Το ταξίδι μου στον πόλεμο!

Προλογίζοντας τα όσα θα διαβάσετε παρακάτω, εμπειρίες καταγεγραμμένες από ανθρώπους που είχαν την ευλογία και την τύχη, αλλά μαζί την τόλμη και τη γενναιότητα να πραγματοποιήσουν αυτό το ταξίδι διασχίζοντας τον θάνατο, θα πω ότι ως Βαγγέλης Αρναούτογλου πάντοτε θα ζηλεύω που τότε ακόμα δεν ήμουν (δημοσιογραφικά) κοντά στην ΑΕΚ και δεν βρέθηκα μαζί τους, στο ίδιο πούλμαν, στην ίδια διαδρομή...

Δεν θα μπορούσα λοιπόν αραδιάσω λέξεις και να περιγράψω εικόνες τις οποίες δεν έχω ζήσει από το υπέρτατο ταξίδι της ΑΕΚ στο εμπόλεμο και κατακρουργημένο Βελιγράδι. Επέλεξα να το ζητήσω από πέντε αγαπητούς και εξαιρετικούς συναδέλφους που ήταν εκεί, παρόντες από την αρχή, ως το τέλος του...

Λαθρεπιβάτης στην ιστορία της ΑΕΚ

Γιώργος Νασμής - Απεσταλμένος της πολιτικής εφημερίδας Τα ΝΕΑ

« Λαθρεπιβάτης στο ιστορικό παιχνίδι της ΑΕΚ με την Παρτιζάν Βελιγραδίου. Αυτό ακριβώς ήμουν. Το όνομα «Νασμής» δεν βρίσκεται σε καμία επίσημη λίστα με αυτών που συνόδευσαν την αποστολή του Δικεφάλου στη σερβική πρωτεύουσα , στις 7 Απριλίου 1999.

Μία ώρα πριν πετάξει το αεροπλάνο για Βουδαπέστη, απ' όπου την επομένη η αποστολή της ΑΕΚ και οι συνοδοί της θα ταξίδευαν οδικώς για το βομβαρδισμένο Βελιγράδι, αντικατέστησα τον καλό συνάδελφο Κώστα Κοφινά

Όλα έγιναν τόσο γρήγορα που δεν πολυσκέφτηκα πως πήγαινα στο στόμα του λύκου με ξένο διαβατήριο και βίζα. Μεταξύ των μελών της αποστολής ήταν έκδηλος ο ενθουσιασμός αλλά και ο φόβος. Συνάμα όμως και η περηφάνια, που μία ελληνική ομάδα πήγαινε να συμπαρασταθεί στην Παρτιζάν και κατ' επέκταση στους δοκιμαζόμενους από τους συνεχείς βομβαρδισμούς Σέρβους.

Ηταν πολλές οι προσωπικότητες που συνόδευσαν την αποστολή. Άλλοι γιατί το αισθάνονταν ως χρέος, άλλοι για να το εκμεταλλευτούν πολιτικά και πολλοί από περιέργεια.

Στο ξενοδοχείο της Βουδαπέστης που καταλύσαμε συναντήθηκα με τον αείμνηστο Γιάννη Διακογιάννη, τον κορυφαίο και πιθανόν τον πιο υποτιμημένο Έλληνα δημοσιογράφο. Φίλος, συνάδελφος στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, συμμαθητές στο Γκαίτε, ο Γιάννης ταξίδευε μόνος του για να καταγράψει τη φρίκη του πολέμου στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Όπως πάντα, σεμνός, χαμηλών τόνων, ευγενής και ατρόμητος.

Το ταξίδι για τη Σερβία ξεκίνησε την επομένη το πρωί. Στα σύνορα άνδρες της ασφάλειας μπούκαραν στο λεωφορείο και εξέτασαν εξονυχιστικά τα έγγραφα. Ημουν παράνομος , ταξίδευα με έγγραφα συναδέλφου. Για πέντε λεπτά εξέταζαν το διαβατήριο και τη βίζα και ταυτόχρονα έστρεφαν τον φακό προς το πρόσωπό μου. Το αντιμετώπισα ψυχρά. Πέρασα.

Στα μισά της διαδρομής το λεωφορείο χάλασε. Έπρεπε να περιμένουμε να έρθει κάποιο άλλο για να συνεχίσουμε.

