Το (πρώτο και το) τελευταίο βράδυ μου με τον Ντούσαν Ίβκοβιτς
Ο Nτούσαν Ιβκοβιτς δεν μένει πια εδώ και ο Βασίλης Σκουντής ανατρέχει στην πρώτη εμφάνιση του επί της ελληνικής σκηνής πριν από 41 χρόνια.
Για τον Ντούντα, που από το μεσημέρι της Τρίτης γλεντοκοπάει στων αγγέλων τα μπουζούκια, θα μπορούσα να γράψω όχι ένα άρθρο ή ένα βιβλίο, αλλά ολάκερη εγκυκλοπαίδεια. Την αυτοβιογραφία του σε τόμους, σαν εκείνους της Πάπυρος Larousse. Τα άπαντα του.
Τον συχωρεμένο τον "Σοφό" τον συνάντησα για πρώτη φορά και μίλησα μαζί του ένα κρύο σαββατιάτικο απόγευμα στον Τάφο του Ινδού. Το ημερολόγιο έδειχνε 17 Ιανουαρίου του 1981 και ο Άρης νικούσε τον Παναθηναϊκό, χάρη σε ένα σερί 11-2 στα τελευταία 201 δευτερόλεπτα, όταν με έντεκα απανωτούς πόντους (από τους 42 της τελικής σούμας) του Νίκου Γκάλη, μετέτρεπε το 87-77 σε 88-89!
Τον πλησίασα για να του πάρω μερικές δηλώσεις σχετικά με εκείνη τη μεγάλη ανατροπή και τον θρίαμβο απέναντι στους πρωταθλητές Πράσινους και σκιάχτηκα. Φοβόμουν μπας και με σβερκώσει
Ακόμη και μετά από σαράντα χρόνια, κάθε φορά που του μιλούσα κι ας ήμασταν φίλοι, πάλι σκιαζόμουν μπας και του πω κάτι, τσατιστεί και με σβερκώσει!
Ο Ντούντα είχε μπει στη ζωή μας και στην ελληνική μπάσκετική καθημερινότητα το προηγούμενο καλοκαίρι, όταν ο Άρης αναζητούσε τον διάδοχο του Φρεντ Ντέβελι. Ο Αμερικανός προπονητής που είχε πάρει τη θέση του Γιάννη Ιωαννίδη, ο οποίος οδήγησε τον μετέπειτα αποκαλούμενο "Αυτοκράτορα" στην επική κατάκτηση του τίτλου τη σεζόν 1978-79 δεν φτούρησε και αντικαταστάθηκε μεσούσης της σεζόν από τον Ανέστη Πεταλίδη. Όταν τελείωσε το πρωτάθλημα, ο Άρης βγήκε στη γύρα και ο τότε ο έφορος Μίλτος Βέλλος έριξε τα τέλια προς Σκόπια μεριά.
Απευθύνθηκε στον Λάζαρο Λέτσιτς κι αυτός του συνέστησε τον 37χρονο Ντούσαν Ιβκοβιτς.
Το triple crown με την Παρτίζαν
Τα προηγούμενα δυο χρόνια ο Ντούντα βρισκόταν στον πάγκο της Παρτίζαν, την οποία μάλιστα τη σεζόν 1978-79 οδήγησε στην κατάκτηση του triple crown, με το νταμπλ στη Γιουγκοσλαβία και το Κύπελλο Κόρατς.
Όταν ο Βέλλος έκανε την πρώτη πρόταση στον Ιβκοβιτς, εισέπραξε αρνητική απάντηση, αλλά πίσω είχε η αχλάδα την ουρά! Έναν μήνα αργότερα και ενώ ο Ντούντα βρισκόταν στην Κλουζ της Ρουμανίας, κοουτσάροντας την Εθνική ομάδα στο Βαλκανικό Πρωτάθλημα, κλήθηκε να αντιμετωπίσει ένα οικογενειακό ζήτημα: ο γιος του ο Πέτρος έπασχε από βρογχικό άσμα και οι γιατροί τους ορμήνεψαν να μετακομίσουν σε ένα πιο ήπιο κλίμα.
