Μετά από 32 χρόνια το πρωτάθλημα μπάσκετ παίρνει μια καινούργια μορφή. Οι αναζητήσεις του ΕΣΑΚΕ σε κάτι διαφορετικό από το... συνηθισμένο φαγητό που σερβίρεται κάθε χρόνο, με μικρές παραλλαγές, από τη σεζόν 1991-'92, την πρώτη επαγγελματική σεζόν του ελληνικού μπάσκετ, κατέληξαν σε ένα νέο σύστημα διεξαγωγής.

Ακόμα κι αν κάποιος έχει αντιρρήσεις για τη λειτουργικότητα ή μη του νέου format, δεν μπορεί να μην αποδεχθεί την αναγκαιότητα μιας ουσιαστικής αλλαγής.

Προφανώς δεν φτάνει από μόνο του το νέο σύστημα για να ανακτήσει η Basket League την όποια αξιοπιστία και αίγλη του παρελθόντος. Αποτελεί όμως μια αφετηρία για να ξεφύγει το πρωτάθλημα από τη στασιμότητα, την αδιαφορία και τη ροπή ορισμένων σε "πονηρές μπίζνες", φαινόμενα που παρατηρήθηκαν (αλλά δεν αντιμετωπίστηκαν κυρίως με θεσμικό τρόπο) τα τελευταία χρόνια.

Χρειάζονται κι άλλες ενέργειες οι οποίες θα υποστηρίξουν την ιδέα για μια αναβάθμιση του προϊόντος, γιατί η αλήθεια είναι ότι εδώ και χρόνια το άλλοτε πολύ ανταγωνιστικό και συναρπαστικό πρωτάθλημα μπάσκετ της Ελλάδας κατρακύλησε πολύ χαμηλά. Οι παθογένειες είναι και πολλές και γνωστές. Δεν μπορεί ένα πρόχειρο μακιγιάζ να καλύψει τα πάντα.

Λένε, ωστόσο, ότι η αλλαγή του τρόπου διεξαγωγής είναι μια καλή αρχή για να ξεκινήσει μια άλλου είδους διαδικασία. Έχουμε τις επιφυλάξεις μας, αλλά ναι, μια αλλαγή την θέλαμε άπαντες.

Η ανάλυση του νέου συστήματος μας δίνει την ευκαιρία για μια αναδρομή στις διάφορες εκδοχές ανάδειξης του πρωταθλητή από τη σεζόν 1963-'64, όταν καθιερώθηκε η Α Εθνική κατηγορία, μετέπειτα Α1 και τώρα Basket League. Ας τα πάρουμε με τη σειρά.

Οι παράμετροι της αλλαγής

Το αίτημα για ένα διαφορετικό σύστημα διεξαγωγής ήταν πάνδημο. Δεν υπήρχε άνθρωπος που να μη συνηγορούσε για κάτι καινούργιο. Αυτό που βλέπουμε εδώ και τρεις δεκαετίες (χοντρικά μια κανονική περίοδος και πλέι-οφ των οκτώ πρώτων ομάδων) είναι ένα... ξαναζεσταμένο φαγητό. Όσα μπαχάρια και να επιστρατεύσει κανείς, στο τέλος δεν τρώγεται. Οι φίλαθλοι το ξέρουν από πρώτο χέρι, οι ομάδες το βιώνουν επίσης, όταν μονολογούν "κάθε πέρσι και καλύτερα".

Μια αλλαγή ζητούσε και ο τηλεοπτικός πάροχος, αλλά και οι σπόνσορες, που φαίνεται -σε πρώτη φάση- να ανταποκρίνονται θετικά στην όλη ενέργεια. Έγιναν αρκετές συζητήσεις μεταξύ των ανθρώπων που είχαν αναλάβει μέσα στον ΕΣΑΚΕ τη διαμόρφωση του συστήματος, ένα σημαντικό πρόβλημα ήταν αμφίβολη συμμετοχή του Τρίτωνα, ο οποίος τελικά έριξε λευκή πετσέτα, αλλά εν τέλει ο "κύβος ερρίφθη".

