Ο Φώτης Κατσικάρης θα είναι ένας από τους βασικούς ομιλητές στο TEDx Athens που διοργανώνεται το Σάββατο στην Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Ο ομοσπονδιακός προπονητής θα αναλύσει τη λειτουργία μιας επαγγελματικής ομάδας και τον ρόλο του προπονητή σε ότι αφορά την προετοιμασία για ένα παιχνίδι, την ψυχολογική προσέγγιση, αλλά και τη διαχείριση.

Πριν επιστρέψει στην Ελλάδα για τη συμμετοχή του στο TEDx Athens (η ομιλία του θα αρχίσει το Σάββατο στις 19.30), μίλησε αποκλειστικά στο Sport24.gr αναλύοντας τις δυσκολίες της προπονητικής, το θέμα του ηγέτη, τη συναισθηματική διαχείριση, αλλά και τη... δική του θεωρία του χάους.

Ο Φώτης Κατσικάρης κοουτσάρει στο υψηλότερο επίπεδο εδώ και 15 χρόνια, έχει θητεύσει σε ομάδες όπως η ΑΕΚ, η Ντιναμό Αγίας Πετρούπολης, η Βαλένθια, ο Άρης, η Μπιλμπάο και η Εθνική Ελλάδος και έχει συνεργαστεί με κάποια από τα μεγαλύτερα ονόματα του ευρωπαϊκού μπάσκετ. Στο TEDx Athens θα μοιραστεί εμπειρίες από τα προπονητικά του χρόνια, αγγίζοντας παράλληλα θέματα που αφορούν όλους τους επαγγελματίες που ασχολούνται με τη διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού.

Είναι άλλωστε συχνό φαινόμενο στην Αμερική οι προπονητές να μιλούν σε ακροατήρια που προέρχονται από το χώρο των επιχειρήσεων, καθότι οι δύο αυτοί κόσμοι μοιάζουν περισσότερο από ότι μπορούμε να φανταστούμε.

Πόσο έντονο είναι το στοιχείο διαχείρισης στη δουλειά του προπονητή;

Η διαχείριση των προσώπων και των καταστάσεων είναι το πιο σημαντικό κομμάτι και προαπαιτούμενο για τη δουλειά του προπονητή, πέρα από την τεχνογνωσία, τη μεθολογία και την εμπειρία.

Είναι το πιο δύσκολο κομμάτι της προπονητικής;

Ναι, είναι το πιο δύσκολο. Το σημαντικό είναι ο προπονητής να μπορεί να εμπνεύσει τους ανθρώπους που είναι δίπλα του. Και δεν μιλάμε μόνο για τους παίκτες, αλλά για τους συνεργάτες, τη διοίκηση, τον Τύπο, μέχρι και τους φιλάθλους. Οπότε το δύσκολο κομμάτι στη δουλειά του προπονητή είναι ακριβώς το γεγονός ότι πρέπει να διαχειριστεί τόσους παράγοντες.

Η συναισθηματική διαχείριση; Είναι εξίσου δύσκολη; Ο προπονητής περνάει "τεστ" κάθε βδομάδα...

Παρότι φορολογούμαστε ως "προπονητές", δεν μπορώ να πω ότι πρόκειται για ένα "κανονικό" επάγγελμα, με την έννοια ότι σε άλλες δουλειές επιλέγεσαι βάσει βιογραφικού και προϋπηρεσίας και κρίνεσαι βάσει των στόχων που έχουν τεθεί. Στη δουλειά του προπονητή όμως δεν συμβαίνει αυτό. Έχουμε δει πολλές φορές ομάδες που έχουν παρουσιάσει πολύ καλή εικόνα, να διώχνουν τον προπονητή λόγω ενός αρνητικού αποτελέσματος, λόγω ενός σουτ, ή μιας λάθος απόφασης. Το έργο του προπονητή δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τον ίδιο, έστω κι αν αυτός παίρνει πάντα την ευθύνη.

Τα πιο συχνά προβλήματα που αντιμετωπίζεται στο κομμάτι της διαχείρισης;

Αφορούν τους εγωισμούς τους παικτών, διότι στο υψηλότερο επίπεδο και παρότι μιλάμε για ένα ομαδικό άθλημα, υπάρχουν πολύ ισχυρές προσωπικότητες. Το πιο συχνό πρόβλημα είναι ότι δημιουργούνται συγκρούσεις με τις προσωπικότητες αυτές, ειδικά στις δύσκολες καταστάσεις. Ορισμένοι από αυτούς τους παίκτες - όχι όλοι - θα βάλουν το εγώ τους πάνω από αυτό που συμβαίνει και θα το κάνουν, είτε για να βγάλουν την ευθύνη από πάνω τους - να τη μεταφέρουν αλλού, είτε επειδή δεν τους αρέσει να χάνουν.