Τα χαλασμένα παράθυρα του Βέλλου
"Το έμαθε ο Βέλλος και μπήκαμε αμέσως στο αυτοκίνητο για το Βελιγράδι" θυμάται ο τότε ασίσταντ κόουτς και προπονητής των ομάδων υποδομής, Γιωργής Μπουσβάρος. "Πήγαμε με το δικό μου αυτοκίνητο, μια Alfa Romeo Alfasud, διότι στο δικό του ήταν χαλασμένα τα τζάμια στα παράθυρα. Τα είχε καταργήσει ο ίδιος, επειδή ήταν αρειμάνιος καπνιστής και βαριόταν να τα ανεβοκατεβάζει για να μην ντουμανιάζει το αυτοκίνητο"!
Ο Βέλλος ήταν μεγάλη ψυχή, ούτως ή άλλως: ένας λαϊκός άνθρωπος που συνήθιζε να κυκλοφορεί με σαγιονάρες και είχε ένα μαγαζί με αμορτισέρ αυτοκινήτων στην οδό Σβορώνου. Λίγες μέρες νωρίτερα είχε μαρτυρήσει κατά το ήμισυ το μυστικό στον Νίκο Κεραμέα, στα Γιάννενα, στο περιθώριο των τελικών του πανελληνίου πρωταθλήματος Εφήβων…
Τον έτρωγε η περιέργεια τον νυν τεχνικό διευθυντή της ΧΑΝΘ και ρώτησε φόρα παρτίδα.
"Έφορε, ποιον προπονητή θα πάρουμε;"
"Τον καλύτερο νέο Σέρβο".
Ο Βέλλος χαμογέλασε πονηρά και του αποκρίθηκε μυστηριωδώς. "Τον καλύτερο νέο Σέρβο προπονητή, μην ανησυχείς".
Το δεύτερο ταξίδι του Βέλλου στο Βελιγράδι έπιασε τόπο και ο κύβος ερρίφθη. Ο Ντούντα αρίβαρε οικογενειακώς στη Θεσσαλονίκη και εκείνο τον πρώτο καιρό έμενε σε ένα σπίτι στο Ασβεστοχώρι που φημίζεται για το ήπιο κλίμα του, άλλωστε εκεί κάποτε στεγαζόταν το σανατόριο το οποίο φιλοξενούσε τους φυματικούς.
Πέρασαν μερικές εβδομάδες και την 1η Νοεμβρίου, στην πρεμιέρα του πρωταθλήματος της σεζόν 1980-81, ο Άρης υποδεχόταν στο Αλεξάνδρειο τον Ολυμπιακό.
Το παιδάκι, ο Ρωμανίδης
Οποία έκπληξις.
Στην πεντάδα φιγουράρει ένα παιδί 15 χρονών και σαν να μην έφτανε αυτό ο Ιβκοβιτς τού αναθέτει να μαρκάρει εκ περιτροπής τον Γιώργο Καστρινάκη και τον Παύλο Διάκουλα! Όταν ο Μιχάλης Ρωμανίδης πήρε αυτή την εντολή, έπαθε ρεύση!
"Με είχε τσεκάρει από την πρώτη στιγμή και με πήρε στην προετοιμασία της πρώτης ομάδας στη Γιουγκοσλαβία" θυμάται μετά από 41 χρόνια ο πρωταθλητής Ευρώπης με την Εθνική ομάδα, το 1987.
"Εγώ είχα γραφτεί στον Αρη το 1977 και το 1980 έπαιζα ταυτόχρονα και με τους παίδες και με τους εφήβους και με τους άνδρες. Με έβαζε στα φιλικά ματς, πήγα καλά και καταλάβαινα ότι με εμπιστευόταν, αλλά δεν περίμενα ποτέ ότι θα με έβαζε βασικό στην πρεμιέρα του πρωταθλήματος και μάλιστα απέναντι στον Ολυμπιακό και στους παίκτες που είχα σαν είδωλα".
Ο Ρωμανίδης δεν θα ξεχάσει ποτέ τι διημείφθη μέσα στα αποδυτήρια του "Παλέ" εκείνο το απόγευμα:
«Εσύ μπρε μικρέ, είσαι έτοιμος να παίξεις;» με ρώτησε στα ελληνικά που είχε αρχίσει να τα μιλάει έστω και σπαστά, αλλά είχε και διερμηνέα (ΣΣ: Σωτήρης Μυστακίδης). Εγώ στεκόμουν κλαρίνο, μόνο προσοχή δεν βάρεσα.
