Έξι δεκαετίες ντέρμπι, έξι διαφορετικές γενιές οπαδών

Ο Ηλίας Αναστασιάδης ( @illanastasiadis ) συζήτησε με έξι φιλάθλους των αιωνίων για το μιντιακό, αγωνιστικό, οπαδικό και κοινωνικό κλίμα πριν τα Ολυμπιακος-Παναθηναϊκός από τα 60s μέχρι σήμερα. Αν δεν ήταν κείμενο, θα ήταν σίγουρα ντοκιμαντέρ.

Ακούγεται γενικόλογο. Είναι. Δυστυχώς ακούγεται και αληθινό. Επίσης είναι. Η ιστορία των ντέρμπι Ολυμπιακός-Παναθηναϊκός είναι η ιστορία της Ελλάδας κατά κάποιον -όχι τόσο μακρινό- τρόπο. Θέλοντας να δούμε και να ζήσουμε κάτι από το κλίμα των τελευταίων έξι δεκαετιών, μιλήσαμε με τρεις ερυθρόλευκους και τρεις πράσινους οπαδούς κάθε γενιάς και ηλικίας.

Όντως υπήρξε εποχή που οι οπαδοί των αιωνίων πήγαιναν στο γήπεδο μαζί, έβλεπαν το ματς μαζί και χειροκροτούσαν τις καλύτερες φάσεις μαζί. Επίσης όντως, υπάρχει η εποχή που πολλά αόρατα χέρια πήραν αυτόν τον ρομαντισμό και τον βούτηξαν σε ένα καζάνι προβληματικότητας, με συνέπεια να μην έχουμε ιδέα πότε και εάν θα είμαστε ικανοί να χωρέσουμε ξανά οπαδούς και των δύο ομάδων στο ίδιο ποδοσφαιρικό στάδιο.

Αλλά ας ξεκινήσουμε με την καλή περίοδο. Μόνο πενήντα χρόνια πίσω.

60's: η ένταση υπήρχε μόνο στο χορτάρι

Σπύρος Οικονόμου, 70, συνταξιούχος, Παναθηναϊκός

Στην τελευταία δεκαετία χωρίς τηλεόραση στην Ελλάδα και χωρίς καλλιεργημένο φανατισμό στους φιλάθλους των ομάδων, το γήπεδο δεν ήταν ακριβώς μονόδρομος, ήταν διασκέδαση. Ο 70χρονος συνταξιούχος Σπύρος Οικονόμου, φίλαθλος του Παναθηναϊκού έχει ακόμα τις εικόνες του 'δίπλα-δίπλα' στις κερκίδες.

"Ήμασταν μια παρέα 15 ατόμων, αγόρια και κορίτσια, σχεδόν μισοί Ολυμπιακοί, μισοί Παναθηναϊκοί και πηγαίναμε στο γήπεδο. Παίρναμε τον ηλεκτρικό απ' το Μοναστηράκι μέχρι το Καραϊσκάκη ή ξεκινούσαμε με τα πόδια απ' την Ηλιούπολη και φτάναμε Λεωφόρο. Υπήρχε το δίπλα-δίπλα στις κερκίδες, υπήρχε περισσότερο καλαμπούρι παρά παρεξηγήσεις. Η περισσότερη αντιπαλότητα υπήρχε στο χορτάρι μεταξύ των παικτών γιατί τότε έπαιζαν όντως μόνο για τη φανέλα".

Όσον αφορά το κομμάτι των media, στα 60s οι αθλητικές εφημερίδες δεν είχαν υποστεί τη σύγχρονη τερατογένεση. “Από εφημερίδες υπήρχε το 'Φως' για τους μεν και η 'Αθλητική Ηχώ' για τους δε. Το ραδιόφωνο ήταν κρατικό (ΥΕΝΕΔ) και τις περιγραφές των ντέρμπι έκαναν τότε οι Διακογιάννης, Γεωργίου και Μαυρομάτης, τους οποίους ακούγαμε για πρώτη φορά”, συμπληρώνει ο Σπύρος.

