Μυικές θλάσεις και ποδόσφαιρο

Οι μυϊκές θλάσεις αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα για τους ποδοσφαιριστές και τις ομάδες τους στο σύγχρονο ποδόσφαιρο, με επιστημονικές επιδημιολογικές αναφορές να αντιπροσωπεύουν το 30% του συνόλου των τραυματισμών σε επαγγελματίες και το 20% σε ερασιτέχνες ποδοσφαιριστές.

Σύμφωνα με την UEFA, ως μυϊκή θλάση ορίζεται η τραυματική διάταση ή ο τραυματισμός λόγω υπέρχρησης του μυός, όπου οδηγεί τον ποδοσφαιριστή να μην μπορεί να συμμετάσχει σε μελλοντική προπόνηση ή αγώνα. Ως υποτροπή της θλάσης, ορίζεται ο ίδιος τύπος, στην ίδια θέση μυϊκός τραυματισμός, ο οποίος συμβαίνει όχι περισσότερο από 2 μήνες μετά την επιστροφή του ποδοσφαιριστή σε προπόνηση ή αγωνιστική δράση.

Επιδημιολογική μελέτη του 2011, από τον επικεφαλής ιατρό της UEFA, Prof Jan Ekstrand, ανέδειξε ότι στο 92% του συνόλου των μυϊκών τραυματισμών στο ποδόσφαιρο, αφορούν θλάσεις στα κάτω άκρα, και συγκεκριμένα στους οπίσθιους μηριαίους, τους προσαγωγούς, τον τετρακέφαλο και το γαστροκνήμιο σε σειρά συχνότητας. Συμβαίνουν 6 φορές πιο συχνά σε αγώνα σε σύγκριση με την προπόνηση, κυρίως στο τελευταίο 15λεπτο του ημίχρονου, λόγω της μυϊκής κόπωσης, και είναι λιγότερο συχνές σε συνθετικό χλοοτάπητα 3 γενιάς από ότι στο φυσικό χλοοτάπητα. Το 16% των θλάσεων ήταν υπότροπη, στην οποία υπολογίζεται ότι ο χρόνος αποχής από το ποδόσφαιρο αυξάνεται περίπου στο 30%. Με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας, μια ποδοσφαιρική ομάδα αποτελούμενη από 25 ποδοσφαιριστές υπολογίζεται ότι θα έχει περίπου 15 μυϊκές θλάσεις σε μία αγωνιστική περίοδο.

Ιατρικά, ως μυϊκή θλάση ορίζεται η ρήξη των μυϊκών ινών, της ανατομικής δηλαδή μονάδας από την οποία αποτελούνται οι μύες. Ο τραυματισμός του μυός μπορεί να επέλθει είτε άμεσα-με άμεση πλήξη, είτε έμμεσα (διατατικές θλάσεις) λόγω ανάπτυξης μεγάλων φορτίων στις μυϊκές ίνες οι οποίες διατείνονται υπερβολικά και τελικά σπάνε.

Οι περίπου 340 σκελετικοί μύες αποτελούν περίπου το 40% του βάρους του ανθρωπίνου σώματος. Ο μυς έχει τρία μέρη, το κεντρικό( γαστέρα) και τα ακραία μέρη τους τένοντες, όπου ενώνεται με το οστό. Κάθε ένας από αυτούς απαρτίζεται από μια μεγάλη ομάδα μυϊκών ινών και κάθε μυϊκή ίνα από εκατοντάδες έως χιλιάδες μυϊκά ινίδια. Υπάρχουν δυο κύριες κατηγορίες μυϊκών ινών. Οι τύπου Ι, οι οποίες παράγουν ενέργεια με αερόβιο μεταβολισμό και χρήση οξυγόνου και οι τύπου ΙΙ, όπου η ενέργεια παράγεται με αναερόβιο μηχανισμό και χωρίς τη χρήση οξυγόνου. Ανάλογα με το άθλημα και την προπόνηση αλλά και κυρίως γενετικής αιτιολογίας οι αθλητές βελτιώνουν τις μεταβολικές δυνατότητες των μυών. Για παράδειγμα, οι sprinters βελτιώνουν τις μεταβολικές δυνατότητας του τύπου ΙΙ, ενώ οι αθλητές αντοχής βελτιώνουν κυρίως του τύπου Ι.

