Οι λόγοι είναι πολλοί, αλλά αρχίζουν και τελειώνουν από μια απλή αλήθεια: Εκεί που όλοι οι υπόλοιποι τελικοί των αμερικάνικων σπορ κρίνονται σε σειρές αγώνων που ποτέ δεν ξέρεις πότε θα τελειώσουν ή ποιος θα είναι ο κρίσιμος, το Super Bowl είναι ο μόνος τελικός που κρίνεται σε ένα παιχνίδι. 60 λεπτά που ανυψώνουν και γκρεμίζουν ήρωες μια για πάντα: Το απόλυτο τρόπαιο.

Στην αρχή βέβαια τα πράγματα δεν ήταν ακριβώς έτσι. Πώς εξελίχθηκε αυτό το παιχνίδι, από ένα ημι-αποτυχημένο event στο απόλυτο pop culture φαινόμενο της άλλης άκρης του Ατλαντικού, το οποίο συγκεντρώνει εντελώς ρουτινιάρικα πάνω από 100 εκατομμύρια θεατές κάθε χρόνο;

Η αναδρομή σε 5 σημεία

1. Η γέννηση του Παιχνιδιού Παγκόσμιου Πρωταθλήματος AFL-NFL

Στην αρχή τα πρωταθλήματα ήταν δύο. Ή μάλλον, ένα. Το παλιό το NFL, κραταιό πρωτάθλημα από τη δεκαετία του ‘20, με ιστορικές ομάδες σαν τους Chicago Bears και τους Green Bay Packers να κυριαρχούν. Και ύστερα ήρθε μια νέα λίγκα, το 1960, η AFL. Με ομάδες χαμηλότερης ποιότητας στην αρχή, αλλά πιο ενθουσιώδεις, και παίχτες διψασμένους να αποδείξουν πως δεν ήταν κομπάρσοι σε αυτό το άθλημα.

Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα δύο πρωταθλήματα φούντωσε στο πέρασμα των χρόνων, με παράγοντες σαν τον θρυλικό Al Davis των Oakland Raiders να κυνηγά μεγάλους αστέρες της NFL και τον ανταγωνισμό να φτάνει σε μεγάλα επίπεδα. Η συνένωση ήταν πλέον πρακτικό θέμα, και συνέβη το 1966 ύστερα από ένα μπαράζ πολιτικών παιχνιδιών και οικονομικών συμφωνιών.

Καθώς η πλήρης συνένωση ήταν πρακτικά αδύνατη για μερικά χρόνια ακόμη (λόγω ξεχωριστών τηλεοπτικών συμβολαίων των δύο λιγκών), η αρχή του πρωταθλήματος αποφάσισε να βάζει στο τέλος κάθε σεζόν τους δύο πρωταθλητές να παίζουν ένα παιχνίδι που θα αναδείκνυε τον υπερ-πρωταθλητή του σπορ. Και εγένετο... “Παιχνίδι Παγκόσμιου Πρωταθλήματος AFL-NFL”; Ναι, δεν ακούγεται πολύ ποπ.

Αυτό ήταν το επίσημο όνομα επειδή ο κομισάριος του NFL, Pete Rozelle, μισούσε μια άλλη, ανεπίσημη ονομασία που χρησιμοποιούσε ο κόσμος. Μια ανεπίσημη ονομασία που δε θα αργούσε να επικρατήσει. Και που είχε προέλθει από έναν από τους ιδιοκτήτες: Σε μια από τις συναντήσεις διαπραγματεύσεων για την ένωση, πίσω στο καλοκαίρι το 1966, ο Lamar Hunt, ιδιοκτήτης των Kansas City Chiefs, είπε στους υπόλοιπους μια ιστορία για την κόρη, που έπαιζε με μια μπάλα από αυτές που αναπηδούν σαν τρελές, η οποία ονομαζόταν Super Ball. “Και γιατί να μην πούμε τον τελικό μας, Super Bowl;”