70's: Η κατάληξη της 'υπόθεσης των λουλουδιών' είναι η αποθέωση της ειρήνης

Νίκος Γιαννακάκης, 59, ελεύθερος επαγγελματίας, Ολυμπιακός

Πιάνοντας τα 70s με το Νίκο Γιαννακάκη (59 ετών, ελεύθερος επαγγελματίας και Ολυμπιακός) από εκεί που αφήσαμε τα 60s, αντιλαμβάνεσαι ότι η ειδοποιός διαφορά στη θεώρηση της μπάλας γενικά και των ντέρμπι ειδικότερα, είναι η ο ερχομός της τηλεόρασης. Μπορεί να την καλωσορίσαμε μόνο με την ραδιοτηλεόραση των Ενόπλων Δυνάμεων, αλλά αυτό που μας περιέγραψε ο Σπύρος ήταν εικόνες εκατοντάδων ανθρώπων να μαζεύονται μπροστά από μία οθόνη στο Σύνταγμα και να βλέπουν αγγλικό ποδόσφαιρο.

Ο Νίκος θυμάται ότι "η κατάσταση ήταν ακόμα ειρηνική στις εξέδρες του ντέρμπι. Ο κόσμος άρχισε να μαθαίνει περισσότερο ποδόσφαιρο και καινούργιους παίκτες μέσω της τηλεόρασης, με απαρχή το Μουντιάλ του '70, το πρώτο που μεταδόθηκε ποτέ".

Όπως και να 'χει, ο καθωσπρεπισμός της κρατικής ραδιοτηλεόρασης συνεχίστηκε αμείωτος (βρισκόμαστε στην καρδιά της χούντας άλλωστε), το 'Φως' και η 'Ηχώ' μεροληπτούσαν χωρίς ακρότητες και το γήπεδο παρέμενε προτεραιότητα για τους φιλάθλους.

“Ο Ολυμπιακός δεν υπήρχε χωρίς τον Παναθηναϊκό, ούτε το αντίστροφο”, τονίζει ο Νίκος. Όπως θα σημείωνε λίγο μετά ο Κωνσταντίνος Πιαλόγλου, 44 ετών, στέλεχος των ΜΜΕ και Παναθηναϊκός, η περίφημη 'υπόθεση των λουλουδιών' ήταν η μεγαλύτερη απόδειξη.

"Ο πρόεδρος του Ολυμπιακού, Γιώργος Ανδριανόπουλος, ψηφίζει κατά του υποβιβασμού του ΠΑΟ στη Β' Εθνική λόγω δωροδοκίας σε παίκτες του Ηρακλή και με αυτήν την ψήφο, ο Παναθηναϊκός μένει στην κατηγορία".

80's: Τα πράγματα αγρίεψαν

Κωνσταντίνος Κ, 46, Παναθηναϊκός

Χωρώντας το ντέρμπι και το ποδόσφαιρο στο πλαίσιο των πολιτικών εξελίξεων, ο Κωνσταντίνος βλέπει ότι η πολιτική ένταση αρχίζει να μεταφέρεται και εντός γηπέδων. "Παράλληλα, έρχονται και οι πρώτες εικόνες χουλιγκανισμού από την Αγγλία και όλο αυτό οδηγεί σε σταδιακή εκτράχυνση".

Ο ενιαίος φορέας της ελληνικής δημόσιας ραδιοτηλεόρασης που σχηματίζεται το 1982 μετά τη συγχώνευση της ΥΕΝΕΔ και της ΕΙΡΤ πλαισιώνει το γνωστό καθεστώς των δύο οπαδικών εφημερίδων, αλλά και του 'Φίλαθλου' που μπαίνει στο παιχνίδι, γράφοντας περισσότερο για το παρασκήνιο, βλέπε Αποδυτηριάκιας.

"Για πρώτη φορά, το φθινόπωρο του 1984 σε ένα ντέρμπι Ολυμπιακός-ΠΑΟ, οι δύο πρόεδροι των ομάδων αποφασίζουν να διαχωρίσουν τους οπαδούς στο γήπεδο (μία μεριά εσείς, μία εμείς) με κίνητρο να πουλήσουν περισσότερα εισιτήρια. Δεν έγιναν έκτροπα, η δύναμη της αστυνομίας ήταν μικρή, αλλά ιστορικά αυτή ήταν η πρώτη φορά που, έστω σαν εικόνα, είδαμε το 'εμείς' και το 'εσείς'".

Για την μιντιακή ιστορία, την εμφάνιση του αυτή τη δεκαετία έκανε η Αθλητική Κυριακή με πρώτο παρουσιαστή τον Διακογιάννη το '83, αλλά και το περιοδικό 'Ομάδα' που έβγαζε για ένα φεγγάρι ο ΔΟΛ, χωρίς ιδιαίτερη εμπορική επιτυχία.

