Όταν η μπάλα δεν βρίσκει σίδερο

Το πρωί της Τετάρτης 30 Μαρτίου, δύο πράσινα πούλμαν ξεκίνησαν από το πάρκινγκ των παικτών έξω απ' το κλειστό του μπάσκετ στο ΟΑΚΑ. Στο ένα πούλμαν επέβαιναν δέκα-δεκαπέντε δημοσιογράφοι από την τηλεόραση, τον Τύπο και το ίντερνετ. Στο άλλο πούλμαν επέβαινε σύσσωμη η ομάδα μπάσκετ του Παναθηναϊκού. Μοναδικοί -δικαιολογημένα- απόντες, ο Σάσα Τζόρτζεβιτς και ο Όγκνιεν Κούζμιτς. Προορισμός, το Κατάστημα Κράτησης Ανηλίκων Κορίνθου, στο πλαίσιο του προγράμματος Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης της Euroleague , 'One Team – Basketball is Everywhere', το οποίο στηρίζει έμπρακτα η ΚΑΕ Παναθηναϊκός. Βρέθηκα στο πρώτο πούλμαν, για λογαριασμό του Sport24.gr.

Οι εντολές της ΚΑΕ προς τους δημοσιογράφους ήταν έξι και σαφείς: 1) Αφήνουμε ταυτότητες και κινητά στην είσοδο της φυλακής. 2) Υπογράφουμε το χαρτί που θα μας δώσει ο Διευθυντής των Φυλακών. 3) Χρησιμοποιούμε φωτογραφικό υλικό μόνο από τον φωτογράφο της ΚΑΕ και κατόπιν ειδικής επεξεργασίας. 4) Όχι ερωτήσεις στα παιδιά, οι οποίες αφορούν το αδίκημα που έχουν διαπράξει. 5) Καμία αναφορά στα ονοματεπώνυμα των παιδιών. 6) Καμία καταγραφή των προσώπων τους από τις τηλεοπτικές κάμερες. Θα πρέπει κανείς να ήταν χαζός για να χαλάσει αυτό το εξαιρετικό πλάνο, δηλαδή το να ζήσει μια επίσκεψη σε φυλακή ανηλίκων μαζί με, εχμ, ΟΛΟΚΛΗΡΗ την ομάδα του ΠΑΟ, αθετώντας έναν από τους παραπάνω όρους. Στο πούλμαν που βρέθηκα, δεν είχαμε ούτε έναν χαζό.

Το Κατάστημα βρίσκεται πολύ λίγο μετά το έμπα στην Κόρινθο από την Αθηνών-Κορίνθου, έχει ύψος μονοκατοικίας και ενδεχομένως να το πέρναγες για τέτοια, αν δεν έστριβαν σαν μπούκλες τα συρματοπλέγματα τουλάχιστον ένα μέτρο πάνω από τον επίσης χαμηλό, εξωτερικό τοίχο. Στις συγκεκριμένες φυλακές κρατούνται δέκα ανήλικοι ηλικίας 15 ως 18 ετών. Το περισσότερο που θα μπορούσε να χωρέσει αυτή η φυλακή είναι άλλα είκοσι παιδιά. Μόλις οι κρατούμενοι κλείσουν τα 18, μεταφέρονται σε άλλη φυλακή. Μετά τον τυπικό έλεγχο στην είσοδο, ο Διευθυντής τους, Αντώνης Τσουρέκης, μας καλωσόρισε και μας επανέλαβε πάνω-κάτω τις ρητές εντολές που αρίθμησα προηγουμένως.

Γυρνώντας το βλέμμα μου αριστερά, είδα την αίθουσα μια σειρά από παλιακά γραφεία με αντίστοιχα ακουστικά στον τοίχο από πάνω τους. Ήταν η αίθουσα τηλεφώνου, όσο πιο πρόχειρα μπορώ να την πω. Στο βάθος της αίθουσας, υπήρχε μια τουριστική αφίσα της Λέρου. Προσπάθησα να κάνω κάποιον συνειρμό, σκέφτηκα ότι είναι λογικότερο η αφίσα να είναι της Λέρου και όχι της Μυκόνου σε μια φυλακή ανηλίκων, ή γενικότερα σε μια φυλακή, αλλά οι εξελίξεις με πρόλαβαν και ανέβαλαν τον στοχασμό. Περνούσαμε στα ενδότερα.