Η εξίσωση δεν ήταν και τόσο εύκολη ειδικά σε ένα πρωτάθλημα όπου όλοι γνωρίζουν το ζευγάρι των φιναλίστ του τελικού. Έπρεπε λοιπόν:

• Να προστεθούν αγώνες με ουσιαστικό ενδιαφέρον και όχι αλλά και να μην επιβαρυνθούν οι ομάδες με το φορτωμένο ευρωπαϊκό πρόγραμμα, κυρίως οι δυο εκπρόσωποι στην Ευρωλίγκα.
• Να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στη συμμετοχή είτε στα πλέι-οφ, είτε στην αποφυγή του υποβιβασμού με το πρωτάθλημα να μην σταματάει τον ... Απρίλιο, για όσους επιτυγχάνουν τον στόχο.

Κάπως έτσι φτάσαμε στα εξής νέα δεδομένα:

✑ Μετά τη λήξη της κανονικής περιόδου των 22 αγωνιστικών προστίθεται ένα νέο μίνι πρωτάθλημα πέντε αγώνων, χωρισμένο σε δυο γκρουπ των έξι. Το πρώτο θα αφορά τις ομάδες από το 1 ως το 6 και το δεύτερο εκείνο που θα καταταγούν από το 7 μέχρι το 12. Η σκέψη για δυο γύρους έπεσε στο τραπέζι, αλλά απορρίφθηκε αφού 20 ματς ήταν πολλά. Τα δέκα (πέντε και πέντε, αντίστοιχα στους δυο ομίλους) μοιάζουν αρκετά και καλύπτουν μια "δεύτερη ευκαιρία" για όσους θέλουν να βελτιώσουν τη θέση τους.

✑ Στο γκρουπ των έξι πρώτων, η τελική βαθμολογία των οποίων διαμορφώνεται μετά τα πέντε ματς της δεύτερης φάσης (το πρόγραμμα της οποίας έχει ήδη προκαθοριστεί) προστίθενται οι δυο πρώτοι του γκρουπ 7-12 ώστε να συμπληρωθεί η οκτάδα για τα πλέι-οφ που θα γίνουν με τον γνωστό τρόπο (προημιτελικά και ημιτελικοί στις 2 νίκες, ο τελικός στις 3) με καινοτομία τον μονό μικρό τελικό για την 3η θέση. Ο τελευταίος μετά τους αγώνες για τις θέσεις 7-12 υποβιβάζεται στην Α2.

Όλα τα συστήματα, παλιά ή καινούργια, αξιολογούνται μετά την εφαρμογή τους, άρα για το αν θα είναι επιτυχημένο ή όχι το νέο σύστημα διεξαγωγής θα το δούμε στην πράξη. Θα μπορούσε κανείς να υποβάλλει δυο ενστάσεις, για τη β' φάση των πέντε αγωνιστικών.

Η δεύτερη ευκαιρία για να διορθώσει κάποιος τη βαθμολογική του θέση είναι... μισή, αφού αν έχει χάσει δυο φορές στη κανονική περίοδο είναι αδύνατο να αλλάξει τα πράγματα. Επίσης οι ισοβαθμίες σε τρεις (αντί τέσσερις αγώνες) δεν αποδίδουν ακριβώς αγωνιστική δικαιοσύνη, έστω κι αν τα δεδομένα είναι ίδια για όλους...

Οι δυο όμιλοι του 1980

Η Α Εθνική κατηγορία καθιερώθηκε τη σεζόν 1963-64. Μέχρι τότε οι ομάδες Αθήνας και Θεσσαλονίκης έπαιζαν μεταξύ τους στις τοπικές Ενώσεις, με τους καλύτερους σε Βορρά και Νότο, να συγκροτούν τον όμιλο της τελικής φάσης του πανελληνίου πρωταθλήματος. Μετά από 22 τέτοιες διοργανώσεις, δέκα ομάδες συμμετείχαν στο πρώτο ενιαίο εθνικό πρωτάθλημα όλων των εποχών. Σύνολο 18 αγωνιστικές, με την ΑΕΚ να κερδίζει τον τίτλο σε αγώνα μπαράζ εναντίον του Ηρακλή, καθώς οι δυο ομάδες είχαν ισοβαθμήσει στην πρώτη θέση.

