει σε εκείνον και στο λαμπρό μέλλον που φαινόταν να 'χει μπροστά του -αν είχε γλιτώσει από τον ιό IHV. Το παρατσούκλι του ήταν “blocker”, καθώς δεν άφηνε τους διώκτες του να τον περάσουν.

O πρώτος πυγμάχος

Στη φωτογραφία βλέπεις τον πυγμάχο Robert Durán να επισκέπτεται τον Παγκόσμιο Πρωταθλητή, Esteban de Jesús λίγες ημέρες πριν πεθάνει, από AIDS, τον Απρίλιο του 1989. Έντεκα χρόνια νωρίτερα, ο Durán είχε βγάλει knock out τον De Jesús, ο οποίος έφτασε στην πρώτη του διάκριση όταν ήταν 21 χρόνων -το 1969 Υπήρξε αήττητος και πρωταθλητής και στους αγώνες του συγκέντρωνε χιλιάδες φαν. Έμπλεξε με ναρκωτικές ουσίες και το 1980 ενεπλάκη σε καβγά με άλλο οδηγό, τον οποίον εκτέλεσε με μια σφαίρα στο κεφάλι. Ήταν υπό την επήρεια. Η ποινή ήταν ισόβια κάθειρξη.

Στη φυλακή έκανε καριέρα στο baseball. Στην πορεία της ζωής του έγινε παππάς. Το 1985 έμαθε πως ένας φίλος, με τον οποίον μοιράζονταν βελόνες στη χρήση κοκαΐνης πέθανε από AIDS. Έκανε εξετάσεις και βρέθηκε θετικός στον ιό IHV. Πήρε χάρη από τον κυβερνήτη, όταν πια ήταν ξεκάθαρο πως πεθαίνει από AIDS. Ένα μήνα αργότερα έχασε τη μάχη. Ήταν 37 χρόνων και το ημερολόγιο έδειχνε 1989.

Credit: AP Photos