Απ΄όλες τις ομάδες που έχουν περάσει όλα αυτά τα χρόνια στα φάιναλ-φορ, καμιά δεν έχει φτάσει ακόμη την (αξεπέραστη) Γιουγκοπλάστικα. Την ομάδα, που στην τριετία 1988-91, κέρδισε τρεις ισάριθμους τίτλους, ξεπερνώντας τον εαυτό της και ανατρέποντας, κάθε φορά, τα προγνωστικά.

Ένας μύθος που γεννήθηκε στο όμορφο Σπλιτ και έμεινε ανεξίτηλος εδώ και 25 χρόνια, θυμίζοντας την νιότη μας, αλλά και το μπάσκετ που αγαπήσαμε. Ένα δημιούργημα της μεγάλης σχολής των πλάβι, όπου πρωταγωνιστούσαν, βέβαια, οι Κροάτες (μπασκετμπολίστες) αλλά μεγαλουργούσαν οι Σέρβοι προπονητές. Στο προσκήνιο ο Μπόζινταρ Μάλκοβιτς και από πίσω, ο καθηγητής, ο καθοδηγητής και εμπνευστής της όλης προσπάθειας. Ο προφέσορ Άτσα Νίκολιτς...

Μια ομάδα που ήρθε, σχεδόν, από το πουθενά και κυριάρχησε για τρία χρόνια, χαρίζοντας ανεπανάληπτες στιγμές και δημιουργώντας ένα αξεπέραστο μύθο και κατόρθωμα. Τα τρία συνεχόμενα τρόπαια, δεν τα πανηγύρισε κανείς από τότε.

Η Γιουγκοπλάστικα ήταν πράγματι ένα θαύμα. Κυριάρχησε για τρία χρόνια στο ευρωπαϊκό στερέωμα στηριζόμενη σχεδόν αποκλειστικά σε μια χρυσή γενιά του γιουγκοσλάβικου (κροατικού) μπάσκετ.

Αυτή η ομάδα που μέχρι το 1988 ήταν απλά μια καλή ομάδα της γειτονικής χώρας, έγινε η κορυφαία όλων των εποχών, ξεπερνώντας τη Μπόσνα Σαράγεβο (πρώτη πρωταθλήτρια Ευρώπης το μακρινό 1989) και την Τσιμπόνα Ζάγκρεμπ που είχε πάρει δυο συνεχόμενα τρόπαια (1985, 86).

Μια ομάδα με κύρος, αλλά όχι στα επίπεδα του Ερ.Αστέρα, της Παρτίζαν και της Τσιμπόνα.

Ώσπου σε αυτή την ομάδα προέκυψαν ένα σωρό ...απίθανα ταλέντα και ένας νεαρός όσο και φιλόδοξος προπονητής.

Δεν είχαμε ούτε μια μέρα ρεπό. Επεδύσαμε στους νέους και δικαιωθήκαμε, δίνοντας 324 αγώνες σε 4 χρόνια. Οι παίκτες μου λάτρευαν το μπάσκετ και οι προπονήσεις ήταν ατέλειωτες

Το 1986 ο Μάλκοβιτς ήταν 34 ετών. Πνευματικό παιδί του προφέσορα Άτσα Νίκολιτς, πήγε στο Σπλιτ για να γίνει ο χεντ κόουτς της Γιουκοπλάστικα, που κατά μια ευτυχή συγκυρία έβρισκε τον ένα ταλαντούχο μπασκετμπολίστα μετά τον άλλο. Ο ίδιος ο Μπόζα, μετά από μερικά χρόνια θυμόταν: “ Η Γιουγκοπλάστικα έχει ανακηρυχθεί η καλύτερη ευρωπαϊκή ομάδα όλων των εποχών, αλλά δεν ήταν πάντοτε έτσι. Τουλάχιστον όταν εγώ πήγα στην ομάδα. Δεν είχαμε καν τους Ιβάνοβιτς, Ναουμόσκι, Σάβιτς, που ήρθαν αργότερα. Επενδύσαμε, πάρα πολύ στους νεαρούς και δεν κάναμε λάθος.

