Η μέρα που έκλαψε ο Ζντοβς και διαλύθηκαν οι "πλάβι"

Η εμβληματική φωτογραφία με το φέρετρο του Ντούσαν Ίβκοβιτς να οδεύει προς την τελευταία του κατοικία στα χέρια των Ζέλικο Ομπράντοβιτς, Πρέντραγκ Ντανίλοβιτς, Ζάρκο Πάσπαλι, Βλάντε Ντίβατς, Ντίνο Ράτζα, Γιούρι Ζντοβτς, υπό το βλέμμα του Ντράγκαν Κιτσάνοβιτς, πέρασε στην ιστορία όπως σίγουρα θα ήθελε και ο ίδιος ο Ντούντα.

Μια τελευταία ματιά στο ένδοξο παρελθόν, με ένα προπονητή που είχε όλους αυτούς (κι ακόμη περισσότερους) υπό τις οδηγίες του, ίσως στην πιο χρυσή εποχή της μεγάλης σχολής των "πλάβι" στο μπάσκετ. Η Γιουγκοσλαβία του Ίβκοβιτς δεν ήταν ποτέ τόσο δυνατή, αλλά και ποτέ δεν την είδαμε στο πικ της φόρμας της, ή αν προτιμάτε στο ματς που ονειρεύονταν όλοι, εναντίον της ορίτζιναλ ντριμ τιμ, το 1992 στη Βαρκελώνη.

Θυμάμαι ακόμα τον μακαρίτη πια, βετεράνο συνάδελφο από το Βελιγράδι, Ντανίλο Σότρα, λίγους μήνες μετά το ξέσπασμα των εχθροπραξιών του 1991, να ψελίζει: "Φίλε, η χώρα μας έχει κυριευτεί από παράνοια. Είναι τρελό αυτό που συμβαίνει. Βλέπω φίλους, οικογένειες, που κάποτε ήταν ενωμένες να τις χωρίζε πλέον, αβυσσαλέο μίσος".

Η διάλυση της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας πριν από 30 χρόνια δεν ήταν κάτι που μπορούσε κανείς να περιμένει. Ειδικά για μας που είχαμε μεγαλώσει με τους "πλάβι" να κυριαρχούν στο μπάσκετ και τους βλέπαμε μέσα στο γήπεδο να πανηγυρίζουν, να φιλιούνται, να τραγουδούν τον Εθνικό τους Υμνο. Πως αυτοί οι παθιασμένοι, οι φοβεροί και τρομεροί "Γιούγκοι" έγιναν ξαφνικά αντίπαλοι και έσπασαν σε ένα σωρό κομμάτια, μόνο οι ίδιοι το γνωρίζουν.

Η Γιουγκοσλαβία της διετίας 1989-91, ήταν η καλύτερη όλων των εποχών. Ο Ίβκοβιτς είχε πεισμώσει από το πατατράκ της Σεούλ όταν οι "πλάβι" έχασαν στον τελικό από την Σοβιετική Ένωση με τον Σαμπόνις να επιστρέφει ύστερα από ενάμιση χρόνιο απουσίας και ήθελε να πάρει τη ρεβάνς, με ορόσημο τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1992. Τότε, που θα αγωνίζονταν για πρώτη φορά και οι επαγγελματίες του ΝΒΑ, ύστερα από την κοινή απόφαση του Ντέιβιντ Στερν και του Μπόρισλαβ Στάνκοβιτς.

Με αφετηρία το Ευρωμπάσκετ του Ζάγκρεμπ, οι "πλάβι" διέλυσαν τους πάντες και τα πάντα (ανάμεσά τους και την ... ευτυχισμένη για την παρουσία της στον τελικό Εθνική Ελλάδος) παίρνοντας και το χρυσό μετάλλιο στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα της Αργεντινής το 1990, δείχνοντας ότι η τρομερή γενιά με Ντίβατς, Ράτζα, Κούκοτς, Πάσπαλι, Ντανίλοβιτς, Βράνκοβιτς, Περάσοβιτς,Τζόρτζεβιτς πλαισίωνε τον διάβολο Ντράζεν Πέτροβιτς με τελικό προορισμό τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Βαρκελώνης.

Φαβορί ήταν και στη Ρώμη το 1991, οι Γιουγκοσλάβοι. Μπορεί ο Ντράζεν Πέτροβιτς να τέθηκε εκτός 12άδας, αφού ο Ίβκοβιτς δεν μπορούσε να τον περιμένει πότε θα αποφάσιζε να ενσωματωθεί στην ομάδα από το ΝΒΑ, η κυριαρχία τους, ωστόσο, δεν τέθηκε ποτέ εν αμφιβόλω. Αυτή που αμφισβητήθηκε, χωρίς να το ξέρουμε ακόμη, ήταν η υπόσταση της ίδιας της μεγάλης ομάδας καθώς η ιστορία σταμάτησε ξαφνικά. Ή αν προτιμάτε, άρχισε να γράφεται αλλιώς.