Επιτέλους φτάσαμε. Μισογκρεμισμένα κτήρια από τους βομβαρδισμούς έχασκαν απέναντι μας λέγοντας μας με τον τρόπο τους τα όσα συμβαίνουν σ' αυτό τον τόπο.Το γήπεδο γεμάτο. Σαν να ήταν το σπουδαιότερο παιχνίδι της Παρτιζάν στην ιστορία της. Μας υποδέχτηκαν με χαρά και συγκίνηση. Ο αγώνας ουσιαστικά δεν έγινε ποτέ. Κανείς δεν θυμάται φάσεις ή γκολ. Μόνο την ατμόσφαιρα.

Πριν αποχαιρετήσουμε , οι Σέρβοι μας κέρασαν αναψυκτικό. Κόκα Κόλα. Οι αμερικάνικες βόμβες έσπερναν τον τρόπο στο Βελιγράδι κι αυτοί έπιναν το αναψυκτικό - σήμα κατατεθέν των Αμερικανών».​

"Νίκο, μάζεψε τα και έλα, πάμε Βελιγράδι"

Νίκος Παπαϊωάννου - Απεσταλμένος της πολιτικής εφημερίδας Ελεύθερος Τύπος

" Ηταν πρωί Μεγάλης Δευτέρας ή Μεγάλης Τρίτης, δεν θυμάμαι ακριβώς, όταν μιλούσα στο τηλέφωνο με τον Ντέμη Νικολαϊδη. Κάποια στιγμή μου λέει: "Αφού είσαι κολλητός με τόσους Σέρβους, θέλεις να έρθεις στο Βελιγράδι στο φιλικό διαμαρτυρίας της ΑΕΚ με την Παρτιζάν, για τους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ;". Το ματς αυτό ήταν πρωτοβουλία του Δημήτρη Μελισσανίδη και ο Ντέμης ήταν τότε ο "κάπτεν" του Δικέφαλου.

Χωρίς δεύτερη σκέψη του είπα, "μέσα" και καπάκι μόλις έκλεισα το τηλέφωνο, άρχισα να καλώ όσους Σέρβους φίλους - κυρίως αθλητές - έχω στην Αθήνα για να τους το ανακοινώσω με μεγάλη χαρά. Ξαφνικά άρχισαν τα δρομολόγια στο σπίτι μου. Άλλοι μου έφερναν χρήματα, δολάρια, για να πάω σε συγγενείς τους και φίλους στο Βελιγράδι. Άλλοι ρούχα και τρόφιμα.

Το ταξίδι ήταν προγραμματισμένο ως εξής: Αεροπορικώς μέχρι τη Βουδαπέστη, για μία διανυκτέρευση και την άλλη μέρα οδικώς στο Βελιγράδι. Το τσάρτερ ήταν ασφυκτικά γεμάτο και άπαντες οπλισμένοι με αλληλεγγύη για τ’ αδέρφια μας τους Σέρβους. Ένιωθες μέσα στο αεροπλάνο, μία άγνοια κινδύνου και ταυτόχρονα μπόλικη τρέλα.

Η περιπέτεια, ουσιαστικά, ξεκίνησε όταν φτάσαμε στα σύνορα της Ουγγαρίας με τη Σερβία. Εκεί οι Ούγγροι, που ήταν φρέσκοι στο ΝΑΤΟ, αποφάσισαν να μας κάνουν τη ζωή δύσκολη. Σταμάτησαν τα πούλμαν και άρχισαν να ζητούν διάφορα, με σκοπό να μας καθυστερήσουν και να ματαιωθεί το φιλικό.

Κάποια στιγμή άνοιξαν τα σύνορα και βρεθήκαμε στα Σέρβικα εδάφη. Ακολούθησαν αξέχαστες στιγμές. Στα χωριά, οι κάτοικοι, μας σταματούσαν για να μας κεράσουν ρακή, μαζί με ψωμί κι αλάτι. Άκουγες συνεχώς την λέξη "Brate", που σημαίνει αδερφός. Είδαμε δακρυσμένα πρόσωπα αλλά και πλατιά υπερήφανα χαμόγελα, μαζί με σφιγμένες γροθιές.

Κι όταν φτάσαμε στο Βελιγράδι, μας κόπηκε η ανάσα, από τα εμφανή σημάδια των βομβαρδισμών του ΝΑΤΟ. Oι ανατιμαγμένες γέφυρες, τα καμένα και γκρεμισμένα κτίρια. Τον κόσμο που μας υποδέχθηκε κλαίγοντας από συγκίνηση κι ευγνωμοσύνη για την έμπρακτη αλληλεγγύη που έδειξαν όσοι εμπνεύστηκαν αυτό το παιχνίδι. Τα φοβισμένα βλέμματα των παιδιών. Την μυρωδιά του καμένου.

