Οι Χάρλεμ Γκλόμπτροτερς, ή Χάρλεμς όπως τους μάθαμε εμείς στην Ελλάδα σβήνουν αισίως τα 89 κεράκια. Σαν σήμερα έδωσαν τον πρώτο τους αγώνα. Και σαν... φέτος κλείνουν μια 10ετία από την τελευταία φορά που τους είδαμε στην Ελλάδα. Μια ομάδα που γεννήθηκε για να διαφημίζει το μπάσκετ, να διασκεδάζει και να προσφέρει θέαμα. Μια ομάδα που ακόμη κι αν δεν υπήρχε, θα έπρεπε κάποιος να την είχε εφεύρει, όπως θα έλεγε και ο Βολταίρος αν είχε μάθει να γυρνάει την πορτοκαλί μπάλα στο ένα δάχτυλο.

Φιγούρες, κόλπα, μπάσκετ, θέαμα, σόου. Η ομάδα από το Χάρλεμ που δεν ξεκίνησε όμως από εκεί είναι όλα τα παραπάνω. Για την ακρίβεια είναι αυτό:

To Big Bang συνέβη το 1926. Και το παράδοξο είναι ότι δεν διαδραματίστηκε στη Νέα Υόρκη (και στο Χάρλεμ), αλλά στο νότιο Σικάγο. Εκεί μεγάλωσαν τη δεκαετία του '20 οι περισσότεροι παίκτες της ομάδας, που πήγαιναν στο κοντινό γυμνάσιο Ουέντελ Φίλιπς. Τις πρώτες τους "παραστάσεις" της έδωσαν στο Savoy Ballroom, ως Savoy Big Five, μια ομάδα μπάσκετ δηλαδή που έδινε σόου πριν από χορούς. Για να φτάσουμε στις 7 Ιανουαρίου του 1927 όταν και έδωσαν το πρώτο παιχνίδι στην ιστορία τους στο Χίνκλεϊ του Ιλινόις.

Το 1928 αρκετοί παίκτες αποχώρησαν λόγω εσωτερικών προστριβών. Η πέτρα του σκανδάλου ήταν η επιστροφή ορισμένων παικτών που είχαν προηγουμένως φύγει από την ομάδα. Αρκετοί από τους "παλιούς" αποχώρησαν μετά από προτροπή του Τόμι Μπρόουκινς και έφτιαξαν τους "Globe Trotters", που έκανε τουρ στο νότιο Ιλινόις. Όταν ασχολήθηκε μαζί τους ο Έιμπ Σάπερστεϊν τους βάφτισε "New York Harlem Globe Trotters" και από εκεί "μετακόμισαν" στο Χάρλεμ για δύο λόγους. Πρώτον γιατί το Χάρλεμ αποτελούσε το κέντρο της αφροαμερικανικής κουλτούραςκαι δεύτερον γιατί μια ομάδα από άλλη πόλη θα έδινε έναν πιο μυστηριώδη χαρακτήρα. Τελικά χρειάστηκε να φτάσουμε ως το 1968 για να παίξουν το πρώτο τους εντός έδρας παιχνίδι στο Χάρλεμ!

Η λάμψη τους άρχισε να ξεθωριάζει μετά την άνθιση του ΝΒΑ και κυρίως την επιλογή αφροαμερικανών παικτών τη δεκαετία του '50. Σταδιακά άρχισαν να προσθέτουν το στοιχείο της κωμωδίας και του σόου, μια κατεύθυνση που έδωσε ο Ρις "Γκους" Τέιτουμ. Κι αυτές τις εννέα δεκαετίες έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στην διάδοση του μπάσκετ και στη διαφήμιση των στοιχείων του θεάματος και της διασκέδασης.

Από τη σύνθεση τους πέρασαν αρκετοί παίκτες που αγωνίστηκαν και στο ΝΒΑ, όπως o Κόνι "Χοκ" Χόκις, ο Νατ "Σουίτγουοτερ" Κλίφτον, ο Μαρκίς Χέινς, ο Μίντοουλαρκ Λέμον και ο Χιούμπερτ "Γκις" Όσμπί. Εν συνεχεία προστέθηκαν κι άλλα κομμάτια στο παζλ, όπως ο Φρεντ "Κέρλι" Νιλ, ένας εξαιρετικός χειριστής μπάλας, με το ειρωνικό προσωνύμιο, καθότι είχε τελείως ξυρισμένο κεφάλι.