Τις πόρτες της φυλακής τις είχα περιγράψει πέρυσι το καλοκαίρι, που τις χόρτασα συναντώντας τον Αντώνη Αραβαντινό μέρα παρά μέρα. Ήταν ίδιες και εδώ. Τεράστιες, άσπρες, με χοντρά, κάθετα κάγκελα. Τίποτα που μπορεί να σου φτιάξει τη διάθεση. Πριν το προαύλιο, στο οποίο είναι στημένες δύο μπασκέτες με διχτάκι (αμφότερες προσφορά του Stoiximan.gr), μάλλον στο κανονικό ύψος, αλλά όχι και με κανονικό ταμπλό, περνάς από τα σχολεία των φυλακών. Το δημοτικό, το γυμνάσιο και το λύκειο. Στον πίνακα του γυμνασίου, είχε γραμμένη την εξίσωση x=5y και από κάτω την ανάλυσή της. Στον τοίχο δίπλα στον πίνακα είχε χαρτόνια με σκέτες λέξεις. Αυτές που είδα διαγώνια ήταν οι 'αγάπη', 'ζωή' και 'ουρανός'.

Στο προαύλιο, εννιά παιδιά κρατούσαν εννιά πράσινες μπάλες και πειθαρχούσαν, σαν να περίμεναν μια ζωή να πειθαρχήσουν με την καρδιά τους, στην πρώην μπασκετμπολίστρια, Άρτεμη Παναγή, που είχε έρθει μαζί μας για να προπονήσει εθελοντικά τα παιδιά. Η προπόνηση είχε διατάσεις, ασκήσεις στην ντρίμπλα, πάσα, πάσα και σουτ. Η Άρτεμις ήταν γνωστή στα παιδιά από τις προηγούμενες επισκέψεις του Παναθηναϊκού στη φυλακή. Την περασμένη εβδομάδα ήταν εκεί με τους Καλάθη, Ραντούλιτσα και Πάβλοβιτς. Πριν από αυτήν την Τετάρτη (σ.σ. 30/3), οι πράσινοι δεν είχαν έρθει ποτέ με το πλήρες ρόστερ τους στην φυλακή. Ήταν βέβαιο ότι βρεθήκαμε εκεί στην καλύτερη επίσκεψη που έγινε ποτέ. Οι δημοσιογράφοι και οι παρατρεχάμενοι καθίσαμε σε δύο σειρές από ξύλινες καρέκλες τάξης δημοτικού στο πλάι της κάτω μπασκέτας. Ένα παιδί ξεχνάει να ξεκινήσει σε μια άσκηση που δείχνει η Άρτεμις και όλοι σκάνε στα γέλια με την αντίδρασή του όταν συνειδητοποιεί το λάθος του. Είναι πραγματικά δύσκολο να χωνέψεις ότι μπροστά σου έχεις εννιά φυλακισμένους. Βασικά, δεν χρειάζεται να το χωνέψεις. Μπροστά σου έχεις εννιά παιδιά που παίζουν μπάσκετ.

Όλοι περιμέναμε τους παίκτες του Παναθηναϊκού. Ειδικά τα παιδιά που έκαναν ότι προπονούνται σαν να μην τρέχει τίποτα. Δέκα λεπτά μετά το πρώτο σφύριγμα της προπονήτριας, οι Καλάθης, Φελντέιν, Διαμαντίδης, Ραντούλιτσα, Χάντερ, Χέινς, Χαραλαμπόπουλος, Φώτσης άρχισαν να κατεβαίνουν στο προαύλιο. Ξαφνικά. Ακριβώς όπως έφτασε και το πρώτο “ωωωωω” των παιδιών στη θέα του Νικ Καλάθη. Είχαν γίνει φίλοι την προηγούμενη εβδομάδα. Αυτή ήταν η πρώτη από μια σειρά από σοβαρά συγκινητικές στιγμές που εκτυλίχθηκαν τα επόμενα σαράντα λεπτά στο προαύλιο.