2. H νίκη των Jets αλλάζει τις ισορροπίες

Σε εκείνο, το πρώτο Super Bowl, οι εξέδρες γέμισες μόνο σε ένα ποσοστό 60% και το ενδιαφέρον δεν ήταν όσο μεγάλο άρμοζε στο δημοφιλέστερο σπορ της χώρας. Ο λόγος ήταν απλός: Τα δύο πρωταθλήματα πολύ απλά δεν βρίσκονταν στο ίδιο επίπεδο. Πόσο ενδιαφέρον να έχεις για έναν “τελικό” όταν ξέρεις πως στην πραγματικότητα η μία ομάδα (εκείνη της NFL) έχει ματώσει για να φτάσει εκεί μέσα από ένα τρομακτικά δύσκολο πρόγραμμα και η άλλη είναι κάτι σαν πρωταθλήτρια Β’ Εθνικής;

(Οι Packers κέρδισαν πανεύκολα και τους 2 πρώτους τελικούς.)

Γι’αυτό και το Super Bowl III του 1969 παραμένει (και θα είναι για πάντα) το πιο σημαντικό στην ιστορία, ακριβώς επειδή δικαιολόγησε την ύπαρξη αυτού του θεσμού. Στον τελικό έφτασαν οι θρυλικοί Baltimore Colts από την πλευρά της NFC (ποδοπατώντας στη διαδρομή κάθε μεγάλη ομάδα της εποχής) και οι New York Jets από την πλευρά της AFC, με τον quarterback Joe Namath να υπόσχεται νίκη σε αυτό το παιχνίδι. Όπως θα λέγαμε σήμερα σε αντίστοιχη περίπτωση, “γέλαγαν και τα γκολπόστ” με αυτές τις δηλώσεις. Όλοι ήξεραν ποια ομάδα είναι καλύτερη, όλοι γνώριζαν ποιος θα κέρδιζε. Και εύκολα μάλιστα.

Μόνο που...

Οι Jets μπήκαν ασφυκτικά δυνατά στο παιχνίδι, με το λυσσασμένο πάθος του Δαυίδ που έχει πράγματα να αποδείξει, και λες και τους έδινε δύναμη κάθε ομάδα της λίγκας που ένα χρόνο νωρίτερα ο Vince Lombardi είχε αποκαλέσει “Mickey Mouse Club”, κατέπνιξαν κάθε επίθεση των κραταιών Colts. Δίνοντας έτσι την ευκαιρία στον Namath να οδηγεί αργά, μεθοδικά, ψύχραιμα, την ομάδα του σε λίγους και καλούς πόντους, όσους χρειάζονταν για να ολοκληρωθεί η πρώτη σοκαριστική έκπληξη του θεσμού.

Μια αληθινή αποθέωση του στοιχείου της διαρκούς ανταγωνιστικότητας, αυτή η μεγάλη νίκη των Jets όχι μόνο δικαιολόγησε εκ των υστέρων την ένωση των δύο πρωταθλημάτων, αλλά υπογράμμισε στον χαρακτήρα του one-off παιχνιδιού του Super Bowl ως εκείνο το ματς όπου όλα μπορούν να συμβούν. Το ενδιαφέρον εκτινάχτηκε στα ύψη (για τον “Broadway” Joe Namath γράφτηκαν και τραγούδια) και έκτοτε δε σταμάτησε να αποτελεί το μεγαλύτερο αθλητικό ραντεβού κάθε σεζόν.

3. Οι δυναστείες

Σε τελική ανάλυση, η ύπαρξη δυναστειών είναι ο απόλυτος λόγος για να βλέπεις ξανά και ξανά ένα παιχνίδι. Είτε τις λατρεύεις, είτε τις μισείς, η ύπαρξή τους είναι απαραίτητη. Και μέσα στα ‘70s άρχισαν να δημιουργούνται οι μεγάλες, θρυλικές φανέλες της εποχής του Super Bowl.