Σημαίες της Ελλάδας και της Σερβίας κυμάτιζαν μαζί, δίπλα σ’ εκείνες με τους ασπρόμαυρους στόχους. Κι εκεί είδα καλούς φίλους να μας αγκαλιάζουν και να μας λένε: "Αυτό που κάνατε για εμάς, δεν θα το ξεχάσουμε ποτέ".

Ο αγώνας της ΑΕΚ με την Παρτιζάν, δεν τελείωσε ποτέ, αφού κάποια μπήκαν στον αγωνιστικό χώρο οι φίλαθλοι για ν’ αγκαλιάσουν τους παίκτες της ΑΕΚ και ουσιαστικά να διαδηλώσουν όλοι μαζί ενάντια στους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ.

Στο ταξίδι της επιστροφής είχαμε όλοι να λέμε για το μεγαλείο της στιγμής, όπου οι δύο ομάδες συμπαραταγμένες στο χορτάρι, κράτησαν το πανό που έγραφε: "ΝΑΤΟ σταμάτησε τον πόλεμο - Σταμάτησε τους βομβαρδισμούς".

Αυτή ήταν η πιο ξεχωριστή δημοσιογραφική αποστολή που πήγα ποτέ και αν μπορούσα να την ντύσω μουσικά, θα έβαζα την κομματάρα του B.D. Foxmoor, το "Θα σε δικάσει". Το έγραψε αποκλειστικά για τ’ αδέρφια μας τους Σέρβους, όταν ξεκίνησαν οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ να βομβαρδίζουν το Βελιγράδι. Αντί επιλόγου κλέβω τις τελευταίες ρίμες του τραγουδιού:

Μα εσύ ρε γείτονα τραγούδα και γέλα

κάνε τον θάνατο να μοιάζει με την πιο όμορφη τρέλα

σπάσε τα νεύρα στους δειλούς και μη σωπάσεις

όπου κι αν πας να τους δικάσεις.

Θα σε δικάσει μια ματιά φοβισμένη.

Θα σε δικάσει του χρόνου η μεγάλη πληγή.

Θα σε δικάσει μια ψυχή κολασμένη.

Θα σε δικάσει όταν θα πάψει να κλαίει και η γη.

Θα σε δικάσουν της σημαίας τα μικρά σου τ’ αστέρια.

Θα σε δικάσουν δύο που θα τρέμουνε χέρια

"Ανεξίτηλη εμπειρία"

Γιάννης Κυφωνίδης - Απεσταλμένος του τηλεοπτικού σταθμού Star Channel

"Μετά από 19 χρόνια ενασχόλησης με το ρεπορτάζ της ΑΕΚ και 20 χρόνια στην αθλητική δημοσιογραφία, όσο και να ψάξω, όσο και παιδευτώ προσπαθώντας να απαριθμήσω και να κατατάξω τις εμπειρίες μου, η αποστολή στο Βελιγράδι για εκείνο το φιλικό της ΑΕΚ με την Παρτιζάν, θα είναι στην κορυφή.

Πραγματικά ήταν ένα ταξίδι-μάθημα ζωής. Δύσκολη απόφαση αν θα ακολουθήσει κάποιος την ομάδα, για ένα φιλικό με τη Παρτιζάν, στο Βελιγράδι, που εκείνη την εποχή ήταν εμπόλεμη ζώνη. Δεν ήθελα όμως να αφήσω να πάει χαμένη εκείνη η μοναδική ευκαιρία να συμμετέχω σε μία αποστολή που πραγματικά θα σήμαινε πολλά και για εμάς που πήγαμε τότε εκεί και για εκείνους που μας υποδέχτηκαν. Ταξίδι στη Βουδαπέστη και μετά από διανυκτέρευση εκεί, πορεία προς το άγνωστο την επόμενη μέρα, με το λεωφορείο.

Μοναδική εμπειρία. Στα χωριά της σερβικής υπαίθρου να μας υποδέχονται σαν αδέλφια και στο Βελιγράδι τα ίδια. Να βγαίνουν τραυματίες, από τις βόμβες των Αμερικανών, στα παράθυρα των νοσοκομείων και να μας χειροκροτούν. Να μας στέλνουν την αγάπη τους και να μη ξέρουμε πώς να αντιδράσουμε. Να γελάσουμε ή να κλάψουμε.

ΠΡΩΤΟΓΝΩΡΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ και... ΑΝΕΞΙΤΗΛΗ. Μάλιστα υπήρχε κι ένα γεγονός άλλο που τη σημάδεψε(για εμένα προσωπικά), που πάντα το ανακαλώ από τη μνήμη μου όταν αυτή ανατρέχει στη μέρα που έγινε αυτό το σπουδαίο ματς. Τότε εργαζόμουν στον τηλεοπτικό σταθμό Star Channel. Πολεμικός ανταποκριτής του καναλιού στο Βελιγράδι, ήταν ο Γιώργος Γεωργιάδης, ο οποίος είχε ξεμείνει από χρήματα. Μου έδωσαν λοιπόν από το κανάλι ένα σεβαστό ποσό σε γερμανικά μάρκα, για να του πάω εκεί.

Ήταν εποχή που δεν επιτρεπόταν να έχεις τόσα χρήματα σε ταξίδι στο εξωτερικό, αλλά, φυσικά, δεν το σκέφτηκα ούτε στιγμή να τα μεταφέρω, αφού τα είχε ανάγκη ο Γιώργος και ο συνάδελφος καμεραμάν που τον συνόδευε. Στα σύνορα Ουγγαρίας - Γιουγκοσλαβίας μας κράτησαν αρκετή ώρα για έλεγχο. Τα χρήματα κρυμμένα και το άγχος μεγάλο. Όλα πήγαν καλά τελικά. Τα μάρκα έφτασαν στον καλό συνάδελφο κι εγώ ένιωσα ικανοποίηση και ανακούφιση που έφερα σε πέρας την αποστολή".

Όταν εκτιμάς τη ζωή και πονάς για τον αδερφό σου

Γιάννης Σαντοριναίος - Απεσταλμένος της Ελληνικής Ραδιοφωνίας (ΕΡΑ ΣΠΟΡ)

"Είναι διαφορετικό να είσαι ΑΕΚ. Είναι αλλιώς, κάτι περισσότερο από μία ομάδα. Όπως λένε στην Βαρκελώνη για την Μπάρτσα, ο άοπλος στρατός της Καταλονίας. Κάτι σαν τους Να(εκ)ϊτες Ιππότες της Αγιάς Σοφιάς. Προστάτες συμβόλων και αθάνατων ιδεών. Όταν εκλείπει ο σκοπός που καθαγιάζει τα μέσα. Αυτή είναι η ΑΕΚ.

Το ταξίδι στο Βελιγράδι αποτελεί παράδειγμα διαφορετικότητας. Όταν ο προορισμός συγκλόνισε περισσότερο από την διαδρομή. Μία απόσταση στον χρόνο, που καλύφθηκε οδικώς με αρχική συντροφιά την περιέργεια περιήγησης με διάθεση πενταήμερης και κατέληξε σε εμπειρία ζωής.

Όλοι οι δρόμοι οδηγούσαν στην βομβαρδισμένη πρωτεύουσα. Κρυμμένος στην ασφάλεια του επιβάτη, μέσα στην προστατευμένη γυάλα του πούλμαν, έβλεπα λιγοστούς αγρότες να σηκώνουν τσουγκράνες και να μας επευφημούν, κορίτσια με παραδοσιακές στολές, με πρόσχημα την υποδοχή με ψωμί και αλάτι, να μας προσφέρουν το χαμόγελο της προσδοκίας για ένα καλύτερο αύριο.

Η πορεία προς το γήπεδο φανέρωσε τις επιπτώσεις από τις έξυπνες "συμμαχικές" βόμβες. Σχολεία ακρωτηριασμένα και νοσοκομεία διαμελισμένα. Κι ένας λαός που ανέπνεε μέσα από την μπόχα του πολέμου. Και μας αγκάλιασε με την καρδιά του μόλις φτάσαμε.

Ήμασταν εκεί. Γι’ αυτούς. Χωρίς να μας σταματήσουν οι εκρήξεις που έσχιζαν, στην διάρκεια της διαδρομής, μία βουβή κατά τα άλλα νύχτα. Το τεντωμένο πανό για την παύση των βομβαρδισμών, τα πονεμένα δάκρυα του δικού μας Μπράνκο Μιλοβάνοβιτς.

