Έξι μήνες μετά τη γέννηση του, η χώρα του έχασε την ελευθερία της. Έκτοτε η ασφάλεια ήταν άγνωστη λέξη, ομοίως και η ηρεμία στην περιοχή Μπίμπο -προάστιο της Μπανγκουί, πρωτεύουσας της Δημοκρατίας της Κεντρικής Αφρικής. Τριάντα δυο χρόνια μετά, η ίδια περιοχή έχει το δεύτερο χαμηλότερο προσδόκιμο ζωής στον κόσμο (τα 48 χρόνια) και το πέμπτο υψηλότερο ποσοστό θανάτων, από λοιμώξεις και παρασιτικές ασθένειες. Ο Ρομέιν Γκεσάγκμπα Σάτο Λεμπέλ δεν μένει όμως, πια εκεί.

Τράπηκε σε φυγή (μαζί με όλη την οικογένεια του) το βράδυ που πήρε φωτιά το χωριό του, που οι αναρίθμητες ριπές των όπλων εξαφάνισαν κάθε ίχνος ζωής. Ήταν ακόμα παιδί, ανήμπορος να καταλάβει τι συμβαίνει. Εκείνη τη μέρα ωρίμασε απότομα. Στη διαδρομή για το μικρό αεροδρόμιο Μ' Πόκο είδε δεκάδες νεκρά σώματα να κείτονται στο έδαφος. Οι γονείς του, ζητούσαν από τον ίδιο και τα τρία αδέλφια του (Όνορ, Πρίσκα και Ρακέλ) να συνεχίσουν να τρέχουν χωρίς να κοιτά γύρω τους.

Το νέο τους σπίτι ήταν πολύ μικρό και η σκεπή φτιαγμένη από κουτιά κονσέρβας. Ήταν υποχρεωμένοι να ζουν εκεί το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας τους, για να αποφύγουν τον όποιον κίνδυνο -η μόνη έξοδος ήταν για το σχολείο. "Ο πατέρας μου ήταν αστυνομικός, αλλά όταν ξέσπασαν οι ταραχές άλλαξε μέτωπο. Η μητέρα μου πωλούσε λάδι και οικιακά προϊόντα. Έκαναν ό,τι μπορούσαν, ώστε να έχουμε αξιοπρεπή ζωή. Μας έμαθαν πολλά. Κατ' αρχάς, πως έπρεπε να δουλέψουμε σκληρά για να επιβιώσουμε και ότι τίποτα στη ζωή δε έρχεται εύκολα. Μας είπαν να ευχαριστούμε το Θεό που είχαμε τη δυνατότητα να ζήσουμε άλλη μια μέρα, να διεκδικήσουμε μια καλύτερη ζωή. Όταν μεγαλώνεις εν μέσω εμφυλίου, τίποτα δεν είναι εύκολο".

Στα 11 του, όταν οι εκλογές ακυρώθηκαν γιατί είχαν παραβιαστεί οι βασικές αρχές του συστήματος, άρχισε να κλωτσά το τόπι. "Μεγάλωσα, παίζοντας ποδόσφαιρο, αλλά επειδή στους περισσότερους φίλους μου άρεσε το μπάσκετ, μετά τις προπονήσεις του ποδοσφαίρου τους ακολουθούσα στο χωμάτινο γήπεδο που υπήρχε στην ανοιχτή αγορά της πόλης, ώσπου τελικά αγάπησα το σπορ".

Πέντε λεπτά από το σπίτι του ήταν ο σύλλογος Red Star Dongo. Στα 16 του, έγινε μέλος του και φόρεσε το Νο9 στην πλάτη (αριθμός που τον συνόδευσε σε όλη του τη ζωή), περνούσε ώρες ατελείωτες με σουτ, ενώ προμηθευόταν από τη "μαύρη αγορά" βίντεο με χάιλαϊτς του Μάικλ Τζόρνταν. Μετά την ανταρσία του 1996 (ο λαός εξεγέρθηκε γιατί δεν πληρωνόταν -αν αυτό σας θυμίζει κάτι), έγινε μετανάστης. Πώς;