Αυτό το απλό (αλλά καινοφανές για την εποχή) σύστημα των δυο γύρων διατηρήθηκε για 16 χρόνια με μοναδική αλλαγή την κατά καιρούς αύξηση των ομάδων σε 12 ή 14, άρα και των αγωνιστικών (σε 22 και 26). Σημειώστε ότι για την μείωση των μετακινήσεων μεταξύ Αθήνας και Θεσσαλονίκης, όσες ομάδες των δυο μεγάλων πόλεων ήταν φιλοξενούμενες έπαιζαν συνήθως δυο αγώνες (Σάββατο και Κυριακή)

Η πρώτη πειραματική αλλαγή στο format του πρωταθλήματος έγινε τη σεζόν 1979-80, όταν η ΕΟΚ (είχε αναλάβει τη διοργάνωση από το 1970) αποφάσισε να πειραματιστεί, στοχεύοντας, ενδεχομένως, να ελαφρύνει και τα έξοδα των μετακινήσεων.

Οι 14 ομάδες χωρίστηκαν σε δυο ομίλους των 5 και των 9 αντίστοιχα, σε Βορρά (Άρης, ΠΑΟΚ, Ηρακλής, ΒΑΟ, Δημόκριτος) και Νότο (Παναθηναϊκός, Ολυμπιακός, Σπόρτιγκ, ΑΕΚ, Πανελλήνιος, Ιωνικός Ν, Πανιώνιος, Απόλλων Π, Μαρούσι).

Μετά την ολοκλήρωση των 8 και 16 αγωνιστικών της πρώτης φάσης στα δυο γκρουπ το πρωτάθλημα συνεχίστηκε ως εξής: Οι πέντε πρώτοι του Νότου και οι τρεις του Βορρά (Παναθηναϊκός, Ολυμπιακός, Σπόρτιγκ, ΑΕΚ, Πανελλήνιος, Άρης, ΠΑΟΚ, Ηρακλής) έπαιξαν για τις θέσεις 1-8 (14 αγωνιστικές σε δυο γύρους, πρωταθλητής ο Παναθηναϊκός) ενώ οι υπόλοιποι (Μαρούσι, Απόλλων Πατρών, Ιωνικός Ν, Δημόκριτος και ΒΑΟ) έπαιξαν 10 αγωνιστικές για την κατάταξη στις θέσεις 9-14.

Η φόρμουλα του 1979 δεν άντεξε περισσότερο από μια χρονιά. Από την επόμενη σεζόν (1980-81) επανήλθαμε στο πρωτάθλημα των 14 ομάδων με τους δυο γύρους (26 αγωνιστικές), σύστημα που κράτησε μέχρι το 1986. Την περίοδο 1981-82 οι τέσσερις τελευταίοι, μετά την κανονική περίοδο, έπαιξαν σε ένα μίνι πρωτάθλημα τριών αγωνιστικών (στα Τρίκαλα) για τον υποβιβασμό στην Β Εθνική.

Η A1 προκαλεί για... πειράματα

Η σεζόν 1986-87 φέρνει για πρώτη φορά στη ζωή μας την Α1 κατηγορία (και την Α2). Ο Μίλτος Λαζαρίδης εισηγείται την πρωτοποριακή, για τα δεδομένα της εποχής, αναδιάρθρωση των κατηγοριών και το σύστημα διεξαγωγής αλλάζει. Για την ακρίβεια θα... άλλαζε σχεδόν κάθε χρόνο (μέχρι το 1992)!

Η είσοδος των πλέι-οφ ήταν ένα βασικό ζητούμενο σε κάθε format που δοκιμάστηκε, μέχρι να καταλήξουμε στην παραδοσιακή μορφή που έχουν -σε όλο τον κόσμο- τα ματς μετά την κανονική περίοδο. Το 1986, λοιπόν, στην αφετηρία της Α1 ξεκίνησαν 10 σύλλογοι, παίζοντας μια regular season με 18 αγωνιστικές.

Τα πλέι-οφ, ξεκίνησαν με την Α φάση, στην οποία συμμετείχαν οι ομάδες που τερμάτισαν στις θέσεις 7-10. Η πρόκριση θα ερχόταν στις τρεις νίκες, συμπεριλαμβανομένων, όμως, και των αποτελεσμάτων της κανονικής περιόδου, μια παράμετρος που για κάποια χρόνια αποτέλεσε αντικείμενο συζήτησης. Πόσο δηλαδή, αυτόνομα θα ήταν τα πλέι-οφ κι αν έπρεπε η πρώτη φάση του πρωταθλήματος να επηρεάζει τόσο πολύ την εξέλιξη του πρωταθλήματος.