Ταξινόμηση

Οι μυϊκές θλάσεις ταξινομούνται ανάλογα με τη βαρύτητα σε:

• 1 βαθμού, μικρής βαρύτητας δηλαδή, με απλή διάταση (τράβηγμα) του μυός χωρίς ρήξη των μυϊκών ινών

• 2 βαθμού, μέσης βαρύτητας δηλαδή, με ρήξη αρκετών μυϊκών ινών

• 3 Α βαθμού, μεγάλης βαρύτητας δηλαδή με πλήρη ρήξη του μυός

• 3 Β βαθμού, αποσπαστικό κάταγμα στην έκφυση ή κατάφυση του τένοντα

Προδιαθεσικοί παράγοντες

Για την εμφάνιση των μυϊκών θλάσεων έχουν ενοχοποιηθεί αρκετοί προδιαθεσικοί παράγοντες όπως:

• ιστορικό μυϊκής θλάσης

• Ανεπαρκής εκπαίδευση των μυών σε ελαστικότητα και αντοχή

• μυϊκή κόπωση

• έλλειψη μυϊκής ισορροπίας

• γενετική προδιάθεση

• ανεπαρκής προθέρμανση

• κλιματολογικές συνθήκες ( ψυχρό ή υγρό περιβάλλον)

• ηλικία > 30 χρονών

• δυσκαμψία

• ψυχολογικοί παράγοντες

• έκκεντρες ασκήσεις

• κακή τεχνική άσκησης

• ακατάλληλος εξοπλισμός (πχ υποδήματα)

• συστηματικές παθήσεις μυών

• τραυματισμοί γειτονικών αρθρώσεων

• τύπος ΙΙ μυϊκών ινών

• κακή διατροφή

• μύες που περνούν δυο αρθρώσεις (διάρθριοι μύες)

Κλινική εικόνα-διάγνωση

Παρουσιάζονται κυρίως με πόνο και οίδημα, ενώ μπορεί να παρουσιαστεί εκχύμωση και ψηλαφητό εντύπωμα. Ο καθορισμός της βαρύτητας της βλάβης γίνεται με την κλινική εξέταση και τις παρακλινικές εξετάσεις. Η απλή ακτινογραφία βοηθά στον αποκλεισμό αποσπαστικού κατάγματος, της αποκόλλησης δηλαδή του μυός μαζί με οστικό τεμάχιο από το οστό. Η μαγνητική τομογραφία αναδεικνύει με κάθε λεπτομέρεια την παθολογία, ενώ και το υπερηχογράφημα σε έμπειρα χέρια είναι εξίσου αποτελεσματικό στον καθορισμό της έκτασης και της βαρύτητας της θλάσης.

Ο Γιώργος Τζοάνος με τον Thomas Gill που είναι επικεφαλής του αθλητιατρικού τμήματος του πανεπιστημίου Harvard

Θεραπεία

Η θεραπεία αποσκοπεί στη γρηγορότερη και ασφαλέστερη επιστροφή των ποδοσφαιριστών στις προπονήσεις και στον αγώνα αλλά πολύ σημαντικό είναι επίσης να τους προφυλάξει από την υποτροπή. Ο στόχος της θεραπείας είναι να αποκατασταθεί στο μέγιστο η φυσιολογική λειτουργία του μυός, η απόκτηση της ελαστικότητας, της δύναμης, και της αντοχής της τραυματισμένης μυοτενόντιας μονάδας . Η θεραπεία συνίσταται σε άμεση αντιμετώπιση του πόνου και του οιδήματος με τις αρχές του RICE ( Διακοπή της άθλησης, παγοθεραπεία, επίδεση, ανάρροπη θέση του σκέλους). Τελευταία, για την ταχύτερη επούλωση της ρήξης των μυϊκών ινών εφαρμόζεται, ιδιαίτερα σε αθλητές, η έγχυση με αυτόλογους αυξητικούς παράγοντές από ενεργοποιημένα αιμοπετάλια (Platelet Rich Plasma-P.R.P). Η χειρουργική θεραπεία μπορεί να έχει ένδειξη σε περιπτώσεις εκτεταμένων ρήξεων των μυϊκών ινών ( 3 Α βαθμού), όπως επίσης και σε αποκολλήσεις των μυών από το σημείο πρόσφυσης ( 3 Β βαθμού).