Οι Steelers με την απροσπέλαστη Steel Curtain άμυνά τους, κέρδισαν 4 σε 6 χρόνια. Μετά τα δύο πρώτα άλλαξαν οι κανονισμοί για να εμποδίζουν σε άμυνες τόσο βίαιες να κάνουν ό,τι κάνουν, όμως οι Steelers πήραν κι άλλα. Οι Dolphins του 1972 έκαναν την πρώτη (και μέχρι σήμερα, τελευταία) τέλεια σεζόν, κερδίζοντας Super Bowl αήττητοι. Οι Dallas Cowboys έφτασαν σε περισσότερα Super Bowls ή τελικούς περιφέρειας (τα δύο διαφορετικά πρωταθλήματα AFL & NFL εξελίχθηκαν σε απλώς διαφορετικές περιφέρειες AFC & NFC το 1970) από κάθε άλλη ομάδα.

Οι παλαβοί Raiders του Al Davis κυριάρχησαν στα τέλη των ‘70s, μετακόμισαν στο Λος Άντζελες το 1983 και κέρδισαν το Super Bowl στην πρώτη τους σεζόν εκεί (κάνοντας το άθλημα ακόμα πιο αναγνωρίσιμο μέσω του δικού τους brand). Οι 49ers του ποιητή Joe Montana αναδείχθηκαν στα ‘80s κερδίζοντας μες στα επόμενα 20 χρόνια 5 Super Bowl σε ισάριθμες συμμετοχές. Οι Patriots των Belichik & Brady πήραν 3 μέσα σε 4 χρόνια στις αρχές των ‘00s, χτίζοντας την πρώτη δυναστεία του νέου αιώνα.

Πάντα πρέπει να υπάρχει ο ήρωας ή, ανάλογα τις προτιμήσεις σου, ο μεγάλος εχθρός. (Η ομοιότητα του Bill Belichik με τον Darth Vader έχει σχολιαστεί πολλάκις, λέμε τώρα.) Η παρουσία τους σε ένα Super Bowl το κάνει αυτομάτως πιο σημαντικό.

4. Τα halftime shows

Καθώς το Super Bowl μεγάλωνε όλο και περισσότερο, το στοιχείο που το έδεσε μια για πάντα με την ποπ κουλτούρα ήταν η εισαγωγή του halftime show, με την σημερινή έννοια της μίνι συναυλίας. Πάντα υπήρχε κάποιο μουσικό show στο ημίχρονο, αλλά συνήθως ήταν από κάποιες ντόπιες μπάντες. Στο XVI η Diana Ross ερμήνευσε τον ύμνο πριν την αρχή του παιχνιδιού, κάνοντας για πρώτη φορά τη σύνδεση της ποπ και των μεγάλων σταρ με ένα καθαρά αθλητικό γεγονός.

Σχεδόν μια δεκαετία αργότερα, ο Michael Jackson θα ανέβαινε στη σκηνή στο ημίχρονο του XXVII και έκτοτε η θέση αυτή θεωρείται απολύτως σημαντική. Ο μεγάλος Paul McCartney έχει δηλώσει, πριν εμφανιστεί στο halftime show του ΧΧΧΙΧ, ότι δεν υπάρχει τίποτα μεγαλύτερο από το να εμφανιστείς στο Super Bowl. Τα τελευταία χρόνια έχουν παρελάσει από αυτή την -προσωρινή- σκηνή, ονόματα όπως ο Prince, ο McCartney, οι Who, Bruce Springsteen, Phil Collins, Britney Spears, Justin Timberlake (μαζί με την Janet Jackson στο πιο διάσημο nip slip στην ιστορία της ανθρωπότητας), Britney Spears, Aerosmith, Black Eyed Peas, και φέτος η Madonna.

5. Οι διαφημίσεις

Σήμερα υπολογίζεται ότι το 35% των ανθρώπων που παρακολουθούν το Super Bowl στην Αμερική, το κάνουν για να δουν τις διαφημίσεις. Τρελό, το ξέρουμε, αλλά τόσο βαθιά ριζωμένο είναι το event στην κουλτούρα της χώρας. Κάθε φορά που έρχεται η λεγόμενη “Super Sunday”, οι οικογένειες μαζεύονται και περνάνε τη μισή μέρα ετοιμάζοντας σαβουροφαγητά και στρώνεται στον καναπέ για ένα θέαμα 4-5 ωρών. (Το οποίο περιλαμβάνει και λίγο φούτμπολ.)