Πιστεύω, όμως, ότι καμιά άλλη ομάδα σε οποιοδήποτε σπορ δούλεψε όπως η Γιουγκοπλάστικα εκείνης της εποχής. Δεν είχαμε ούτε μια μέρα ρεπό, κάναμε προπόνησε κάθε μέρα, παρότι είχαμε παιδαρέλια.

Οι παίκτες μου λάτρευαν το μπάσκετ και ήταν σπουδαίοι επαγγελματίες, με απίστευτη θέληση να γίνουν καλύτεροι, μέρα με την μέρα. Αν δεν κάνω λάθος παίξαμε 324 αγώνες εκείνη την τετραετία, που ήμουν κόουτς στην ομάδα. Πέρα από τα επίσημα ματς, δίναμε δεκάδες φιλικά, ιδίως στην Ισπανία, κάτι που έκανε πολύ καλό στην εξέλιξη των νέων παικτών...”

Ο Μπόζινταρ Μάλκοβιτς μπορεί να υπερβάλλει λίγο, γιατί ο αριθμός 324 ματς σε 4 χρόνια, σημαίνει 81 αγώνες ετησίως, αλλά δεν πειράζει. Αυτό, που λέει για την προπόνηση δεν είναι ψέμα. Κάποια στιγμή μάλιστα χρειαζόταν η δική του παρέμβαση για να ...σταματήσουν οι παίκτες του να παίζουν μπάσκετ. Ο Ζόραν Σάβιτς το είχε αποκαλύψει: “Μου άρεσαν όλοι οι συμπαίκτες μου, αλλά είχα ιδιαίτερη σχέση με τον Άραμις Νάγκλιτς. Παίζαμε ατέλειωτα ένας εναντίον ενός, δυο ώρες πριν από κάθε προπόνηση. Μέχρι που μας κατάλαβε ο Μπόζα και μας το' κοψε, γιατί ήμασταν ...εξουθενωμένοι”.

Η "κουκοτσιάδα" του Μπόρμιο

Το 1987 στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα εφήβων του Μπόρμιο, ο κόσμος του μπάσκετ μαθαίνει το όνομα Τόνι Κούκοτς. Εμείς το ξέραμε, καθώς ο Κρέζιμιρ Τσόσιτς τον είχε συμπεριλάβει στην Εθνική Γιουγκοσλαβίας που έπαιξε στο Ευρωμπάσκετ της Αθήνας, αλλά εκεί στην Ιταλία, ο ψιλόλιγνος νεαρός από το Σπλιτ γράφει ιστορία. Στο παιχνίδι εναντίον των ΗΠΑ που κοουτσάρει ο Λάρι Μπράουν και είχε για αστέρα παίκτες όπως ο Λάρι Τζόνσον και ο Γκάρι Πέιτον, έρχεται η περίφημη ...κουκοτσιάδα, καθώς ο Τόνι σε ένα ανεπανάληπτο ματς σκοράρει 37 πόντους, έχοντας 11/12 τρίποντα (!) και υπογράφοντας το εντυπωσιακό 110-95. Οι Γιουγκοσλάβοι νικούν και στον τελικό τους Αμερικανούς, αναδεικνύονται πρωταθλητές κόσμου και ο Κούκοτς δεν είναι μόνος του. Το ίδιο απολαυστικός (και με τον ίδιο μέσο όρο πόντων, 14.8) είναι σε αυτό το τουρνουά, ο συνομήλικός του Ντίνο Ράτζα.

Η Γιουγκοπλάστικα μπορεί να καμαρώνει για τα δυο πολύ μεγάλα ταλέντα της, ενώ ένας ακόμη παίκτης της, ο Λούκα Παβίσεβιτς, αγωνίζεται σε αυτή την τρομερή εθνική εφήβων της Γιουγκοσλαβίας.

Και δεν είναι οι μόνοι. Στο Σπλιτ, την σεζόν 1987-88, παίζουν ακόμη μερικοί σπουδαίοι παίκτες 22-25 ετών, όπως ο Ζόραν Σρεντένοβιτς, ο Βέλιμιρ Περάσοβιτς, ο Γκόραν Σόμπιν κι ο Βλάνταν Αλάνοβιτς.. Σε αυτούς έχει προστεθεί ο έμπειρος Μαυροβούνιος με το έξοχο στυλ, Ντούσκο Ιβάνοβιτς (στα 31 του) ενώ υπάρχει και ο βενιαμίν (μόλις 18 ετών) Ζαν Τάμπακ. Δεν κάνετε λάθος. Από εκείνη την ομάδα της Γιουγκοπλάστικα πέντε παίκτες (Ιβάνοβιτς, Περάσοβιτς, Σρεντένοβιτς, Παβίσεβιτς, Τάμπακ) έγιναν προπονητές και μάλιστα αρκετά επιτυχημένοι. Τίποτε δεν είναι τυχαίο.