"Ναι κόουτς, είμαι" του απάντησα, αλλά η καρδούλα μου το ήξερε.
"Είσαι δυνατό παιδί και παλικάρι. Μπες μπρε και φα' τους»!
Τα κιβώτια με τα ποτά
Ο Ρωμανίδης ήταν όντως δυνατό παιδί. "Είχα σωματοδομή μεγαλύτερου σε ηλικία, διότι από 12 χρονών βοηθούσα τον πατέρα μου που είχε μια ποτοποιία. Φόρτωνα και ξεφόρτωνα κούτες με ποτά όταν κάναμε διανομές στα καφενεία και στα ζαχαροπλαστεία και αυτή η δουλειά στην κάβα με δυνάμωσε νωρίς".
Όταν οι δυο ομάδες βγήκαν για την προθέρμανση το γήπεδο κόχλαζε!
"Παραδόξως δεν με κυρίευσε το άγχος και όχι μόνο νικήσαμε, παρά τις απουσίες (ΣΣ: σκορ 63-62) αλλά έπαιξα κιόλας πολύ καλά. Έβαλα 10 πόντους και πήρα 8 ριμπάουντ, εάν θυμάμαι καλά".
Σε εκείνο το ιστορικό παρθενικό ματς του Ντούντα στον πάγκο του Άρη, ο Γκάλης σκόραρε μόνο 12 πόντους απέναντι στον συχωρεμένο τον Αρη Ραφτόπουλο, ο οποίος όμως απέβη μοιραίος για ένα λάθος που έκανε έξι δευτερόλεπτα πριν από τη λήξη του θρίλερ.
Θα βάλω μια σοκολατίνα στο στεφάνι
Ο λόγος ξανά στον Ρωμανίδη για τη συνέχεια. "Εγώ τότε έκανα δυο προπονήσεις την ημέρα και παράλληλα πήγαινα στο σχολείο και φυσικά πηγαινοερχόμουν με το λεωφορείο. Όπως σε όλα τα παιδιά, μου άρεσαν πολύ τα γλυκά και όταν το έμαθε ο Ντούντα μου έδινε ένα παραπάνω κίνητρο.
“Μπρε παιδί, εσύ πρέπει να παίρνεις περισσότερα ριμπάουντ. Θα βάλω μια σοκολατίνα πάστα στο στεφάνι για να πηδάς πιο ψηλά” Με παρακινούσε πολύ στις προπονήσεις και μου έλεγε να δίνω το 100% για να κάνω καριέρα στο μπάσκετ και να σταματήσω να σηκώνω κιβώτια με ποτά".
Υπάρχει και το αγγλιστί καλούμενο aftermath σε αυτή την ιστορία.
Του μάζεψαν το δελτίο
Με το που ακούστηκε η κόρνα της λήξης του αγώνα, ο Μπουσβάρος έτρεξε στη γραμματεία και πήρε το δελτίο του Ρωμανίδη.
"Γιατί το παίρνεις;" απόρησε ο Ντούντα. "Κόουτς, ο Ρωμανίδης παίζει και στην παιδική ομάδα και αύριο το πρωί έχουμε αγώνα με τον Δημόκριτο" απάντησε ο Γιωργής και τις φωνές του Ντούντα τις άκουσαν μέχρι το Βελιγράδι!
"Είσαστε τρελοί; Δεν θα το κάψουμε το παιδί"!
Για τα δεδομένα εκείνης της εποχής, οι τακτικές του Ντούντα συνιστούσαν καινά δαιμόνια σε όλο τους το μεγαλείο!
Πέρα από την εμπιστοσύνη στους νεαρούς και το δόγμα που εμπέδωσε στον Αρη εφάρμοζε πολλά νεωτεριστικά συστήματα…
Ανελέητο man to man και 4-1
Πρώτα απ’ όλα ο Άρης ήταν η μοναδική ελληνική ομάδα η οποία εκείνη την εποχή έπαιζε επί σαράντα λεπτά ανελέητο man to man! Αμ’ το άλλο; Λόγω ελλείψεων μέσα στη ρακέτα λάνσαρε μια διάταξη 4-1: όχι τέσσερις σε ζώνη και ένας σε man to man (όπως το εφάρμοζαν οι αντίπαλοι του Άρη για να αναχαιτίσουν τον Γκάλη), αλλά το αντίθετο!