H άνοδος του τελικού σε νούμερα στρατοσφαιρικά, και η παράλληλη πτώση κάθε τι άλλου, σημαίνει πως το Super Bowl είναι η τελευταία μαζική εμπειρία στην Αμερικάνικη τηλεόραση. Σκέψου ότι σήμερα, 4 από τις 5 μεγαλύτερες θεαματικότητες στην ιστορία είναι τελικοί Super Bowl. Την 5άδα συμπληρώνει το series finale της σειράς “MASH”, από 30 χρόνια πίσω - όταν μιλάμε δηλαδή για σύγχρονο τηλεοπτικό προϊόν, δεν υπάρχει τίποτα που να συγκρίνεται.

Γι ’αυτό και πλέον μια διαφήμιση 30’’ μπορεί να κοστίζει μέχρι και 4 εκατομμύρια δολάρια (!), γι’αυτό και οι εταιρείες ετοιμάζουν για αυτό, το μεγαλύτερο δυνατό κοινό, τις καλύτερες ιδέες τους. Πολλές από τις διασημότερες διαφημίσεις εμφανίστηκαν στη διάρκεια αυτού του αγώνα, από τη θρυλική του Ridley Scott στη διάρκεια του XVIII (που θεωρείται σε σημαντικό βαθμό η έναρξη της ανόδου της Apple) μέχρι την περσινή με τον μικρό Darth Vader και το αυτοκίνητο.

Ας μιλήσουμε όμως λίγο για φούτμπολ κι ας δούμε ποια είναι τα 6 καλύτερα Super Bowls όλων των εποχών σύμφωνα με το ίδιο το NFL - προσθέτοντας ένα ακόμα.

Οι 6+1 καλύτεροι τελικοί

1. Super Bowl XLIII (Pittsburgh Steelers - Arizona Cardinals 27-23)

Μια ομάδα που ήρθε από το πουθενά, στηρίχτηκε στις πλάτες ενός μεγάλου βετεράνου QB κι ενός σπουδαίου receiver κι έφτασε στο Super Bowl για να βρει εκεί τη μεγαλύτερη ομάδα του θεσμού. Η σταχτοπούτα Αριζόνα έφτασε ίντσες από το να πάρει το προβάδισμα στο τέλος του ημιχρόνου, όταν ο James Harrison έκανε το μεγαλύτερο play στην ιστορία του Super Bowl. Αλλά αυτό δεν ήταν όλο. Αφού αλληλοεξουδετερώθηκαν για ολόκληρο το δεύτερο ημίχρονο, οι δυο ομάδες αντάλλαξαν touchdowns στο τελευταίο δίλεπτο του τελικού, το δεύτερο εκ των οποίων, η “μπαλαρίνα” του Santonio Holmes, είναι ίσως η δυσκολότερη και πιο διάσημη από όλες τις νικητήριες υποδοχές που έχουν γίνει ποτέ. Και ο τελικός αυτός είναι ο μεγαλύτερος όλων, απλώς και μόνο επειδή, τελικά, είδε τον Γολιάθ να κερδίζει σα να ήταν ο Δαυίδ.

2. Super Bowl XLII (New York Giants - New England Patriots 17-14)

Οι Patriots κυνηγούσαν το απόλυτο του 19-0 έχοντας ποδοπατήσει όλο το NFL στο δρόμο τους προς έναν φαινομενικά τυπικό τελικό με αντιπάλους τους Giants που είχαν τρυπώσει στα πλέι-οφ μόλις και μετά βίας. Στο τελευταίο drive ο Eli Manning απέφυγε τρία sacks, ο Tyree έκανε μια αδιανόητη υποδοχή με το κράνος του και ο Plaxico Burress βρέθηκε αμαρκάριστος στο end zone για το νικητήριο touchdown καθώς οι απίστευτοι Giants παρέδιδαν στους Patriots των Brady & Belichik την πρώτη τους ήττα σε όλη τη σεζόν και ταυτόχρονα την πρώτη τους σε Super Bowl.