Πόσο σημαντικό ήταν το δίδυμο Νίκολιτς-Μάλκοβιτς; Ο Ντίνο Ράτζα κάποια χρόνια μετά σκάλιζε τη μνήμη του για να αποκαλύψει : “Θυμάμαι ακόμη τι λέγαμε στα αποδυτήρια, πριν από τον πρώτο αγώνα του φάιναλ-φορ του 1989, εναντίον της Μπαρτσελόνα. Ο κόουτς Μπόζο Μάλκοβιτς μας ηρέμησε. Και όταν το έκανε ήρθε η ώρα του καθηγητή. Ο Αλεκσάντερ Νίκξολιτς, ο μεγάλος προπονητής και μέντορας του Μπόζα, πρωταθλητής Ευρώπης με την φημισμένη Βαρέζε. Ήταν μια εμπνευσμένη ομιλία. Να τη θυμάσαι σε όλη σου τη ζωή. Μας είπε πόσο υπερήφανος ήταν για όλους μας: Είστε το καλύτερο πράγμα που μου συνέβη στο μπάσκετ. Παίξτε γερά, μη σας σκοτώσει ο αντίπαλος, γιατί όλοι θα πουν ότι φτάσατε στο Μόναχο από τύχη...”

Πως ήταν δυνατό κάτι τέτοιο; Για να προκριθεί στον όμιλο του Κυπέλλου Πρωταθλητριών (ένας γινόταν), η Γιουγκοπλάστικα έπρεπε να αναδειχθεί πρωταθλήτρια Γιουγκοσλαβίας. Κι αυτό τότε ήταν ακόμη πιο δύσκολο, αν αναλογιστούμε ότι βασικοί της αντίπαλοι ήταν η Παρτιζάν των Ντίβατς, Πάσπαλι, Τζόρτζεβιτς, Ντανίλοβιτς, Ομπράντοβιτς, Πετσάρσκι που είχε παίξει στο φάιναλ-φορ του 1988 και η Τσιμπόνα του Ντράζεν Πέτροβιτς! Κάτσε καλά...

Η αλήθεια είναι ότι η Γιουγκοπλάστικα δεν πήγε σαν φαβορί στο Μόναχο.Είχε προκριθεί στο φάιναλ-φορ, με το ίδιο ρεκόρ (8-6) που έκανε και ο Άρης. Τρεις νίκες λιγότερες από την Μπαρτσελόνα και τέσσερις από τη Μακάμπι του Τελ Αβίβ.

Στην πρωτεύουσα της Βαυαρίας, η Γιουγκοπλάστικα δεν είχε κανέναν υποστηρικτή, εκτός από τους συγγενείς των παικτών. Πήγε ... άγνωστη μεταξύ αγνώστων και επέστρεψε πρωταθλήτρια Ευρώπης, με το αεροπλάνο της επιστροφής να κάνει ... ελιγμό, ώστε να προσγειωθεί ομαλά στο Σπλιτ!

Κίτρινα κασκόλ, πάντως, υπήρχαν στις εξέδρες του Ολύμπια Χάλε, που την υποστήριζαν. Οι οπαδοί του Άρη, παρά την ήττα τους από τη Μακάμπι (στο ματς-ευκαιρία για τους Θεσσαλονικείς να προκριθούν στον τελικό) στάθηκαν στο πλευρό της τρομερής ομάδας από το Σπλιτ, που παρότι “άγραφη” και “άκαπνη” πέταξε έξω την Μπαρτσελόνα των Νόρις, Επι, Σιμπίλιο, Σολοθάμπαλ.