Ο αγώνας της τρίτης αγωνιστικής εναντίον της Βουλγαρίας στις 26 Ιουνίου 1991 ήταν και ο τελευταίος που είδαμε την ... κανονική Εθνική Γιουγκοσλαβίας. Από τότε, τίποτε δεν ήταν ίδιο, αφού με αρχή την επόμενη μέρα, άρχισε η φυλλοροή. Στο ιστορικό 89-68 επί της Βουλγαρίας που είχε μάλιστα διαιτητεύσει ο Κώστας Ρήγας (παρέα με τον Γάλλο Μαϊλαμπιού) ο Ίβκοβιτς χρησιμοποίησε και τους 12 παίκτες που είχε στη διάθεσή του: Ντανίλοβιτς, Ντίβατς 20, Τζόρτζεβιτς 2, Γιοβάνοβιτς, Κόμαζετς 4, Κούκοτς 16, Πάσπαλι 10, Ράτζα 16, Σάβιτς 2, Περάσοβιτς 10, Σρεντένοβιτς 2 και Ζντοβτς 7.

Ο τελευταίος έμελλε να γίνει, χωρίς βέβαια να το θέλει, ο πρωταγωνιστής της πρώτης αποσκίρτησης. Η Σλοβενία, άλλωστε, ήταν η πρώτη από τις δημοκρατίες της Γιουγκοσλαβίας που (στις 25/6/1991) ανακήρυξε την ανεξαρτησία της.

Δυο μέρες μετά (27/6) ο γιουγκοσλάβικος λαϊκός στρατός έστελνε τις δυνάμεις του σε σλοβένικο έδαφος για να αποτρέψει την εγκαθίδρυση του ανεξάρτητου κράτους, με αποτέλεσμα την έναρξη του πολέμου των "δέκα ημερών".

Εκείνο το καλοκαίρι έτυχε να μένω (ως απεσταλμένος μέσω ΠΣΑΤ της εφημερίδας "Απογευματινή") στο ίδιο ξενοδοχείο (Holiday Inn) που διέμεναν οι αποστολές των εθνικών ομάδων του Ευρωμπάσκετ. Την ώρα που ξεσπούσε εμφύλιος στην Γιουγκοσλαβία, η Εθνική Ομάδα υποτίθεται ότι έπρεπε να παίξει μπάσκετ χωρίς να επηρεάζεται στη Ρώμη. Δεν ήταν εύκολο.

Ο Ζντοβτς άρχισε να δέχεται αφόρητες πιέσεις από τους Σλοβένους και τη νεοσύστατη κυβέρνηση, ενώ σε κάποια στιγμή άρχισαν να τον ρωτάνε επίμονα οι δημοσιογράφοι από τη Λιουμπλιάνα.

Ο Ίβκοβιτς, όπως αποκάλυψε στον Αλέξανδρο Τρίγκα και στην ιστορική τελευταία συνέντευξη του στο SPORT24, προσπάθησε να προστατεύσει τον παίκτη του, θέλοντας να τον κρατήσει τουλάχιστον μέχρι τον τελικό.

Ο Γιούρι Ζντοβτς, ή "ξανθό σκυλί" όπως τον έλεγαν ήταν ένα από τα αγαπημένα παιδιά του Ντούντα, που είχε σε μεγάλη εκτίμηση τις οργανωτικές ικανότητες και την αφοσίωση του Σλοβένου πλέι-μέικερ στην άμυνα. Εκνευρισμένος ο Ντούντα στις πιέσεις των δημοσιογράφων, άρχισε να φωνάζει: "Στην ομάδα κάνω κουμάντο εγώ και όχι εσείς"

Στις 27 Ιουνίου και ενώ ο στρατός είχε εισβάλει στη Λιουμπλιάνα, το πρόσωπο του Ζντοβτς είχε σκοτεινιάσει. Δεν μπορούσε να συγκρατήσει τους λυγμούς του, αφού πλέον δεν υπήρχε επιστροφή.

Η κυβέρνηση της Σλοβενίας ουσιαστικά τον διέταζε να γυρίσει πίσω. Κάποιοι λένε ότι εκτοξεύτηκαν και απειλές κατά του παίκτη, αλλά κάτι τέτοιο δεν επιβεβαιώθηκε.

"Κόουτς, αν παίξω θα με λένε προδότη" είπε στον Ίβκοβιτς ο Ζντοβτς, με δάκρυα στα μάτια. Ο ΄Ιβκοβιτς κατάλαβε ότι δεν μπορούσε, πλέον να κάνει διαφορετικά. Τον αγκάλιασε και τον αποχαιρέτησε. Ο Γιούρι είδε το ματς με την Γαλλία από την τηλεόραση και τα ξημερώματα 29ης Ιουνίου, έφευγε μαζί με τους συμπατριώτες του δημοσιογράφους με προορισμό τη Λιουμπλιάνα.