Οπότε το δύσκολο στον ομαδικό αθλητισμό είναι η ισορροπία του "εγώ" με το "εμείς";

Ακριβώς. Το πιο σημαντικό είναι να υπάρχει ισορροπία "χημεία", όπως αναφέρεται συχνά. Αυτή, όμως, είναι η πραγματικότητα, καθώς απαιτείται ο συνδυασμός της ομαδικότητας και της προσωπικότητας.

Τελικά ο προπονητής κρίνεται από τους κανόνες του ή από την προσαρμοστικότητα του;

Έχεις πάντα κανόνες οι οποίοι είναι αδιαπραγμάτευτοι, αλλά η προσαρμοστικότητα είναι πολύ σημαντική. Ο προπονητής πρέπει να είναι ευέλικτος. Τα τελευταία χρόνια έχω αλλάξει άποψη επί του θέματος, έχοντας εμπειρία από διαφορετικές ομάδες, διαφορετικές καταστάσεις και διαφορετικές χώρες. Εκεί που παλιά είχα τραβήξει μια γραμμή και έλεγα 'ως εδώ είναι', τώρα έχω δύο γραμμούλες στις οποίες θέλω να κινούμαστε ανάμεσα.

Ποια η άποψη σας για την έννοια του "ηγέτη";

Μετά από τόσα χρόνια στα γήπεδα έχω καταλήξει ότι ο ηγέτης γεννιέται, δεν βαφτίζεται. Είναι θέμα χαρακτήρα και τίποτα παραπάνω. Προσωπικά, πάντως, θεωρώ ότι η επαφή μου με ισχυρές προσωπικότητες, με παίκτες-ηγέτες έστω κι αν συχνά ήταν δύσκολη, με έχει βοηθήσει πολύ τόσο ως προπονητή, όσο και ως άνθρωπο. Έχω μάθει πολλά από τέτοιους παίκτες.

Ο προπονητής είναι ηγέτης; Πρέπει να είναι;

Θεωρώ πως είναι ο φυσικός ηγέτης της ομάδας. Δεν μπορεί να μην είναι. Εκτός του ότι καλείται να διαχειριστεί όλα τα μέλη μιας ομάδας, πρέπει να εμπνέει και τους γύρω του. Αυτά, όμως, είναι τελικά τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν έναν ηγέτη.

Οι μπασκετμπολίστες και οι προπονητές μπάσκετ έχουν υψηλό επίπεδο μόρφωσης. Προσπαθείτε να επηρεάσετε την ομάδα με εξωτερικά ερεθίσματα; Βιβλία; Μουσική;

Στο υψηλό επίπεδο αυτό είναι δύσκολο. Η κοινωνία μας έχει αλλάξει: η τεχνολογία έχει μπει δυνατά στη ζωή μας και όσο περνάει ο καιρός αφήνουμε το χαρτί από το χέρι μας. Όλα βρίσκονται σε μια συσκευή, στο τηλέφωνο μας. Έχουν αλλάξει οι τρόποι επικοινωνίας και για αυτό σπάνια χρησιμοποιούμε βιβλία ή κάτι αντίστοιχο. Η μουσική, ωστόσο, είναι σημαντική. Το 80% των παικτών κυκλοφορούν με ακουστικά στα αυτιά στα ταξίδια, ή στα αποδυτήρια. Θα πρέπει να γνωρίζετε, όμως, ότι οι παίκτες εκτιμούν τη ρουτίνα. Κάποιες φορές, ωστόσο, έχουμε κάνει κάποιες προπονήσεις αποκατάστασης (σ.σ αυτές μετά από παιχνίδι, ή μετά από ταξίδι) με μουσική και ήταν μια πολύ ωραία εμπειρία.