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΑΠΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΘΛΑΣΕΩΝ (Σύμφωνα με τον Pappas & Metzmaker, New York, USA)

ΦΑΣΗ Ι : Διακοπή αθλητικής δραστηριότητας, παγοθεραπεία, επίδεση, ανάρροπη θέση, αντιφλεγμονώδη φαρμακευτική αγωγή, παθητική κινητοποίηση

ΦΑΣΗ ΙΙ: Παγοθεραπεία, παθητικές διατάσεις, αντιφλεγμονώδη, ρεύματα, ισομετρικές ασκήσεις

ΦΑΣΗ ΙΙΙ: Παγοθεραπεία, ενεργητικές διατάσεις, αντιφλεγμονώδη, ρεύματα, ισοτονικές και ισοκινητικές ασκήσεις

ΦΑΣΗ ΙV: Παγοθεραπεία, διατάσεις, ισοκινητικές ασκήσεις, ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας, τρέξιμο, συγκεκριμένες ασκήσεις ποδοσφαίρου

ΦΑΣΗ V: Επιστροφή στο άθλημα, ασκήσεις πρόληψης βασισμένες στο πρόγραμμα 11+ της FIFA

H επιστροφή σε αθλητικές δραστηριότητες στις θλάσεις πρώτου βαθμού υπολογίζεται περίπου στις 3-7 ημέρες, στις θλάσεις δευτέρου βαθμού στις 3 εβδομάδες, και στις θλάσεις τρίτου βαθμού στις 6-8 εβδομάδες. Για την επιστροφή σε αθλητικές δραστηριότητες θα πρέπει να διενεργούνται ισοκινητικά και λειτουργικά τεστ. Η ισοκινητική δύναμη θα πρέπει να είναι πάνω από το 80%-90% του αντίστοιχου σκέλους. Η ελαστικότητα θα πρέπει να εκτιμάται, με τη σύγχρονη μέθοδο της υπερηχoγραφικής ελαστογραφίας, ως μέθοδος απεικόνισης του μυοσκελετικού, γιατί και αυτή αποτελεί παράγοντα υποτροπής. Αν ο ποδοσφαιριστής δεν μπορεί να πραγματοποιήσει sprint, και τρέξιμο σε σχήμα οκτωειδές (figure of 8), ή βρεθεί ότι έχει μυϊκή ανισορροπία ή δεν έχει επιστρέψει στην φυσιολογική ελαστικότητα ο μυς θα πρέπει να παραμείνει εκτός αθλητικής δραστηριότητας.

Υποτροπή

Όταν τραυματιστεί ο μυς ξεκίνα άμεσα μια διαδικασία αυτοίασης. Αρχικά έχουμε την φάση του αιματώματος, την συγκέντρωση φλεγμονωδών στοιχείων και στο τέλος την δημιουργία μιας δεύτερης ποιότητας ουλώδη συνδετικού ιστού.. Αυτός ο ουλώδης ιστός, στερείται της ελαστικότητας και της αντοχής που έχει ο φυσιολογικός μυς. Μπορεί όμως να εκπαιδευτεί και να βελτιωθεί βάσει των δυο “S”, Stretching (διάταση) και Strengthening (ενδυνάμωση). Εάν δεν αποκτηθεί το 100% της ελαστικότητας και της αντοχής και πάνω από το 80%- 90% της μυϊκής δύναμης σε σύγκριση με το υγιές , τότε υπάρχει πιθανότητα υποτροπής. Επιτυχημένη είναι η θεραπεία στην μυϊκή θλάση όχι απλά όταν ο ποδοσφαιριστής επιστρέφει χρονικά το συντομότερο στους αγωνιστικούς χώρους αλλά όταν δεν έχει υποτροπή.