90's: Η μπάλα άρχιζε να παίζεται στα ΜΜΕ

Γιώργος Φ, 40, οπτικός, Ολυμπιακός

Και εγένετο ιδιωτική τηλεόραση (στις αρχές της δεκαετίας). Και εγένετο συνδρομητική τηλεόραση (στα μέσα). Και εγένετο εφημερίδα Πρωταθλητής (στο τέλος της δεκαετίας). Και ξαφνικά, όλα τα ΜΜΕ στρέφονται και περιστρέφονται γύρω από το ποδόσφαιρο.

Για πρώτη φορά, το ντέρμπι θεωρείται 'τηλεοπτικό φιλέτο' και ένα συνδρομητικό κανάλι (FILMNET και μετέπειτα NOVA) μοιράζει εκατομμύρια στις ομάδες της Α' Εθνικής για τα τηλεοπτικά τους δικαιώματα. Ο 40χρονος Γιώργος Φ, οπτικός, Πειραιώτης και προφανώς Ολυμπιακός μιλάει για το κλίμα στα 90s.

"Οι εφημερίδες και η τηλεόραση άρχισαν να παίζουν μεγάλο ρόλο πριν το ντέρμπι και στη διαμόρφωση του κλίματος. Ξανφικά, οι πρόεδροι των αιωνίων έχουν τηλεοπτικό χρόνο και δυναμιτίζουν την ατμόσφαιρα. Στα 90s η κατάσταση έγινε πιο 'συνδεσμική'. Δίνονταν ραντεβού στο Πεδίο του Άρεως για ξεκαθαρίσματα. Η κατάσταση ήταν λίγο 'Ρόδα, Τσάντα και Κοπάνα', τελείως Μιχαλόπουλος των 80s με τις χιλιάρες μηχανές και τους τσαμπουκάδες. Όσον αφορά το αγωνιστικό κομμάτι, πολύ γέλιο, αλλά και καλή μπάλα. Γεωργάτοι, Τζόρτζεβιτς, Γιαννακόπουλοι".

Ο Γιώργος συνέχισε να ενημερώνεται από το 'ΦΩΣ', ενώ μεγαλωμένος στον Πειραιά, είχε να μοιραστεί επικές ιστορίες προετοιμασίας πριν το ντέρμπι. "Ξέρω τους ανθρώπους που είχαν το 'Κοράλι', μια καφετέρια-ζαχαροπλαστείο, οι οποίοι ξυπνούσαν από τις 6 το πρωί τη μέρα του ντέρμπι και το μόνο που τους ένοιαζε είναι αν θα ξεπεράσεις τις ενοχλήσεις ο Τζόλε ή αν θα πέσει ο πυρετός του Ελευθερόπουλου για να παίξουν στο ντέρμπι".

Πιο 90s δε γίνεται. Για το καφετέρια-ζαχαροπλαστείο λέω. Για την οπαδική τρέλα, φαντάζομαι ότι υπάρχουν ακόμα αντίστοιχοι οπαδοί ένθεν κακείθεν.

Τη δεκαετία των 00s χάθηκε η μπάλα (με την κακή έννοια)

Γιάννης Κ, 30, τουριστικά, Ολυμπιακός

Ο Γιάννης Κ. είναι στην ηλικία μου (30), ασχολείται με τουριστικές επιχειρήσεις και είναι Ολυμπιακός. Ολυμπιακός του 'Πρωταθλητή', του 'Μπαμ και Κάτω' του NovaΣΠΟΡ FM και παλιότερα (“για χαβαλέ”) του Τάκη Τσουκαλά.

Με μια συνεργία από μηντιακούς φορείς, το ντέρμπι όχι μόνο άρχιζε από τα εξώφυλλα των εφημερίδων και την καφρίλα των άκρατα οπαδικών εκπομπών σε μικρά ιδιωτικά κανάλια, αλλά συνήθως παιζόταν εκεί.

"Το ντέρμπι ξεκινούσε για μένα από τη Δευτέρα το πρωί. Φουλ ραδιόφωνο, σκανάρισμα όλων των αθλητικών εξωφύλλων, έμφαση στα εξώφυλλα των πράσινων εφημερίδων, μίσος για τις πράσινες εφημερίδες, ενημέρωση για τα νέα των παικτών. Ήδη την Παρασκευή δεν μπορούσα να σκεφτώ τίποτα άλλο. Όταν έμαθα το Youtube, άρχισα να περνάω ώρες βλέποντας στιγμιότυπα παλιότερων ντέρμπι, δηλώσεις, αμφισβητούμενες φάσεις. Στη σέντρα του ντέρμπι, ένιωθα να μου λείπει ήδη όλο αυτό το pre-game. Ευτυχώς που υπήρχαν τα παρελκόμενα της Δευτέρας και είχα άλλη μια μέρα να ασχοληθώ".