“ Μπροστά σε αυτές τις ομάδες ήμασταν νηπιαγωγείο...” θυμάται ο Ράτζα και εξηγεί: “ Μόνο και μόνο τα ονόματα των αντιπάλων μας έφταναν. Η Μπαρτσελόνα είχε Σιμπίλιο, Νόρις, Επι. Η Μακάμπι τέσσερις σπουδαίους Αμερικανούς (Σιμς, Μέρσερ, Μαγκί, Μπάρλοου) συν τον Ντόρον Τζάμσι έναν από τους κορυφαίους σκόρερ στην Ευρώπη. Ο Άρης διέθετε τη μηχανή σκοραρίσματος, Νίκο Ηκάλη (μόνο ο Ντράζεν Πέτροβιτς ήταν καλύτερος) συν Γιαννάκη, Σούμποτιτς και Γουίλιτζερ. Ας είμαστε ειλικρινείς. Εμείς ήμασταν ... νηπιαγωγείο”

Ο Ράτζα ήταν μόλις 20 ετών. Αλλά ξεχείλιζε από ενέργεια. Στον τελικό πήρε τους πάντες παραμάζωμα, σκόραρε 20π και μάζεψε 10 ριμπάουντ. Ο Κούκοτς είχε 18 (4/7τρ), ο Ιβάνοβιτς 12 και ο Σόμπιν 11. Η Μακάμπι παρά το κρεσέντο του Τζάμσι θα υποταχθεί 75-69. Δυο λεπτά πριν από το τέλος του τελικού, με το σκορ 73-66, ο Άτσα Νίκολιτς σηκωνόταν από τη θέση του και φώναζε: “Ήρεμα, τώρα. Ήρεμα...”

Ποιος μπορούσε όμως να ηρεμήσει. Τα μωρά της Γιουγκοπλάστικα πετούσαν από τη χαρά τους. Κι όπως λέει ο Ράτζα “είναι περίεργο, ακόμη και τώρα, μετά από τόσα χρόνια. Πρωταθλητές Ευρώπης; Όταν μας υποδέχθηκαν σα βασιλιάδες στην πατρίδα, τότε κατάλαβαμε οι περισσότερο, ότι είχαμε κάνει κάτι σημαντικό. Ναι, πρωταθλητές Ευρώπης”.

Για να προσγειωθεί το αεροπλάνο, ωστόσο, που μετέφερε την αποστολή της Γιουγκοπλάστικα το αεροδρόμιο του Σπλιτ έπρεπε να αδειάσει από 100.000 κόσμο, που είχε κατακλύσει την πίστα περιμένοντας τους θριαμβευτές. Ο πιλότος κατάλαβε ότι κάτι τέτοιο ήταν αδύνατο και ανακοίνωσε ότι πάει στο ... Ζάγκρεμπ. Όταν μετά από ώρα η πίστα άδειασε, προσγείωσε τους πρωταθλητές Ευρώπης με απόλυτη ασφάλεια!

Ο Άτσα Νίκολιτς, μπορούσε να καμαρώσει τα νεαρά παιδιά και τον Μάλκοβιτς: “ Θα σας πω κάτι. Η Μακάμπι είναι καλύτερη ομάδα, αλλά ατή τη φορά μέτρησαν το πάθος και η επιθυμία της νίκης. Η Γιουγκοπλάστικα έπαιξε σαν λιοντάρι, που του αρπάζουν τη λεία του. Έπαιξε πάνω απ' όλα σαν πραγματική ομάδα. Τώρα γιορτάζουν όλοι, εγώ όμως βλέπω πάντα το επόμενο παιχνίδι. Κι αυτό, που ξέρω είναι ότι την Κυριακή, η Γιουγκοπλάστικα πρέπει να κερδίσει τη Βοϊβοντίνα” δήλωνε στο “Τρίποντο” ο Νίκολιτς

Τίποτε, τίποτε δεν μας σταματά

Όπως λένε το πιο δύσκολο δεν είναι να φτάσεις στην κορυφή, αλλά να παραμείνεις εκεί πάνω. Η Γιουγκοπλάστικα τα κατάφερε όχι για ένα, αλλά για δυο χρόνια. Παίρνοντας ξανά τον τίτλο στην Γιουγκοσλαβία, ήταν παρούσα και στο επόμενο φάιναλ-φορ. Το 1990 στη Σαραγόσα. Αυτή τη φορά τα πήγε καλύτερα στον όμιλο (ρεκόρ 11-3, δεύτερο καλύτερο μετά την Μπαρτσελόνα) αλλά το γεγονός ότι το final 4 γινόταν επί ισπανικού εδάφους, καθιστούσε την Μπάρτσα φαβορί. Λιμόζ και Άρης, έτσι κι αλλιώς, είχαν ...λίγη τύχη