Και οι ανένταχτες σημαίες που ανέμισαν πρόωρα για να μην τερματιστεί ο φιλικός αγώνας. Για να πάψει το ρολόι να καταγράφει χαμένες ζωές. Κι ένα περήφανο βλέμμα, που φορέσαμε σαν φυλακτό κατά την επιστροφή στις καταναλωτικές ζωούλες μας, προτού μας τρομάξει ο μπαμπούλας της χρεοκοπίας".

"Ήρθαν για εμάς οι ήρωες Έλληνες"

Γιώργος Γαλάτσης - Απεσταλμένος της πολιτικής εφημερίδας Έθνος

"Βελιγράδι... Τα πούλμαν της αποστολής έφθασαν στην ''καρδιά'' του πολέμου. Το σκηνικό ήταν πια γνώριμο. Ο κόσμος στους δρόμους για να δει και να χαιρετήσει τους...τρελούς, τα αδέρφια, τους Έλληνες. Εκεί ένιωσα περήφανος, εκεί ακριβώς συνειδητοποίησα πως συμμετείχα σε κάτι μεγάλο και μοναδικό. Ας είναι καλά ο Μελισσανίδης...

Γύρω, τριγύρω, η οσμή του πολέμου. Κτίρια μισογκρεμισμένα ή πλήρως διαλυμένα, μια πόλη στην κατάσταση του απόλυτου συναγερμού, πρόσωπα ''λουσμένα'' στον πόνο. Τα πούλμαν σταμάτησαν έξω από το γήπεδο, ένα γήπεδο ντυμένο στο ασπρόμαυρο χρώμα της Παρτιζάν. Οι Σέρβοι φίλαθλοι να σου σφίγγουν το χέρι, να σου γελάνε, και κάποιοι να σου πιάνουν την κουβέντα με τα φτωχά αγγλικά τους. Τι υπέροχο συναίσθημα...

Ο καθένας πήγε στη θέση του κι εμείς ''καρφί'' στα δημοσιογραφικά, για να καλύψουμε τον πιο ξεχωριστό αγώνα της ζωής μας. Αυτή τη φορά (που θα 'ταν ''η πρώτη και η τελευταία'') δεν θα κυριαρχούσε στις σημειώσεις μου η φάση του 1-0 ή του 2-1, το ''πέτσινο'' πέναλτι, το μαρκάρισμα που ''σήκωνε'' την κόκκινη που δεν δόθηκε, ο ''πυροβολημένος'' από το πέταλο που πέταξε τη φωτοβολίδα, κι όλα όσα ρύπαιναν για 23 συναπτά έτη στα ελληνικά γήπεδα τα γραπτά μου.

''Ήρθαν οι Έλληνες, δηλαδή οι σπουδαίοι''... ...τραγουδούσαν στις εξέδρες οι 25.000 Παρτιζάνοι με τους ποδοσφαιριστές των δύο ομάδων να φωτογραφίζονται αγκαλιασμένοι στη σέντρα, κρατώντας ένα τεράστιο πανό που έγραφε, ''NATO STOP THE BOΜBING''.

Στο ημίχρονο η ελληνική αντιπροσωπεία φύτεψε συμβολικά στο κέντρο του γηπέδου μια ελιά από την αρχαία Ολυμπία. Στιγμές μεγαλείου στις οποίες μόνον ένας Έλληνας μπορεί να πρωταγωνιστεί. Σηκώθηκα από τη θέση μου κι άρχισα να πηγαίνω από θύρα σε θύρα για να πάρω μαζί μου όσες περισσότερες ''στιγμές'' μπορούσα..

Δεκατέσσερα 24ωρα μετά την κήρυξη του πολέμου στη Σερβία από το ΝΑΤΟ και την ισοπέδωση της χώρας, η ΑΕΚ και οι Έλληνες που την ακολούθησαν σημείωναν τη μεγαλύτερη νίκη στην πολύχρονη ιστορία του ποδοσφαίρου μας. ''Όσους τίτλους κι αν πάρω, δεν υπάρχει σύγκριση. Κάναμε αυτό που θέλαμε'' δήλωσε χαρακτηριστικά στο φινάλε ο Νικολαϊδης. ''Είναι Έλληνες και παραμένουν ήρωες'' έγραψε την επομένη η ''Μπόρμπα'' του Βελιγραδίου. Ήταν Μεγάλη Τετάρτη και το ημερολόγιο ''σημάδευε'' την 7η Απριλίου του 1999".

***Το κείμενο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στις 7 Απριλίου του 2014