Τέσσερις παίκτες αμύνονταν με man to man και ο συχωρεμένος ο Τάσος Σπάρταλης στεκόταν στη γραμμή της προσωπικής και έπαιζε κάτι σαν ζώνη για να μη φθείρεται από τα φάουλ!
Εκείνη την εποχή επίσης είχε στην ημερήσια διάταξη το σύστημα "screen the screener" αναθέτοντας έναν ειδικό και κομβικό ρόλο στον Νίκο Τσαχτάνη.
Ο Ντούντα έμεινε επί δυο σεζόν στον Άρη, που επί των ημερών του δεν κατέκτησε κάποιον τίτλο: λόγω του ισχυρού ταπεραμέντου του ήλθε σε κάμποσες ρήξεις και συν τοις άλλοις "θυσίασε" τον σούπερ σταρ, Χάρη Παπαγεωργίου, αλλά αυτή είναι μια σκοτεινή ιστορία, με την οποία θα ασχοληθώ κάποια άλλη φορά. Ήταν σκληρός και ενίοτε τυραννικός στη συμπεριφορά του, αλλά οι παίκτες τον λάτρεψαν και μάλιστα κάμποσοι από δαύτους έκαναν κουμπαριά μαζί του και κράτησαν παντοτινή τη φιλία τους!
Και χίλια περιστέρια να σου φιλούν τα χέρια
Εδώ και μερικές ώρες ο Ντούντα αναπαύεται εν τόπω φωτεινώ, εν τόπω χλοερώ, εν τόπω αναψύξεως…
Στις 9 Ιανουαρίου του 2018, που τον είχα φιλοξενήσει στην εκπομπή "Pick N’ Roll" της Cosmote TV, η συνέντευξη μας έμοιαζε με… συναυλία! Τον υποδέχθηκα με το τραγούδι "και χίλια περιστέρια να σου φιλούν τα χέρια" του Ζαμπέτα.
Του τα φίλησα κι εγώ μάλιστα! Μετά το διάλειμμα, το δεύτερο μέρος άρχισε με "το θολωμένο μου μυαλό" σε ερμηνεία Δημήτρη Μητροπάνου και Πασχάλη Τερζή που ήταν και οι δυο φίλοι του, μάλιστα με τον πρώτο κουμπάριασε κιόλας.
Εκείνο το βράδυ μιλήσαμε επί παντός του επιστητού και τον αποχαιρέτησα με ένα τρίτο τραγούδι που τριάμισι χρόνια αργότερα αποδείχθηκε μακάβρια προφητικό…
Στέλιος Καζαντζίδης και... "το τελευταίο βράδυ μου απόψε το περνάω κι όσοι με πίκραναν πολύ, τώρα που φεύγω απ’ τη ζωή, όλους τους συχωρνάω"!
"Θα βγει την Πέμπτη"
Την περασμένη Τρίτη ο Νίκος Κεραμεύς μίλησε με τον γιο του Ντούντα, τον Πέτρο για να ανταποδώσει η ΧΑΝΘ την επίσκεψη της Ραντνίτσκι, της οποίας ο Ίβκοβιτς ήταν γέννημα θρέμμα, ως παίκτης και προπονητής παίρνοντας τη σκυτάλη από τον αδερφό και μέντορα του, τον Σλόμπονταν ("Πίβα") και μάλιστα τα τελευταία χρόνια ανέλαβε και την προεδρία της ομάδας.
Τους τελευταίους μήνες ο Ντούντα ταλαιπωρήθηκε από τον έρπητα, από τον κορονοιό και από τη μόλυνση στους πνεύμονες, αλλά αντιστεκόταν με όλες του τις δυνάμεις…
"Πότε θα βγει από το νοσοκομείο;" ρώτησε ο Κεραμεύς.
"Τετάρτη ή Πέμπτη" απάντησε ο γιος του.
Βγήκε όντως την Πέμπτη, αλλά με τρόπο που (όπως έλεγε κάποτε και ο ίδιος) δεν περιμενούσαμε…