“Το Μόναχο ήταν η έκπληξη. Η έκρηξη. Τα μικρά παιδιά, εμείς δηλαδή, φτάναμε στην κορυφή της Ευρώπης. Ένα δρόνο μετά, έπρεπε κάτι να αποδείξουμε. Κι είχαμε πράγματι μια πολύ καλή ομάδα” έχει πει ο Τόνι Κούκοτς για το ραντεβού στο Πρενθίπε Φελίπε, τονίζοντας: “Ο Σάβιτς είχε προστεθεί μέσα στη ρακέτα. Ο Ράτζα ήταν να φύγει για τη Βοστώνη, αλλά έμεινε ένα χρόνο ακόμη κι αυτό ήταν το καλύτερο που μας συνέβη. Θέλαμε όσο τίποτε άλλο τον Ντίνο. Από κει και πέρα είχαμε ένα σχέδιο και τίποτε δεν μπορούσε να μας βγάλει εκτός. Τίποτε και κανένας. Το ήξερα ότι θα ξαναπαίρναμε το Κύπελλο. Ήταν το Μόναχο που μας καθοδηγούσε; Δεν ξέρω. Μάλλον όχι. Απλά πίστευα ότι δεν μπορούσαμε να χάσουμε από την Μπαρτσελόνα. Ποτέ δεν ήταν απειλή σε μεγάλο ματς η Μπάρτσα...”

Ο Κούκοτς έπεσε μέσα. Καθώς στον ημιτελικό η Γιουγκοπλάστικα συντρίβει τη Λιμόζ (101-83) και η Μπαρτσελόνα επικρατεί του Άρη σχεδόν με το ίδιο σκορ (104-83), ο τελικός είναι ...δική του υπόθεση. Ο Σάβιτς και ο Ράτζα παίζουν ξύλο μέσα στη ρακέτα κι αυτός οργιάζει απέξω. Η Μπάρτσα κάνει προς στιγμή ένα ντεμαράζ και προηγείται 65-60, αλλά με εφτά συνεχόμενους πόντους η ομάδα του Μάλκοβιτς προηγείται 72-65 και δεν ξαναχάνει ποτέ την πρωτοπορία. Ο δεύτερος συνεχόμενος θρίαμβος είναι γεγονός με την Γιουγκοπλάστικα να έχει, ενδεχομένως, την πληρέστερη ομάδα της κορυφαίας της τριετίας...

“ Δεν ξέρω. Το Μόναχο θα το θυμόμαστε για πάντα. Στη Σαραγόσα αποδείξαμε ότι δεν ήμασταν φούσκα. Αν μου ζήταγαν όμως να διαλέξω, θα έλεγα το Παρίσι. Το τρίτο τρόπαιο. Όταν δεν είχαμε τον Μάλκοβιτς, αλλά και είχαν φύγει από την ομάδα, Ιβάνοβιτς και Σόμπιν. Ναι, αυτό θα διάλεγα. Το Παρίσι. Γιατί εκείνη τη χρονιά τα πήραμε όλα. Ευρωλίκγα, νταμπλ στη Γιουγκοσλαβία. Ήταν η καλύτερη χρονιά μου...” λέει ο Τόνι Κούκοτς και δεν μπορεί να μη συμφωνήσει κανείς μαζί του. Αυτός κι αν ήταν θρίαμβος!

Το θάυμα έγινε στο Παρίσι, με προπονητή τον Ζε-Πα και ξένο τον άσημο Άιβι Λέστερ, που έγινε "ο καλύτερος Αμερικανός παίκτης στον κόσμο"!

Η Γιουγκοπλάστικα, που έχει μετονομαστεί σε Ποπ-84, κάνει το three peat στο Μπερσί. Από την αρχή της χρονιάς της λείπουν ο Μπόζινταρ Μάλκοβιτς, που έχει αποδεχτεί την πρόταση της Μπαρτσελόνα, ο Ντίνο Ράτζα που είχε τινάξει την μπάνκα στον αέρα υπογράφοντας ένα μυθικό συμβόλαιο στη Μεσατζέρο Ρόμα, ο Ντούσκο Ιβάνοβιτς, που είχε μετακομίσει στη Ζιρόνα και ο Γκόραν Σόμπιν, ο οποίος είχε πάρει μεταγραφή για τον Άρη!