Ρώτησα τον Γιάννη γιατί χρησιμοποιεί αόριστο χρόνο και μου είπε ότι όλη αυτή η υπερπληροφόρηση και υπερφανατικοποίηση από παντού, τον κούρασε. Επίσης μου είπε ότι τον κούρασε το γεγονός ότι ο Ολυμπιακός παίζει εδώ και χρόνια χωρίς αντίπαλο. Του θύμισα 'το πρωτάθλημα του Βάλνερ', αλλά δεν βγάλαμε άκρη.

Η αλήθεια είναι πως από τη συνδρομητική μέχρι τη δημόσια τηλεόραση και από τις οπαδικές εφημερίδες (σ.σ. το 'ΦΩΣ' και η 'ΗΧΩ' παραήταν mainstream για τις ορέξεις των τρελαμένων πιστών) μέχρι τις οπαδικές εκπομπές, το ντέρμπι παιζόταν 15 φορές τη μέρα, κάθε μέρα, πριν παιχτεί το ΣΚ στο χορτάρι.

10's: Η εποχή του Διαδικτύου

Νίκος Παναγιώτου, 22, φοιτητής, Παναθηναϊκός

Δεν μπορείς να προβλέψεις τι θα συνεπάγεται το ντέρμπι Ολυμπιακός-Παναθηναϊκός σε δέκα ή είκοσι χρόνια από τώρα. Η επικράτηση του ίντερνετ είναι τόσο αδιαπραγμάτευτη πια, που σε μια περίοδο που οι οπαδικές εφημερίδες δεν ζουν στιγμές μεγάλης δόξας και η δημόσια τηλεόραση είναι ανύπαρκτη, το ίντερνετ είναι τα πάντα.

Είναι δύσκολο να διακρίνεις στο μυαλό και τα λόγια του Νίκου Παναγιώτου (22, Παναθηναϊκός, φοιτητής λογιστικής) αν η νέα γενιά οπαδών των 'αιωνίων' θα φρενάρει τη φόρα και τη φορά προς τα άκρα των δύο αμέσως προηγούμενων γενιών, αλλά αυτό στο κάτω κάτω είναι ένα στοίχημα που θα κερδίσει ή θα χάσει το ίντερνετ.

"Δεν νιώθω ότι τουλάχιστον τα site που επισκέπτομαι δυναμιτίζουν το κλίμα. Δεν παίρνω εφημερίδες, ποτέ δεν έπαιρνα, μου φαινόταν αρκετά γραφικό όλο αυτό. Σταματάω κάνα πρωί, συνήθως τις Δευτέρες, μπροστά απ' το περίπτερο και χαζεύω τους τίτλους για να γελάσω. Όσον αφορά το Ολυμπιακός-ΠΑΟ της Κυριακής, δεν έχω προλάβει να ασχοληθώ. Δεν έχω και σημασία φέτος".

Αντί επιλόγου (τα συμπεράσματα είναι κάτι παραπάνω από προφανή έτσι κι αλλιώς), προτιμώ να κλείσω με μια ιστορία του Σπύρου Οικονόμου, του γηραιότερου της 'παρέας' αυτού του ρεπορτάζ για ένα θρυλικό εξώφυλλο του 'Φωτός' όταν η Σάντος, έδωσε το 1961 ένα φιλικό με τον Ολυμπιακό στο Καραϊσκάκης.

Ο Ολυμπιακός κέρδισε 2-1 και το εξώφυλλο της εφημερίδας έγραφε: "Πελέ στον Μπαρμπαλιά" (σ.σ. παίκτης του Ολυμπιακού, από τους μέτριους όπως είπε ο Σπύρος): "Μπαρμπαλιά, μάθε μου την ντρίμπλα σου".

Αυτό είναι οπαδικό, αλλά έχει και πλάκα. Αν τα ελληνικά media των τελευταίων 25 χρόνων το κρατούσαν σε αυτού του είδους την πλάκα, το ντέρμπι θα ήταν μια οσκαρική ταινία στη βάση ότι το ποδόσφαιρο είναι διασκέδαση. Με τα 'αν' βέβαια, γίνονται τα πάντα εκτός από δουλειά. 50 χρόνια τώρα.