Μια χρονιά που αποτελεί ορόσημο για τους Χάρλεμς ήταν το 1959 όταν εγκατέλειψαν τα σύνορα των Ηνωμένων Πολιτειών και εν μέσω Ψυχρού Πολέμου έδωσαν εννέα παιχνίδια στη Μόσχα. Προσκλήθηκαν από τον Βασίλι Γκρικόρεβιτς και ο Έιμπ Σάπερστεϊν είπε αμέσως το "ναι". Μαζί τους ταξίδεψε και ο Ουίλτ Τσάμπερλεϊν, αλλά και ο αντίπαλος. Όχι οι "κλασσικοί" Τζένεραλς, αλλά οι Σαν Φρανσίσκο Τσαϊνίζ Μπασκετίερς. Με την σοβιετική "Pravda" να γράφει ότι "αυτό δεν ήταν μπάσκετ, αλλά ένα σόου γεμάτο κόλπα" και να αποθεώνει την τεχνική και τις ικανότητες τους, σημειώνοντας ότι "Μας έδειξαν κάποιες ωραίες τεχνικές" .

Κι όμως έχουν χάσει! Μια από τις πρώτες τους ήττες ήταν από τους Σέλντον Όραμπς τη δεκαετία του '40. Τον Ιανουάριο του 1952 έχασαν από τους Σιάτλ Γιουνιβέρσιτι Τσίφτεϊνς (τώρα λέγονται Ρέντχοκς) με 81-84 και το 1962 από τους Ουάσινγκτον Τζένεραλς. Τα επόμενα 50 χρόνια (5.983) έχασαν άλλες τρεις φορές παίζοντας με τους Τζένεραλς, που συχνά άλλαζαν όνομα: Μπόστον Σάμροκς, Νιου Τζέρσεϊ Ρεντς, Μπάλτιμορ Ρόκετς και Ατλάντικ Σίτι Σίγκαλς. Οι άλλες τους ήττες ήρθαν στις 5 Ιανουαρίου 1971 από τους Νιου Τζέρσεϊ Ρεντς στο Τενεσί (100-99 στην παράταση - βάζοντας τέλος στο νικηφόρο σερί των 2.495 αγώνων).

Το 1993 άλλαξαν χέρια και κατέληξαν σ' αυτά του πρώην παίκτη τους, Μάνι Τζάκσον. Κι έτσι ξεκίνησαν να δίνουν πιο ανταγωνιστικά παιχνίδια. Όπως για παράδειγμα απέναντι στην All-Star ομάδα του Καρίμ Αμπντούλ Τζαμπάρ, η οποία είχε έρθει και στη χώρα μας δίνοντας έναν αγώνα στο ΣΕΦ. Η ομάδα του πρώτου σκόρερ του ΝΒΑ τους είχε μάλιστα κερδίσει στη Βιέννη (12 Σεπτεμβρίου 1995 με 91-85).

Από εκείνο το ματς ακολούθησαν πέντε αήττητα χρόνια (με 1.270 συνεχόμενες νίκες) πριν ηττηθούν με 72-68 από το Μίσιγκαν Στέιτ, τους πρωταθλητές του NCAA το 2000, μια ομάδα που κατέκτησε τον τίτλο έχοντας στη σύνθεση της παίκτες που πέρασαν από το ελληνικό πρωτάθλημα όπως ο Αντρέ Χάτσον, ο Ματίν Κλιβς, ο Αλόίζιους Αναγκόνιε και ο Έι Τζέι Γκρέιτζερ.