Ο πρόεδρος της ομοσπονδίας, Γιουτζίν Πεχούα χρησιμοποίησε τις επαφές που είχε στην Αμερική και με τη βοήθεια του ιδρύματος "Φίλοι της Αφρικής", ο Σάτο έκανε το ταξίδι. "Μόνο εύκολο δεν ήταν να μπω στο πρόγραμμα ανταλλαγής μαθητών. Τελικά όμως, όλα πήγαν καλά" και στις 19 Ιανουαρίου του 1999, πριν καν κλείσει τα 18 επιβιβάστηκε στην πτήση για το Kennedy Interational Airport, της Νέας Υόρκης από εκεί στο La Guardia -αεροδρόμιο στη βόρεια πλευρά του "Μεγάλου Μήλου"- και από εκεί στην Ατλάντα. Μόνο που τα πράγματα ποτέ δεν θα μπορούσαν να είναι τόσο εύκολα. Ο οδηγός του ταξί που χρησιμοποίησε από το ένα αεροδρόμιο στο άλλο τον κορόιδεψε, μόλις αντιλήφθηκε πως α από την περιοχή, ενώ χάθηκε μέσα στον τεράστιο αερολιμένα, διότι δεν καταλάβαινε τι έγραφαν οι πινακίδες και πού ήταν η έξοδος...

Η ζωή μπορεί και να γίνει ωραία

Ο Τομ και η Τίφανι Τόμπσον ήταν οι άνθρωποι που έμελλε να του αλλάξουν τη ζωή. Να του μάθουν πως δεν χρειάζεται όλα να είναι δύσκολα. Τον υιοθέτησαν, του έμαθαν τη γλώσσα και μια καθημερινότητα χωρίς προβλήματα. Γέμισαν το σπίτι post it (με τη λέξη κάθε αντικειμένου) και σύντομα διαπίστωσε ότι υπάρχουν και ήρεμες περιοχές (όπως το Μορέιν του Οχάιο). " Η ζωή ήταν φανταστική εκεί. Ήταν δύσκολο να μάθω αγγλικά, αλλά ο Τομ και η Τίφανι έκαναν τα πάντα. Τους θεωρώ οικογένεια μου, ακόμα και σήμερα και νιώθω τιμή που μπήκα στο σπίτι τους και μου έδωσαν τόσα πολλά". Ο Ρομέιν Γκεσάγκμπα Σάτο Λεμπέλ έγινε... απλά Ρομέιν Σάτο και ο σταρ του Ντέιτον Οχάιο Κρίστιαν Χάι (26.4π., 15.6 ριμπ., 5.3 ασίστ, στην πρώτη του σεζόν 1999-2000). Χρειάστηκε να διαβάσει κάθε μέρα περί τις 14 ώρες για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της προετοιμασίας του για την είσοδο σε κολέγιο.

Τότε ήταν που η πατρίδα του τον κάλεσε να ενισχύσει τις προσπάθειες της στους Ολυμπιακούς αγώνες, αλλά η Τίφανι αρνήθηκε την πρόσκληση, γιατί έκρινε πως το παιδί της έπρεπε να αφοσιωθεί στα μαθήματα του. Αποτέλεσμα αυτής της απόφασης ήταν να μπει στο Xavier. Πολύ καλό για να είναι αληθινό, σωστά; Για αυτό και κάποιοι έθεσαν θέμα παράνομης "στρατολόγησης" του παίκτη από το συγκεκριμένο πανεπιστήμιο, επειδή ο θετός του πατέρας ήταν ασίσταντ κόουτς στο σχολείο που φοίτησε. Ο Τομ παραιτήθηκε και το θέμα τελείωσε εκεί.

Οι Musketeers μόλις είχαν βρει το νέο τους αγαπημένο παίκτη. Για έξι μήνες, ο Σάτο δούλευε όλη μέρα για να βελτιωθεί στο χειρισμό της μπάλας, τα σουτ χωρίς ντρίμπλα, τις κινήσεις στο λόου ποστ και στο να διαβάζει την αντίπαλη ομάδα. Τα αποτελέσματα ήταν θεαματικά. Από άγνωστος, έγινε ο παίκτης στον οποίον επικέντρωναν όλοι οι αντίπαλοι του Xavier. " Το ότι επιβίωσε σε ένα τέτοιο σχολείο, λέει πολλά για το πόσο εργατικός ήταν", είχε σχολιάσει η καθηγήτρια του, Μάργκαρετ ΜακΝτάιαρμιντ. Ακόμα θυμούνται το καλοκαίρι του 2001 που πήγε και είπε στον κόουτς Θαντ Μάτα πως επρόκειτο να επιχειρήσει 20.000 τρίποντα, την επόμενη εβδομάδα. Και το έκανε -σε επτά ημέρες.