Ο Καλάθης αγκάλιασε τους φίλους του, ο Γκιστ μοίραζε fist bumps, ο Μποχωρίδης ήταν γελαστός από το πρώτο δευτερόλεπτο. Όλοι ήταν εκεί ψυχή τε και σώματι. Αυτό που δεν μπορούσαν να αποφύγουν, αυτό που δεν μπορεί κανείς να αποφύγει όταν μπαίνει σε μια φυλακή, είναι να κοιτάξουν γύρω. Δίπλα από τις μπασκέτες, πάνω από τις μπασκέτες, τους τοίχους και πάνω από τους τοίχους. Κανείς δεν γίνεται να μπει σε μια φυλακή και να μην κοιτάξει τη φυλακή γύρω του. Ευτυχώς, η σημασία της συνάντησης εντός προαυλίου έκανε τα βλέμματα να επιστρέφουν σε αυτό και να μην ξοδεύονται τριγύρω.

Οι παίκτες του Παναθηναϊκού αναμίχθηκαν με τα παιδιά και μαζί πια, χωρίστηκαν σε δύο ομάδες. Νικήτρια της πρώτης δοκιμασίας θα ήταν η ομάδα που θα έβαζε πρώτη δέκα καλάθια στην μπασκέτα της. Στην κάτω μπασκέτα ήρθαν τα πέντε από τα εννιά παιδιά με συμπαίκτες τους Παπαγιάννη, Φελντέιν, Γιάνκοβιτς, Χαραλαμπόπουλο, Κόνιαρη, Μποχωρίδη, Φώτση και Γκιστ. Αυτή ήταν η ομάδα που κέρδισε τη δοκιμασία. Ήδη μετά το πρώτο αναγνωριστικό πεντάλεπτο, όλοι οι 'πράσινοι' το διασκέδαζαν κανονικα. Ο Φελντέιν έκανε ένα ωραιότατο airball από το κέντρο, κερδίζοντας μια γκριμάτσα απόρριψης από τον Χαραλαμπόπουλο, την ώρα που ο Καλάθης έκανε τα πάντα για να κερδίσει η ομάδα του. Ο Πάβλοβιτς τα σούταρε όλα με ταμπλό, ο Φώτσης έλεγε ένα “Πάρε και αυτό!” με το που έφευγε η μπάλα από τα χέρια του, ο Ραντούλιτσα έτρεχε για τα ριμπάουντ, ο Διαμαντίδης ήταν ο πιο ήσυχος απ' όλους.

Ταυτόχρονα, τα παιδιά έδιναν τον καλύτερο εαυτό τους. Σούταραν, πήδαγαν, έκαναν τα πάντα για να κερδίσουν. Το χαιρόντουσαν όσο φαντάζεσαι ότι θα μπορούσαν να το χαρούν -και περισσότερο. Ήταν η μέρα τους. Ήταν μια ώρα που η ζωή τους έδειχνε ότι υπάρχει και το 'μετά από τη φυλακή'. Και εκείνοι με τη σειρά τους έδειχναν πίσω στη ζωή ότι το πιστεύουν και το περιμένουν. Το μόνο εγκληματικό όλη αυτήν την ώρα ήταν το airball του Φελντέιν που έγραψα πιο πάνω.

Στη δεύτερη δοκιμασία, οι παίκτες των δύο ομάδων συνδέονταν μεταξύ τους με ένα μπαλόνι, έχοντας στόχο να σκοράρουν χωρίς να πέσει το μπαλόνι κάτω. Η δοκιμασία ήταν πραγματικά δύσκολη και όχι πολύ fun και εγκαταλείφθηκε με συνοπτικές διαδικασίες μετά το πρώτο καλάθι (πες το και 'γκολ') του Ραντούλιτσα.