Συνέχισαν να δίνουν φιλικά παιχνίδια με κολεγιακές ομάδες. Στις 27 Φεβρουαρίου 2006 έφτασαν τις 22.000 νίκες, ενώ στις 31 Μαρτίου 2006 γνώρισαν την τελευταία τους ήττα από το μια κολεγιακή all-star ομάδα του NABC. Για αυτό και φρόντισαν να τρολάρουν τους Ουόριορς όταν έγραψαν ιστορία με το καλύτερο ξεκίνημα στην ιστορία του ΝΒΑ. Συγκεκριμένα μετά την 27η συνεχόμενη νίκη τους έγραψαν στο Twitter:

Προσθέτοντας όμως ότι:

Οι "Έλληνες" των Χάρλεμς

Από τους θρυλικούς Χάρλεμς πέρασαν αρκετοί παίκτες που αγωνίστηκαν εν συνεχεία στο ελληνικό πρωτάθλημα. Το εντυπωσιακό, δε, είναι ότι από την καταμέτρηση προκύπτει μια ολόκληρη πεντάδα του Ολυμπιακού. Ο λόγος για τους Λιν Γκριρ, Τζαμάριο Μουν, Μπρεντ Πέτγουεϊ, Κρις Μόρις και τον Έρνεστ Μπράουν.

Ο Λιν Γκριρ που συστήθηκε στο ελληνικό κοινό μέσω της Νήαρ Ηστ, πριν επιστρέψει για λογαριασμό του Ολυμπιακού, πέρασε κι αυτός από τους Γκλόμπτροτερς, όπως και ο Μπρεντ Πέτγουεϊ πριν ξεκινήσει την επαγγελματική του καριέρα στην Ευρώπη. Η διαδρομή του Πέτγουεϊ, που είχε το ψευδώνυμο "Κεραυνός", ξεκίνησε από τον Ηλυσιακό, συνεχίστηκε στο Ρέθυμνο και στον Ολυμπιακό, για να καταλήξει φέτος στην ιταλική Σάσαρι.

Διαφορετική είναι η περίπτωση του Τζαμάριο Μουν που έπαιξε για λίγο μόνο παιχνίδια στον Ολυμπιακό τη σεζόν 2013-14. Ο Μουν άργησε να μπει στο ραντάρ του παγκόσμιου μπάσκετ. Συγκεκριμένα μετά το σύντομο πέρασμα του από το κολέγιο έπαιξε σε μικρές λίγκες της Αμερικής (D-League, ΑΒΑ, USBL, WBA, CBA), αλλά και στους Χάρλεμς. Πήρε τελικά την ευκαιρία του το 2007 και έγινε γνωστός χάρις στο πέρασμα του στους Τορόντο Ράπτορς, για να ακολουθήσουν οι Χιτ, οι Καβς και οι Κλίπερς. Όσο για τον Κρις Μόρις; Ο άλλοτε "πενταδάτος" φόργουορντ (Νετς, Τζαζ και Σανς) πέρασε από τον Ολυμπιακό, αλλά δεν έκανε... χωριό με τον Γιάννη Ιωαννίδη. Μετά το πέρασμα του από το Λιμάνι κατέληξε στους Χάρλεμς, πριν παίξει στις Φιλιππίνες και τη Βενεζουέλα.

Ο Έρνεστ Μπράουν που τυπικά δεν αγωνίστηκε ποτέ στον Ολυμπιακό (ανακοινώθηκε, αλλά δεν έπαιξε ούτε ένα παιχνίδι με τον Ολυμπιακό του Καζλάουσκας το 2004-2005) αγωνίστηκε στους Χάρλεμς μετά το κολέγιο, για λίγα παιχνίδια εν μέσω CBA, πριν υπογράψει στους Μαϊάμι Χιτ και ξεκινήσει την περιήγηση του στα πρωταθλήματα αυτού του κόσμου (Πουέρτο Ρίκο, Τουρκία, Ισραήλ, Πολωνία, Κίνα, Μεξικό, Κύπρο, Βουλγαρία, Βενεζουέλα, Φιλιππίνες) και φυσικά στην Ελλάδα, όπου επέστρεψε για λογαριασμό της Ολυμπιάδας Πατρών.