Το ζευγάρι Ηλυσιακού-Ιωνικού Νικ, καθόρισε τον υποβιβασμό (Ιωνικός), ενώ ο Ηλυσιακός και η ΑΕΚ (3-1 τον Απόλλωνα Π) προκρίθηκαν στη β΄φάση, όπου εισήλθαν και οι δυο πρώτοι της Α2 (Πανελλήνιος-Παγκράτι). Εδώ έγιναν κανονικά πλέι-οφ (δεν μετρούσε η κανονική περίοδος) στις 2 νίκες, με το ζευγάρι Ηλυσιακού-Παγκρατίου να καθορίζει και ποια ομάδα θα ακολουθούσε τον Ιωνικό στην Α2 (ήταν το Παγκράτι, που ηττήθηκε με 2-0).

Ο Ηλυσιακός και η ΑΕΚ η οποία είχε επικρατήσει 2-0 του Πανελληνίου, μπήκαν στην προημιτελική φάση, μαζί με Άρη, ΠΑΟΚ, Πανιώνιο, Ολυμπιακό, Ηρακλή και Παναθηναϊκό.

Προημιτελικοί, ημιτελικοί και τελικός γίνονται στις 3 νίκες (συμπεριλαμβανομένων και των αποτελεσμάτων της κανονικής περιόδου), ενώ οι ηττημένοι των προημιτελικών παίζουν (σε μονά παιχνίδια) αγώνες κατάταξης για τις θέσεις 5-8 (ουφ... τελείωσε)!

✍ Ένα χρόνο μετά, οι 10 ομάδες της κανονικής περιόδου, μπαίνουν στα πλέι-οφ, όλες μαζί. Το ζευγάρι Πανελληνίου-Ηλυσιακού (9-10) έστειλαν τον ηττημένο στην Α2 και το νικητή στους αγώνες για την έξοδο στο Κύπελλο Κόρατς. Οι υπόλοιποι (από τις θέσεις 1-8) συνέχισαν μέχρι τον τελικό, σε πλέι-οφ best of 3 με τα αποτελέσματα της κανονικής περιόδου να λαμβάνονται υπόψη. Πρωταθλητής αναδείχθηκε ο Άρης με 3-0 νίκες (δυο στην κανονική περίοδο και μία στα πλέι-οφ).

Οι ηττημένοι των πλέι-οφ μαζί με τους τρεις πρώτους της Α2 (!) διεκδίκησαν την έξοδο στο Κύπ. Κόρατς. Δίπλα σε Παναθηναϊκό, Ολυμπιακό, Απόλλωνα Πάτρας, Ηρακλή και Πανελλήνιο, προστέθηκαν Σπόρτιγκ (πρωταθλητής στην Α2), Φίλιππος Θ (2ος στην Α2) και Περιστέρι (3η θέση στην Α2).

Προφανώς στις μονομαχίες μεταξύ ομάδων Α1 και Α2, δεν μπορούσαν να μετρήσουν αποτελέσματα κανονικής περιόδου. Το ζευγάρι ανάμεσα σε Πανελλήνιο και Φίλιππο Θ, καθόρισε τη δεύτερη ομάδα που θα πήγαινε στην Α2. Ο Πανελλήνιος, δηλαδή, που ηττήθηκε 2-1 από τους Θεσσαλονικείς.

Σημειώστε ότι ο Σπόρτιγκ είχε εξασφαλίσει την άνοδο του στην Α1, άρα διεκδικούσε μόνο την έξοδο του στην Ευρώπη. Παραλίγο μάλιστα να τα καταφέρει αφού απέκλεισε στην πρώτη φάση τον Απόλλωνα Πατρών και έχασε από τον Ολυμπιακό στη δεύτερη με 2-1. Ευρωπαϊκό εισιτήριο θα μπορούσε να πάρει και το Περιστέρι, που δεν είχε δικαίωμα συμμετοχής στην Α1, αλλά αποκλείστηκε από τον Παναθηναϊκό, ο οποίος μαζί με τον Ολυμπιακό πήραν τα δυο εισιτήρια για το Κόρατς.