Συμπέρασμα

Οι μυϊκές θλάσεις αποτελούν το 1/3 του συνόλου των τραυματισμών μιας ποδοσφαιρικής ομάδας σε μια αγωνιστική περίοδο. Είναι σημαντικό πρόβλημα για τους ποδοσφαιριστές, τους προπονητές, τους ιατρούς των ομάδων και των συλλόγων τους. Οι ποδοσφαιριστές αναμφίβολα είναι οι πρωταγωνιστές του αθλήματος. Πίσω όμως από αυτούς κρύβονται οι “αφανείς ήρωες” σε μία επαγγελματική ποδοσφαιρική ομάδα: οι προπονητές, οι βοηθοί προπονητών, οι ιατροί των ομάδων, οι φυσιοθεραπευτές, οι εργοφυσιολόγοι, οι γυμναστές, οι μασέρ, οι διαιτολόγοι-διατροφολόγοι, οι ψυχολόγοι. Είναι χρέος όλων να προστατέψουν τους ποδοσφαιριστές και το δημοφιλέστερο αυτό άθλημα, το “Βασιλιά των σπορ”, που λέγεται ποδόσφαιρο.

Η εξέλιξη της ιατρικής, και οι επιστημονικές έρευνες βασισμένες των αποδείξεων, θα πρέπει να συμβάλλουν στην καλύτερη διάγνωση, θεραπεία, πρόγνωση αλλά και πρόληψη των μυϊκών τραυματισμών στο ποδόσφαιρο. Είναι σημαντικό, εμείς οι ιατροί των ομάδων, να μεταλαμπαδέψουμε τη γνώση και την ιατρική βασισμένη των αποδείξεων, που προέρχεται κυρίως από επιστημονικές μελέτες , για τις μυϊκές θλάσεις, από την UEFA και την FIFA.

Εξαίρεση στον κανόνα των τραυματισμών στο ποδόσφαιρο: Σύμφωνα με τον επικεφαλή ιατρό της UEFA, Prof Jan Ekstrand, ο οποίος διενεργεί επιδημιολογικές μελέτες στο ποδόσφαιρο, όπως ανακοίνωσε στο διεθνές αθλητιατρικό συνέδριο που πραγματοποίησε το 2012 η ποδοσφαιρική ομάδα Chelsea FC στο Stamford Bridge Stadium του Λονδίνου, υπάρχει ένας ποδοσφαιριστής ο οποίος δεν είχε έως το τέλος της καριέρας του (37 ετών), τραυματισμό. O Τσέχος ποδοσφαιριστής Pavel Nedved.

Υ.Γ

Νιώθω επιτακτική την ανάγκη να ευχαριστήσω όλους αυτούς που με φιλοξένησαν και που μου μετέδωσαν την γνώση και την εμπειρία τους, τα τελευταία 5 χρόνια της ζωής μου, σε Ευρωπαϊκά και Παγκόσμια Κέντρα Εκπαίδευσης Αθλητιατρικής.

Τον ιατρό της ποδοσφαιρικής ομάδας Porto FC, Prof Joao Espregueira-Mendes, τον ιατρό της Barcelona FC, Prof Ramon Cugat, τον Φιλανδό καθηγητή, Prof Sakari Orava, τον ιατρό της Εθνικής Βραζιλίας, Dr Jose Luiz Runco, τον καθηγητή της Mayo Clinic, Prof Michael Stuart, τον καθηγητή του Johns Hopkins Hospital, Prof Steve Petersen και τον καθηγητή του Massachusetts General Hospital του Πανεπιστημίου του Harvard της Αμερικής, Prof Thomas Gill.

Γιώργος Τζοάνος, χειρουργός Ορθοπαιδικός - Αθλητίατρος