Οι άλλοι παίκτες που έχουν περάσει τόσο από τους Γκλόμπτροτερς, όσο και από το ελληνικό πρωτάθλημα είναι ο Τζόζεφ Μπλερ (ΠΑΟΚ), Τζερόντ Έιμπραμ (Δάφνη), ο Λορέντζο Κόλεμαν (Γυμναστικός, Ηρακλής), ο Μπεν Ντέιβις (Μακεδονικός), ο Ρέτζι Τζόρνταν (Απόλλων Πατρών, Δάφνη), ο Ντόναλντ Ουίλιαμς (Σπόρτιγκ), ο Όλιβερ Μίλερ (Ηράκλειο) και ο Ρόνι Φιλντς που είναι ένα ολόκληρο βιβλίο από μόνος του. Ο λόγος για τον κάποτε παίκτη του ΠΑΟΚ και θρύλο των ανοιχτών γηπέδων του Σικάγο, ο οποίος όμως δεν έκανε ποτέ την καριέρα που όλοι περίμεναν.

Από το ΝΒΑ στους Γκλόμπτροτερς

Μικρά ή μεγαλύτερα περάσματα έκαναν και παίκτες με σημαντική πορεία στο ΝΒΑ. Πιο ξεχωριστή περίπτωση από όλες ήταν φυσικά αυτή του Ουίλτ Τσάμπερλεϊν, του παίκτη με το ρεκόρ πόντων στο ΝΒΑ (100 σε ένα παιχνίδι). Πέρα όμως από τον "Στιλτ" η λίστα περιλαμβάνει τον Σέντρικ Σεμπάλος, τον Τζερόμ Τζέιμς, τον Κάντιλακ Άντερσον, τον Ντάριλ Ντόουκινς, τον Τοντ Ντέι, τον Ντιβέιν Τζόρτζ, τον Όλντεν Πόλινς, τον Που Ρίτσαρντσον, τον Στάνλεϊ Ρόμπερτς, τον Σουμαίλα Σαμάκε, ο Νταγκ Σμιθ κι ο πανύψηλος Κιθ Κλος.

Δύο ονόματα που δεν περίμενε κανείς να συναντήσει είναι αυτό του Μάτζικ Τζόνσον, που έκανε ένα guest πέρασμα, αλλά και τον Τζον Τσέινι, του θρυλικού προπονητή του Τεμπλ.

Κάνοντας ντραφτ τον... Μέσι

Ξεκινώντας το 2007 οι Γκλόμπτροτερς θέσπισαν το δικό τους ντραφτ, λίγες ημέρες πριν το αντίστοιχο του ΝΒΑ. Σ' αυτό επιλέγουν παίκτες που θα ήθελαν οι ίδιοι να ενισχύσουν την ομάδα. Χωρίς προηγουμένως να έχουν μιλήσει μαζί τους. Κάποιοι για παράδειγμα δεν ήταν καν μπασκετμπολίστες! Όπως για παράδειγμα ο Λιονέλ Μέσι που είχαν επιλέξει το 2011, τον θρύλο των Γιάνκις Μαριάνο Ριβέρα (2013), τον Καναδό σπρίντερ Λάντον Ντόνοβαν (2014), τον παίκτη του football, Τζονι Μάνζιελ (2014) και τον τερματοφύλακα της εθνικής Αμερικής, Τιμ Χάουαρντ (2009).

Οι επιλογές γίνονται με τα δικά τους κριτήρια. Για παράδειγμα έχουν επιλέξει τον Κινέζο γίγαντα Σαν Μινγκ Μινγκ, τον αδερφό του Μπλέικ Γκρίφιν (Τέιλορ Γκρίφιν), τον Σόνι Ουίμς, τον Άντριου Γκάουντλοκ, αλλά και δύο παίκτες που πέρασαν από το ελληνικό πρωτάθλημα, τον Μπρεντ Πέτγουεϊ και τον Πάτρικ Γιούιν τζούνιορ (Τρίκαλα, Κηφισιά). Στις τελευταίες τους επιλογές ήταν η σέντερ-φαινόμενο του WNBA, Μπρίτνεϊ Γκράινερ, αλλά και οι Dude Perfect, μια ομάδα που ανεβάζει απίθανα καλάθια στο YouTube .