Η πρωταθλήτρια Ευρώπης είχε δεχθεί καίρια χτυπήματα, αλλά δεν είχε διαλυθεί. Στον πάγκο καθόταν ο Ζέλικο Παβλίσεβιτς, πρωταθλητής Ευρώπης με την Τσιμπόνα το 1986 (και κάποια χρόνια αργότερα κόουτς του ΠΑΟ, όπου όταν του έκαναν δύσκολες ερωτήσεις, δεν ξεχνούσε να ...θυμίζει two cups my friend, δηλαδή δύο Κύπελλα Πρωταθλητριών) ενώ για πρώτη φορά στο ρόστερ της ομάδας βρέθηκε κι ένας Αμερικανός. Ο Άιβι Λέστερ, από το Νορθ Καρολάινα Στέιτ, βρέθηκε στα σαλόνια της Ευρώπης. Δεν ήξερε ... πολύ μπάσκετ, ήταν όμως μαχητής και μετά τον θρίαμβο στο Παρίσι, δήλωνε ζαλισμένος: “Είμαι ο καλύτερος Αμερικανός παίκτης στον κόσμο”!

Στο Παρίσι έλαμψε το άστρο του Ζόραν Σάβιτς. Ο Σέρβος σέντερ πέτυχε 52π (25 στον ημιτελικό με την Σκαβολίνι και 27 στον τελικό με την Μπαρτσελόνα) κάνοντας βουτιές, παίρνοντας ριμπάουντ, παίζοντας ξύλο και κερδίζοντας κατά κράτος όλους τους αντιπάλους του.

Κι εγώ ήμουν αρκετός διαφορετικός παίκτης, γιατί έπαιζα κοντά στο καλάθι. Τα επόμενα χρόνια έπρεπε να βελτιώσω πάρα πολύ το παιχνίδι μου, μακριά από τη ρακέτα. Υπέροχες νίκες, υπέροχα χρόνια. Θα σας πω κάτι. Δεν μπορείτε να φανταστείτε τι σημαίνει να κερδίζεις την Ευρωλίγκα. Το καταλαβαίνεις μόλις σκεφτείς τις θυσίες που έκανες μέχρι να φτάσεις σε αυτό τον στόχο. Οι καλύτερες μέρες της ζωής σου αρχίζουν μισή ώρα μετά τον αγώνα”.

Κι εκεί, στο Μπερσί του Παρισιού, έμπαινε ένα τέλος σε μια μεγάλη ομάδα. Οι πανηγυρισμοί στην γαλλική πρωτεύουσα είχαν και μια μικρή μελαγχολία, με το μάνατζερ της ομάδας Γιόζιπ Μπίλιτς να προβλέπει το... τέλος. Λίγους μήνες αργότερα, η Κροατία ανακήρυσσε την απόσχισή της από τη Γιουγκοσλαβία κι ένας αιματηρός εμφύλιος ξεκινούσε.

Ναι είχε δίκιο ο Ντίνο Ράτζα (πρόεδρος, πλέον, της ομάδας η οποία λέγεται Croatia Insurance Split και ο τελευταίος της τίτλος ήταν το πρωτάθλημα της Κροατίας το 2003) που έλεγε ότι “αν μέναμε όλοι μαζί με τον Μάλκοβιτς και δεν σκορπίζαμε στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, θα 'χαμε κατακτήσει καμιά δεκαριά Κύπελλα Πρωταθλητριών στη σειρά και θα μας έβλεπαν όλες οι ομάδες με τα κιάλια”. Πόσο εφικτό, όμως, ήταν κάτι τέτοιο;

Η ιστορία δεν το έζησε να μας απαντήσει. Αυτό που ξέρουμε είναι ότι θυμόμαστε ακόμη αυτή την ομάδα. Πως; Ιδού;

Πηγές: Περιοδικό Τρίποντο, All Star Basket, Euroleague.net

Τα λέμε και στο twitter ως @yiannifil