Η δοκιμασία που θα έβγαζε τον νικητή ήταν η πιο απολαυστική όλων. Όλοι οι παίκτες και όλα τα παιδιά μπήκαν στη σειρά και σούταραν, θεωρητικά από το ύψος της βολής. (Δεν υπήρχαν γραμμές στο έδαφος. Μόνο δυο τέρματα ποδοσφαίρου ζωγραφισμένα στους αντικριστούς τοίχους). Όποιος έχανε το σουτ, έβγαινε έξω. Τα παιδιά είχαν το προνόμιο της ευκαιρίας να σκοράρουν και από ριμπάουντ. Οι παίκτες όχι. Ο Γκιστ τα ΄βαζε και τα 'βαζε και τα 'βαζε. Μόνο όταν αστοχούσε κάποιος συμπαίκτης του, πανηγύριζε και μετά συνέχισε να τα βάζει. Στην άλλη μπασκέτα, ο Πάβλοβιτς που βγήκε νωρίς εκτός μάχης, έπαιζε τώρα μερικά 1on1 με τα παιδιά που είχαν επίσης αποκλειστεί. Έριχνε τάπες, τα παιδιά πείσμωναν, προσπαθούσαν ξανά, τα κατάφερναν καλύτερα. Όλοι περνούσαν φανταστικά. Μένοντας τελευταίοι με δύο παιδιά, ο Γκιστ και ο Καλάθης αστόχησαν επίτηδες και, μοιραία, ο νικητής θα άνηκε πια στους γηπεδούχους.

Μετά το τέλος του παιχνιδιού (ναι, παιχνίδι στη φυλακή, γίνεται, ήμουν εκεί και το είδα, μπορεί να γίνεται, πρέπει να γίνεται), άπαντες μαζεύτηκαν για ένα ζντο στο κέντρο του νοητού γηπέδου. Άπαντες φώναξαν 'one team'.

Πίσω στις συγκινητικές στιγμές, οι παίκτες κάθισαν σε ένα κύκλο με τα παιδιά και η Διευθύντρια Marketing της ΚΑΕ Παναθηναϊκός, Μαρία Γκούμα, μοίρασε ερωτήσεις σε όλους. Κάθε κομμάτι του κύκλου θα έκανε την ερώτηση στον διπλανό του. Ο κύκλος ήταν έτσι στημένος, ώστε δίπλα από κάθε παιδί να κάθεται ένας ή το πολύ δύο αθλητές. Ακριβώς μπροστά μου καθόταν ο Φώτσης και ο Διαμαντίδης. Ανάμεσά τους καθόταν ο Γ. Ο Φώτσης έγινε κολλητός του πριν προλάβεις να πεις 'Αντώνης'. Ο Γ. του εξηγούσε πόσες έλξεις και πόσες κάμψεις παίρνει καθημερινά και ο Διαμαντίδης έλεγε στον Γ. ότι ο Φώτσης δεν κάνει ούτε τις μισές. Γενικά, η προσωρινή παρέα των τριών έβγαζε φοβερή ποιότητα. Η ερώτηση που προκάλεσε την περισσότερη καζούρα ήταν η “Τι είναι για σένα αγάπη;”, που έλαχε στον Χαραλαμπόπουλο. Οι αντιδράσεις και τα γέλια των Ελλήνων παικτών έκαναν τους Γκιστ και Ραντούλιτσα να ζητήσουν άμεσα μετάφραση. Μετά τη μετάφραση, γέλασαν κι αυτοί. Μόνο ο Χαραλαμπόπουλος δεν γέλασε εδώ.

Παρά τις πιέσεις του Διαμαντίδη να κάνει την ερώτησή του στα ελληνικά, ο Καλάθης ρώτησε στα αγγλικά τον Μ. που καθόταν δίπλα του “σε ποια χώρα θα ήθελε να ζήσει ή να ταξιδέψει”. Ο Μ. διάλεξε τη Γερμανία. Μετά το τέλος του κύκλου των ερωταπαντήσεων, οι παίκτες του Παναθηναϊκού μοίρασαν στα παιδιά τις σακούλες με τα δώρα της ΚΑΕ και των χορηγών της. Στο τέλος, συγκεντρώθηκαν σαν μια μεγάλη ομάδα και έβγαλαν την αναμνηστική φωτογραφία της μέρας. Μια φωτογραφία στην οποία, αν όλα πάνε καλά, άπαντες θα ανατρέχουν στο μέλλον και θα θυμούνται μια φωτεινή μέρα -έστω και μέσα σε μια φυλακή.