Παίκτες-ατραξιόν

Οι παίκτες-ατραξιόν είχαν ανέκαθεν την τιμητική τους, καθώς αποτελούσαν τους αγαπημένους του κοινού. Μεταξύ των πιο "παχουλών" ήταν ο (δικός μας) Όλιβερ Μίλερ, ένας χαρισματικός σέντερ που δεν μπορούσε όμως να αντισταθεί στο φαγητό. Ο Μίλερ είχε αφήσει εποχή με τα καμώματα του στο Ηράκλειο (είχε κάψει το πόδι του από φλεγόμενα σφηνάκια σε μπαρ λέει ο θρύλος), αλλά και την ατάκα του Τσαρλς Μπάρκλεϊ που είχε πει ότι "για να πάρει ο Μίλερ το ριμπάουντ πρέπει να βάλουμε ένα Big-Mac στη στεφάνη). Στη λίστα βρίσκουμε ακόμη τον Τζερόμ Τζέιμς και τον Στάνλεϊ Ρόμπερτς που είχε απασχολήσει κάποτε τον Παναθηναϊκό.

Ο ψηλότερος παίκτης που φόρεσε ποτέ τη φανέλα τους είναι ο Πολ Στέρτζες, που έχει το ειρωνικό παρατσούκλι "Tiny" (μικρούλης) και ο οποίος αγγίζει τα 2.30! Όσο για τους πιο κοντούς; Το ρεκόρ ανήκει στον Τζόντε "Too Tall" Χολ, που είναι μόλις 1.57!

Τα νούμερα που έχουν αποσυρθεί

Στην μακρά ιστορίας τους έχουν αποσυρθεί έξι διαφορετικές φανέλες. Το Νο13 του Ουίλτ Τσάμπερλεϊν (που ήταν και η πρώτη), το Νο20 του Μαρκίς Χέινς, το Νο50 του Γκους Τέιτουμ, το Νο22 του Φρεντ "Κέρλι" Νιλ, το Νο3 του Ρεντ Κλότζ και το Νο36 του παίκτη-συμβούλου τους, του Μίντοουλαρκ Λέμον που πέθανε πριν από μερικές ημέρες κι ενώ προηγουμένως είχε γίνει μέλος και του Hall of Fame. Ο Κλοτζ, πάντως, είναι και ο μοναδικός μη-παίκτης. Ήταν όμως ο ιδρυτής και ιδιοκτήτης του "αιώνιου" αντιπάλου, των Τζένεραλς. Ο Κλοτζ που έκανε πολύ καλή καριέρα στο γυμνάσιο και στο κολέγιο, ήταν γνωστός για το σουτ με τα δύο χέρια.

Οι θρύλοι του Χάρλεμ

Μεταξύ των παικτών που έχουν γράψει ξεχωριστή ιστορία με την πολύχρωμη φανέλα είναι ο Κόνι "Χοκ" Χόκινς ο οποίος ήταν ένας δεινός χειριστής και ο πρόδρομος των Τζούλιους Έρβινγκ και Μάικλ Τζόρνταν τη δεκαετία του '60. Όπως και ο "Μπιγκ" Φρανκ Ουάσινγκτον, ο σέντερ με τα ελατήρια που αποτέλεσε μέλος της πρώτης ομάδας που έκανε περιοδεία στον κόσμο το 1952. Ή οι Καρλ Χέλεμ, Μπόμπι Τζόι Μέισον που βοήθησαν στην ανάπτυξη του ονόματος της ομάδας τη δεκαετία του '60 και του '70.

Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στον ταχύτατο Τσαρλς "Τεξ" Χάρισον που έπαιξε 18 σεζόν με την ομάδα, στον Φρεντ "Κέρλι" Νιλ με περισσότερα από 6.000 παιχνίδια σε 97 διαφορετικές χώρες και στον Γκόβονερ Βον, ένας από τους καλύτερους παίκτες στην ιστορία της ομάδας.