✍ Αυτή φόρμουλα διατηρήθηκε ένα χρόνο ακόμα, αλλά το 1989 είχαμε εκ νέου αλλαγές. Η κανονική περίοδος βρήκε 12 ομάδες στην Α1, με δυο γύρους των 22 αγωνιστικών, με τους δυο τελευταίους να υποβιβάζονται στην Α2.

Οι τέσσερις πρώτοι (Άρης, ΠΑΟΚ, Πανιώνιος, Ηρακλής) μεταφέροντας τους βαθμούς της κανονικής περιόδου στα μεταξύ τους παιχνίδια και παίζοντας άλλους έξι αγώνες, για την ανάδειξη του πρωταθλητή (Άρης).

Οι άλλες τέσσερις ομάδες που κατέλαβαν τις θέσεις 5-10, μαζί με τους δυο πρώτους της Α2 (Παγκράτι, Παπάγου) χωρίστηκαν σε δυο γκρουπ των τεσσάρων, παίζοντας άλλους έξι αγώνες ξεκινώντας από το μηδέν. Η πρώτη ομάδα κάθε ομίλου, πήρε το εισιτήριο για το Κυπ. Κόρατς.

✍ Τα πλέι-οφ, που είχαν μπει στο ντουλάπι, επέστρεψαν τη σεζόν 1990-91. Οι τέσσερις πρώτοι διεκδίκησαν τον τίτλο, στους ημιτελικούς και τον τελικό των πλέι-οφ. Καινοτομία εκείνης της χρονιάς το όριο των τεσσάρων νικών, που αποδυνάμωνε κάπως την επιρροή των αποτελεσμάτων της κανονικής περιόδου. Αυτό φάνηκε στον τελικό Άρη-ΠΑΟΚ. Ο Άρης μετρούσε δυο νίκες στην κανονική περίοδο, ο ΠΑΟΚ απάντησε με άλλες δυο στο ξεκίνημα των πλέι-οφ, όμως, οι "κίτρινοι" πήραν τον τίτλο με δυο μεγάλες νίκες (στον ... πόντο μάλιστα) σε μια πολύ συναρπαστική σεζόν.

Εν τω μεταξύ οι έξι ομάδες που κατατάχθηκαν στις θέσεις 5-10, έπαιξαν ένα μίνι πρωτάθλημα δέκα αγωνιστικών, για την οριστική κατάταξη και την έξοδο στο Κύπελλο Κόρατς. Οι δυο τελευταίοι της κανονικής περιόδου υποβιβάστηκαν στην Α2. Α, έγινε και μικρός τελικός (μονό παιχνίδι)

✍ Δώδεκα ομάδες συμμετείχαν στο επόμενο πρωτάθλημα. Το σύστημα ... θα άλλαζε για μια ακόμα φορά (όχι παίζουμε). Οι τέσσερις πρώτοι, μεταφέροντας τα μεταξύ τους αποτελέσματα στην κανονική περίοδο, έπαιξαν άλλους έξι αγώνες. Οι δυο πρώτοι, έπαιξαν στον τελικό του πρωταθλήματος, στις 4 νίκες. Ηταν το ιστορικό πρώτο πρωτάθλημα για τον ΠΑΟΚ που επικράτησε του Ολυμπιακού με 4-1 (2-0 στην κανονική περίοδο 1-1 στα πλέι-οφ και άλλη μια νίκη στον τελικό)

Αντίστοιχα πλέι-οφ έξι διπλών αγώνων (με τα αποτελέσματα της κανονικής περιόδου να λαμβάνονται υπόψη) έγιναν για τις θέσεις 5-8 και 9-12 (με την τελευταία ομάδα να υποβιβάζεται στην Α2)

Τελικά τα κανονικά πλέι-οφ, με την κανονική περίοδο να πηγαίνουν στην άκρη, επέστρεψαν για να... στρογγυλοκαθίσουν την σεζόν 1992-93. Την πρώτη επαγγελματική χρονιά δηλαδή. Το σύστημα με μικρές παραλλαγές έμεινε ίδιο για 32 χρόνια, μέχρι να επέλθουν οι φετινές διαφοροποιήσεις...