"Ήθελα να παίξω. Ήρθαμε για μπάσκετ εδώ, αλλά μεσολάβησαν άλλα πράγματα που δεν μπορούσα να ελέγξω. Δεν ξέρω τι μας επιφυλλάσσει το μέλλον, ανησυχώ πολύ για την οικογένειά μου..." δήλωνε αρκετά φοβισμένος, ή μάλλον πολύ απογοητευμένος.

Ο Ίβκοβιτς εν τω μεταξύ, συνειδητοποιώντας ότι υπήρχε άμεσος κίνδυνος μεγαλύτερης αποσύνθεσης της ομάδας, αφού οι Κροάτες άρχισαν να πιέζουν Κούκοτς, Ράτζα και Κόμαζετς, το πρωί του τελικού, αποφάσισε να πάει τους παίκτες σε άλλο ξενοδοχείο, ώστε να μη δέχονται τηλεφωνήματα.

Μη ξεχνάτε ότι το 1991 δεν υπήρχαν ακόμα κινητά τηλέφωνα και ένας προπονητής μπορούσε κάλλιστα να ελέγξει τις επικοινωνίες των παικτών του. Ο Ντούντα ήθελε να τους κρατήσει όλους ενωμένους, όπως έκανε και ένα χρόνο πριν όταν ο Ντίβατς κυνηγούσε τον Κροάτη που' χε δώσει μια σημαία της Κροατίας σε έναν συμπαίκτη του (Περάσοβιτς).

Έτσι κι αλλιώς, οι Γιουγκοσλάβοι πανηγύρισαν τη νίκη τους (97-76 στον τελικό την Ιταλία), όλοι μαζί, αφιερώνοντας το χρυσό μετάλλιο στον απόντα Ζντοβτς. Ο Τόνι Κούκοτς έκανε μια ενδεικτική δήλωση μετά το ματς: "Είμαστε αδέρφια μέλη της ίδιας οικογένειας. Παίζουμε και παλεύουμε για μια συγκεκριμένη πατρίδα. Δεν υπάρχουν Σέρβοι, Κροάτες και Σλοβένοι στην ομάδα, αλλά παίκτες που συνεργάζονται μεταξύ τους. Φυσικά και ανησυχούμε με όσα γίνονται, αλλά όλα αυτά δεν πρόκειται να μας επηρεάσουν".

Φυσικά και όλα επηρεάστηκαν. Ίσως ο Κούκοτς, όπως και κανένας μας, δεν είχε συνειδητοποιήσει το μέγεθος των κοσμοϊστορικών αλλαγών που έρχονταν. Ένα χρόνο αργότερα, ο Τόνι θα έπαιζε στους Ολυμπιακούς Αγώνες αλλά με τη φανέλα της Εθνικής Κροατίας. Παρέα με τον Ντράζεν Πέτροβιτς (αλλά και τους Ράτζα, Βράνκοβιτς, Κόμαζετς και λοιπούς) θα αντιμετώπιζαν τους Αμερικανούς της ντριμ-τιμ.

Ο Ίβκοβιτς ακόμη και λίγο πριν κλείσει τα μάτια πίστευε ότι η δική του Γιουγκοσλαβία, πέραν του ότι θα κυριαρχούσε απόλυτα στο ευρωπαϊκό μπάσκετ για τα επόμενα δέκα χρόνια, ήταν σε θέση να κοντράρει τους Αμερικανούς περισσότερο από κάθε άλλον. Αλλά εκείνο το ματς δεν το είδαμε, εν τέλει, ποτέ.

Ο Ζντοβτς είχε μείνει χρόνια με το παράπονο ότι δεν πήρε το χρυσό μετάλλιο του 1991. Ο Ίβκοβιτς και οι άλλοτε συμπαίκτες του δεν τον ξέχασαν. Το 2005 στο αποχαιρετιστήριο παιχνίδι που έγινε προς τιμην του, ο Ντούσαν Ίβκοβιτς του το παρέδωσε μέσα σε χειροκροτήματα απ' όλο το γήπεδο και τους συμμετέχοντες στη γιορτή του Γιούρι.

Στο Ευρωμπάσκετ 91, η Εθνική Ομάδα είχε τερματίσει 5η, καθώς η ήττα από την Τσεχία της στοίχισε την είσοδο στην οκτάδα και αυτό ήταν το τελευταίο τουρνουά του Νίκου Γκάλη με τα γαλανόλευκα.

Ήταν ένα τρομερό καλοκαίρι, αφού ήδη ο Γιάννης Ιωαννίδης είχε υπογράψει στον Ολυμπιακό και θα διάλεγε για ξένο τον Ζάρκο Πάσπαλι, ενώ ο Ντούσαν Ίβκοβιτς αμέσως μετά τη Ρώμη, μετακόμιζε στη Θεσσαλονίκη για λογαριασμό του ΠΑΟΚ.