Η πρώτη γυναίκα δεν ήταν άλλη από τη Λινέτ Γούνταρντ που έπαιξε στις αρχές του '80 πριν συνεχίσει επαγγελματική την καριέρα της στην Ιταλία, ενώ ο πρώτος Ισπανόφωνος ήταν ο Ορλάντο Αντίγκουα , ο οποίος παράτησε το μπάσκετ σε μικρή ηλικία για να γίνει προπονητής. Πριν δύο καλοκαίρια τον είδαμε στο Παγκόσμιο Κύπελλο να κοουτσάρει τον Τζέιμς Φελντέιν και την Δομινικανή Δημοκρατία.

Ο Τζάκι Τζάκσον ήταν από τους πιο ξεχωριστούς showmen δείχνοντας στον κόσμο τι σημαίνει "κάρφωμα", ενώ ο πιο αναγνωρίσιμος παίκτης των Χάρλεμς ήταν ο Χιούμπερτ "Γκιζ" Όσμπι, έναν τίτλο που διεκδικεί και ο Ρις "Γκους" Τέιτουμ, γνωστός και ως ο "Πρίγκιπας Κλόουν του μπάσκετ", ο οποίος είχε γίνει μέλος του Hall-of-Fame το 2011. Την ίδια τιμή είχε και ο Μίντοουλαρκ Λέμον που έπαιξε περισσότερα από 7.500 παιχνίδια φορώντας το κόκκινο, το μπλε και το άσπρο. Το 2015 πήρε δύο από τους σημαντικότερους παίκτες μακριά από τη ζωή. Ο ένας ήταν ο Λέμον και ο άλλος ο Μαρκίς Χέινς, για πολλούς ο καλύτερος ντριμπλέρ που γνώρισε ποτέ το μπάσκετ.

Πολεμώντας τον ρατσισμό

Οι Χάρλεμς δεν ήταν όμως μια καλή ομάδα μπάσκετ. Ή έστω μια ομάδα μπάσκετ που έδινε μια ξεχωριστή παράσταση με κόλπα, μπολιασμένη με γερές δόσεις κωμωδίας. Ήταν και μια ομάδα που έστειλε το δικό της αντι-ρατσιστικό μήνυμα. Συγκεκριμένα πολλοί θεωρούσαν ότι ο Εβραίος Έιμπ Σάπερστεϊν θύμιζε τον Θείο Τομ που είχε υπό την υποτέλεια του ορισμένους μαύρους παίκτες. Ο ακτιβιστής, όμως, Τζέσι Τζάκσον (που εν συνεχεία έγινε τιμητικά μέλος των Γκλόμπτροτερς) τους υπερασπίστηκε λέγοντας ότι "είναι μια θετική επιρροή. Δεν δείχνουν ότι οι μαύροι είναι χαζοί. Αντίθετα, δείχνουν ότι είναι ανώτεροι σ' αυτό που κάνουν".

Κι έτσι δεν άργησαν να γίνουν μέρος της ποπ κουλτούρας. Έγιναν ταινία το 1951, καρτούν το 1970, πρωινό σόου το 1974, έκαναν guest εμφανίσεις σε σειρές (Love Boat, Το Νησί του Γκίλιγκαν) και σε ταινίες (Little Nicky). Μέχρι και στη Βόρειο Κορέα πήγαν το 2013 μαζί με τον Ντένις Ρόντμαν κι έγιναν ντοκιμαντέρ.

Για αυτό και φροντίζουν να εντάσσουν στην οικογένεια τους και προσωπικότητες εκτός μπάσκετ. Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν εντάξει τιμητικά στην ομάδα τον Χένρι Κίσινγκερ, τον Μπομπ Χόουπ, τον Καρίμ, την Γούντι Γκολντμπεργκ, τον Νέλσον Μαντέλα, την Τζάκι Τζόινερ- Κέρσεϊ, τον προηγούμενο Πάπα και τον Τζέσεϊ Τζάκσον, ενώ έχουν υπογράψει το 2003 συμβόλαιο ζωής -για ένα δολάριο το χρόνο- με τον Μάτζικ Τζόνσον.

Καμία αμφιβολία ότι οι Χάρλεμς, όπως τους λέμε στην Ελλάδα, ήταν κάτι παραπάνω από μια ομάδα. Και αυτό που κάνουν τόσα χρόνια είναι κάτι παραπάνω από ένας αγώνας μπάσκετ.