Μιλούσε ήδη γαλλικά, τέσσερις αφρικανικές διαλέκτους, αλλά με τα αγγλικά έδινε ακόμα τη μάχη του. Και για αυτό άλλαξε το πτυχίο του από διεθνείς επιχειρήσεις σε γαλλικά "γιατί είχα υποσχεθεί στη μητέρα μου πως θα αποφοιτήσω".Ξυπνούσε 3 το πρωί, για να διαβάσει και μετά να έχει χρόνο για τις προπονήσεις του. Όταν του έλεγαν ότι θα εξοντωθεί, απαντούσε " θα κοιμηθώ όταν πεθάνω".

Παρεμπιπτόντως, η επικοινωνία με την οικογένεια του στην Αφρική γινόταν μέσω τηλεφώνου (χρειαζόταν κάρτα 20 δολαρίων, για 15 ώρες συνομηλίας) και τα email. Όταν βρισκόταν με την ομάδα, ό,τι και αν είχε στη ψυχή του, ήταν χαρούμενος και ευγενικός.

Το 2001 ήταν ήδη ο πιο αναγνωρισμένος Κεντροαφρικανός μπασκετμπολίστας. Ήταν τιμή του να είναι διεθνής, κάτι που όμως, δεν έκανε πιο εύκολο το ταξίδι του στην πατρίδα, για να δει τους γονείς και τα αδέλφια του. Πήγε στο Μαρόκο για παιχνίδια, όπου διαπίστωσε πως του λείπει και το Μορέιν. Επέστρεψε στο κολέγιο για να κάνει αισθητή την παρουσία του στο NCAA (τελείωσε ως τρίτος σκόρερ όλων των εποχών και 8ος ριμπάουντερ) και να πει "είχε πλάκα. Πέρασα πολύ καλά. Είχα την ευκαιρία να παίξω με καλούς παίκτες και για καλούς προπονητές. Δεν θα μπορούσα να ζητήσω για κάτι καλύτερο. Σε αυτήν την τετραετία έγινα καλύτερος ως άνθρωπος και ως παίκτης, ενώ γιναμε και επιτυχημένοι. Πάντα θα νιώθω ευγνωμοσύνη".

Ως δώρο για την αποφοίτηση του ζήτησε να παραστεί στην τελετή η μητέρα του και να ενωθούν οι δυο οικογένειες. Αυτό δε κατέστη δυνατό, γιατί οι ΗΠΑ είχαν κλείσει την πρεσβεία τους στην Κεντρική Αφρική. " Και εμείς δεν μπορούσαμε να πάμε εκεί, γιατί ήταν πολύ επικίνδυνο, όπως πάντα. Θα πάω το καλοκαίρι. Θα περάσω δυο μήνες μαζί τους". Αυτό και έκανε, αφού πρώτα στις 24 Ιουνίου άκουσε τους Σπερς να φωνάζουν το όνομα του στο ντραφτ. Η χαρά του ήταν ανείπωτη. Εξαφανίστηκε τον Φεβρουάριο του 2005, όταν τον "έκοψαν". Επισήμως, για λόγους υγείας. "Αλλά δεν είχα κάτι. Στο τέλος της ημέρας, στα ρόστερ υπάρχουν μόνο 12 παίκτες και είχαν πολλούς σταρ. Άνοιξα τα μάτια μου και έστρεψα το βλέμμα μου στην Ευρώπη". Δεν τον ένοιαζε να φορέσει δαχτυλίδι; " Πάντα είμαι πρωταθλητής στην καρδιά".

Μια -καλή- κουβέντα, για όλους

Στο ίδιο θέμα φυσικά και μίλησε και για τις ομάδες που έχει παίξει στην Ευρώπη. Για τη Sicc Cucine Jesi (2005-06), είπε ότι " η ζωή μου πάντα ήταν να δουλεύω σκληρά και να αποδεικνύω ποιος είμαι, μέσα από τις μάχες μου. Για αυτό διάλεξα κατ' αρχάς αυτήν την ομάδα στην Α2 Ιταλίας. Συν του ότι δεν υπήρχαν πολλοί που να πιστεύουν ότι μπορώ να τα καταφέρω στην Ευρώπη. Είπα λοιπόν, τον μάνατζερ μου απλά να μου βρει μια δουλειά".