3. Super Bowl XΧΧII (Denver Broncos - Green Bay Packers 31-24)

O μέγας John Elway επιτέλους κερδίζει το πρώτο του δαχτυλίδι οδηγώντας τους Broncos σε μια από τις μεγαλύτερες εκπλήξεις που έχουν γίνει ποτέ απέναντι στους Packers του Brett Favre, στη 2η μόλις φορά που κέρδισε το Super Bowl μια ομάδα από τα wild card των πλέι-οφ. Το “ελικοπτεράκι” που έκανε σε ένα κρίσιμο 3rd down λίγο μπροστά από το end zone παραμένει η πιο καθοριστική στιγμή της καριέρας του μεγάλου quarterback.

4. Super Bowl XXV (New York Giants - Buffalo Bills 20-19)

To διάσημο και ως “wide right game” λόγω του χαμένου field goal των Bills στο τέλος του αγώνα, που έφυγε δεξιά από το δοκάρι. Με αναπληρωματικό quarterback, οι Giants πέτυχαν μια πολύ μεγάλη και αγωνιώδη νίκη απέναντι στην ομάδα που θα κυριαρχούσε απόλυτα στην AFC στις αρχές των ‘90s: Ξεκινώντας από αυτό εδώ, οι Buffalo Bills θα έφταναν σε 4 διαδοχικά Super Bowl. Θα τα έχαναν και τα τέσσερα.

5. Super Bowl XXΧVIII (New England Patriots - Carolina Panthers 32-29)

Τα πάντα ήταν συναρπαστικά σε αυτό το Super Bowl. (Και δεν αναφερόμαστε στην Janet Jackson.) Οι Panthers που βρέθηκαν εκεί ενώ δύο σεζόν πριν είχαν πάει 1-15, δηλαδή τη χρονιά που οι Patriots είχαν κερδίσει το πρώτο τους. Τότε ήταν το outsiders, φέτος ήταν το φαβορί, όμως οι Panthers έκαναν το παιχνίδι συγκλονιστικό - στο τέλος τουλάχιστον, εκεί που μετράει. Χωρίς πόντο για 25 λεπτά, οι δύο ομάδες ξύπνησαν στο τελευταίο δίλεπτο του πρώτο ημιχρόνου και ξανά στην τελευταία περίοδο, με αποτέλεσμα ένα τρομερό πινγκ-πονγκ σκοραρισμάτων ανάμεσα στις δύο ομάδες σε ένα παιχνίδι που όλοι περίμεναν να είναι ένας αμυντικός μονόλογος.

6. Super Bowl XIII (Pittsburgh Steelers - Dallas Cowboys 35-31)

Στην αρχή δεν ήταν ούτε πολύ θεαματικά ούτε πολύ αγωνιώδη τα Super Bowls, μάλλον το έχεις καταλάβει. Μέχρι αυτό. Μέχρι τον Franco Harris, τον John Stallworth, τον Lynn Swann και το συγκλονιστικό touchdown του Rocky Bleier από τη μία, και τον απίστευτο οίστρο του Roger Staubach από την άλλη που ξεκίνησε μια από τις πιο επικές ανατροπές (που δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ). Και τη διαφορά, μέσα σε έναν εκατέρωθεν κανονιοβολισμό, την έκανε η εύκολη υποδοχή που δεν έκανε ποτέ ο Jackie Smith. Μια μυθολογία δεν είναι τίποτα χωρίς τους τραγικούς ήρωές της.

+1. Super Bowl XΧIII (San Francisco 49ers - Cincinnati Bengals 20-16)

Δε γίνεται να μείνει έξω από μια αναδρομή στην ιστορία του Super Bowl το απόλυτο νικητήριο drive από το αξεπέραστο Joe Montana. Ο Montana, πολύ απλά, άλλαξε το άθλημα, και εδώ είναι εμφανές το γιατί.