Το μπάσκετ είναι ένα κατεξοχήν άθλημα τακτικής. Πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η προετοιμασία για ένα παιχνίδι;

Το κοουτσάρισμα είναι το κομμάτι που βλέπει ο κόσμος. Η πολλή δουλειά γίνεται από πίσω και έχει τεράστιο όγκο. Δουλεύουμε με πολύ λεπτομέρεια και τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί πολύ το κομμάτι της ψυχολογικής προετοιμασίας. Αυτό έχει να κάνει με το γεγονός ότι παίζουμε πολλά περισσότερα ευρωπαϊκά παιχνίδια σε σχέση με την προηγούμενη 10ετία για παράδειγμα, Παράλληλα η πίεση που νιώθουν πλέον οι παίκτες είναι πιο έντονη, καθώς μιλάμε για παιδιά που είναι μορφωμένα και έξυπνα. Οπότε καταλαβαίνουν. Ούτε ψέμματα μπορείς να τους πεις. Υπάρχει άλλωστε και μια γνωστή φράση ενός Αμερικάνου προπονητή, που έλεγε ότι "το μπάσκετ είναι 70% ψυχολογία και 30% όλα τα υπόλοιπα.

Είχε ενδιαφέρον η ομιλία σας στο Διεθνές Σεμινάριο του Συνδέσμου Ελλήνων Προπονητών Καλαθοσφαίρισης στην οποία αναφερθήκατε σε μια κατάσταση προπόνησης που αποκαλείται "Χάος"*

Είναι μια λέξη που καταλαβαίνουν όλοι. Γίνονται αναλύσεις επί αναλύσεων σε ένα άθλημα που βασίζεται στη λεπτομέρεια. Ο κόσμος έχει συνηθίσει μια εικόνα τέλεια, βγαλμένη από Play-Station. Αυτό, όμως, δεν συμβαίνει. Έχουμε σταματήσει να αξιολογούμε το αυθόρμητο. Αυτό θέλουμε να εκμεταλλευτούμε, να το κάνουμε πλεονέκτημα μας. Το σκάουτινγκ είναι τόσο προηγμένο, που πλέον όλοι γνωρίζουν ποιος θα πάρει την τελευταία φάση, τι θα παίξει η ομάδα, ποιος θα πάρει την απόφαση. Κι έτσι έχουν μειωθεί οι πιθανότητες της επιτυχίας.

Το κομμάτι της αντίδρασης σε κάτι θετικό ή αρνητικό, είναι κάτι πολύ σημαντικό. Καταφέραμε να το πετύχουμε σε υψηλό επίπεδο με την Εθνική ομάδα, κυνηγώντας να "χτυπήσουμε" στην επίθεση μας ανάμεσα στα 8 και στα 12 δευτερόλεπτα της επίθεσης, εκεί δηλαδή που η άμυνα χαλαρώνει. Κι ενώ για κάποιους έμοιαζε με ένα παιχνίδι απείθαρχο, για μας ήταν κάτι αποτελεσματικό και στοχευμένο.

*Ο Φώτης Κατσικάρης χρησιμοποιεί τη διεθνή αυτή λέξη για να περιγράψει το κομμάτι της προπόνησης στο οποίοι οι ασκήσεις ή οι συνθήκες παιχνιδιού επιβάλλουν στους παίκτες να αντιδράσουν, να διορθώσουν λάθη, να πάρουν πρωτοβουλία, να βρουν λύση.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο μάθημα που πήρατε πέρσι από την εμπειρία με την Εθνική ομάδα;

Ήταν μια πολύ σημαντική εμπειρία. Έμαθα ότι σε τέτοιες περιπτώσεις δεν πρέπει να χάσεις ούτε μια ημέρα. Ούτε μια προπόνηση. Είναι σύντομο το χρονικό διάστημα στο οποίο θα πρέπει να πετύχεις δύο πράγματα: να χτίσεις την ψυχολογία της ομάδας, να κάνεις τον έναν παίκτη να πιστέψει στον άλλο και τελικά να σκέφτονται το ίδιο και δεύτερον να παρουσιάσεις μια ανταγωνιστική εικόνα. Εμείς θέλαμε να παντρέψουμε το ψυχολογικό και το τεχνικό κομμάτι και θεωρώ ότι το κάναμε σε πολύ υψηλό επίπεδο.

Ποια είναι η καλύτερη συμβουλή που έχετε ακούσει;

Έχω ακούσει πολλές που τις έχω κρατήσει βαθιά μέσα μου. Αυτή που ξεχωρίζω πάντα είναι το "να κοιτάς πάντα την επόμενη ημέρα". Κι αυτό αφορά περισσότερο τις ήττες. Ότι υπάρχει η επόμενη ημέρα, σ' αυτή πρέπει να επικεντρωθείς. Για αυτό και σπάνια κάνω κριτική στην ομάδα μετά το ματς. Πρώτα θέλω να κάνω την αυτοκριτική μου και μετά να κριτικάρω την ομάδα και τους παίκτες.