Για την Μπαρτσελόνα όπου υπέγραψε για τα πλέι οφ της σεζόν 2005-06, είπε " το να κάνω προπονήσεις με τον Ναβάρο με βοήθησε να κάνω το επόμενο βήμα, αλλά ήταν χαζό εκ μέρους μου να κάνω αυτό το άλμα τόσο γρήγορα. Έμαθα όμως, τις απαιτήσεις μια ελίτ ομάδας".

Για τη Σιένα (2006-2010) είπε " πάντα έλεγα ότι τα κολεγιακά μου χρόνια ήταν τα καλύτερα. Στη Σιένα όμως, ξεκίνησα ουσιαστικά την καριέρα μου. Εμφανιστήκαμε στο Eurocup, με νέα ομάδα και νέο προπονητή και φτάσαμε στο πρωτάθλημα και την Ευρωλίγκα".

Για τον Παναθηναϊκό (2010-2012) είπε "είχα την ευκαιρία να πάω στο ΝΒΑ, αλλά μετά την εμπειρία μου με τους Σπερς προτίμησα να μείνω στην Ευρώπη. Και τελικά έγινε μέρος κάτι σπουδαίου. Έπαιξα για τους καλύτερους στην Ευρώπη και διεκδίκησα το τρόπαιο της Ευρωλίγκας" το οποίο και πήρε, για να φορέσει τη σημαία της χώρας του στους πανηγυρισμούς σε αυτό που έχει περιγράψει ως " πιο συγκινητική στιγμή της καριέρας μου".

Για τη Φενέρμπαχτσε Ουλκέρ (2012-2013) είπε "ήταν μια από τις χειρότερες σεζόν της καριέρας μου. Είχαμε νέα ομάδα, με πολλούς νέους παίκτες και δεν βρήκαμε ποτέ χημεία. Τα πράγματα δεν πήγαν όπως τα είχα σκεφτεί. Αλλά στο τέλος της ημέρας, κάποιες φορές συμβαίνουν πράγματα που δεν μπορείς να ελέγξεις".

Για τη σύλληψη του στη Σλοβενία (σε ματς της Φενέρ με την Ολίμπια Λιουμπ.), για "κάλπικο" διαβατήριο, είπε "ένιωσα πολύ πληγωμένος. Είχα ήδη 8 χρόνια στην Ευρώπη και ταξίδευα παντού με το αφρικανικό διαβατήριο. Μέχρι και την Αμερική. Με έβαλαν πίσω από τα σίδερα για ένα βράδυ. Ήταν κάτι το τραγικό. Δεν μπορούσα να κάνω κάτι. Καλώς εχόντων των πραγμάτων, κάποια μέρα θα μου εξηγήσουν τι έγινε. Τι να πω; Όσο ζεις μαθαίνεις". Σημειωτέον, κατήγγειλε τους συγκεκριμένους αστυνομικούς για ρατσισμό.

Για τη Βαλένθια, όπου παίζει φέτος, είπε: " Πάντα με νοιάζει να δίνω το 100% και να βοηθώ την ομάδα μου να νικά. Αυτή είναι η νοοτροπία όλων στη Βαλένθια. Και φυσικά μπορούμε να αμυνθούμε των πάντων. Αγαπώ την πόλη, αγαπώ τους φαν και φυσικά την παρέα μου έχουμε στα αποδυτήρια".

Ο Σάτο έχει ήδη έναν αδελφό, δυο αδελφές και τέσσερις εξ αγχιστείας αδελφούς. Δεν θα γινόταν να μη θέλει να κάνει οικογένεια. Το 2005 παντρεύτηκε με τη Κριστίνα, την οποία γνώρισε στο Σαν Αντόνιο και έχουν τρία παιδιά. "Τα χέρια μου είναι... γεμάτα. Νιώθω ευτυχισμένος για όσα έχω καταφέρει στη ζωή μου", γιατί αν μη τι άλλο ξέρει να εκτιμά.