Είναι σύνηθες γεγονότα όπως μια τέτοιας σημασίας επίσκεψη αθλητικού συλλόγου σε ένα κατάστημα κράτησης να περνιούνται στα ψιλά των αθλητικών site και των εφημερίδων. Αυτή ακριβώς η λειψή έκταση που δίνεται σε τόσο γεμάτες κινήσεις είναι ένα τέλειο καθρέφτισμα του γιατί πάνε όλα λάθος στα μυαλά και την κοινωνία μας. Δεν θα μου επέτρεπα να συνεχίσω αυτήν την παράδοση.

Στο τέλος της επίσκεψης, μίλησα με τους Καλάθη, Ραντούλιτσα, Τριαντόπουλο (σ.σ. Διευθύνων Σύμβουλος της ΚΑΕ Παναθηναϊκός) και Αντώνη Τσουρέκη (σ.σ. Διευθυντής των Φυλακών). Αυτές είναι οι δηλώσεις τους:

Νικ Καλάθης: “Είναι πολύ όμορφα που είμαστε εδώ. Είναι σημαντικό να βοηθάμε όσο μπορούμε και να κάνουμε αυτά τα παιδιά να χαμογελάσουν. Έχουν μια ολόκληρη ζωή μπροστά τους. Όλοι έχουμε κάνει λάθη. Είμαστε εδώ για να τους βοηθήσουμε, αλλά να ξέρεις ότι και αυτοί βοηθούν εμάς εξίσου. Πρέπει να κάνουμε ακόμα περισσότερες ενέργειες σαν αυτήν. Την πρώτη φορά που ήρθα, δεν ήξερα τι να περιμένω, αλλά μετά από 15-20 λεπτά ήταν τέλεια όπως σήμερα”.

Μίροσλαβ Ραντούλιτσα (πρεσβευτής του προγράμματος 'One Team'): ““Για εμάς που έχουμε εισπράξει τόση αγάπη από τον κόσμο παίζοντας μπομάδες, το μοναδικό που μπορούμε να κάνουμε για να ανταποδώσουμε είναι πράξεις σαν κι αυτή. Όλοι αξίζουν μια δεύτερη ευκαιρία. Μπορεί πολλά από τα παιδιά (σ.σ. εννοεί τους συμπαίκτες του) να μην είχαν μεγάλα προβλήματα μεγαλώνοντας, αλλά εγώ έζησα κάπως πιο δύσκολα τα συγκεκριμένα χρόνια. Νιώθω πολύ καλά που είμαστε εδώ. Είμαστε εδώ για να δώσουμε την ελπίδα. Κανείς δεν θα είναι στη φυλακή για πάντα”.

Παναγιώτης Τριαντόπουλος: “Το 'One Team' είναι μια σημαντική ενέργεια σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Σαν ΚΑΕ Παναθηναϊκός, θέλουμε να περάσει το μπάσκετ παντού και να βοηθήσουμε όσο μπορούμε κοινωνικά ευπαθείς ομάδες. Να προσφέρουμε στον συνάνθρωπο. Πολλοί παίκτες μπορεί να δείχνουν λίγο δυνατοί ή άγριοι, αλλά κάνουν σαν μικρά παιδιά. Τους έχω δει να συγκινούνται και να χαίρονται με την προσφορά σε αυτούς που τους έχουν ανάγκη και τους θεωρούν ινδάλματα”.

Αντώνης Τσουρέκης: “Ο κόσμος των φυλακών είναι εσωστρεφής. Να το πω λαϊκά, υπάρχει μια κλεισούρα, μια τάση να μην ξέρουν οι απέξω τι κάνουμε εμείς εδώ μέσα. Γι' αυτό και αυτό που φαντάζεται ο κόσμος είναι αυτό που βλέπει στις τηλεοράσεις.

Υπάρχει και η καλή εικόνα των φυλακών, γίνονται πράγματα που είναι σημαντικά. Αυτό που έχουμε αποφασίσει εδώ ως ομάδα εργαζομένων είναι να κάνουμε πράγματα που δεν έχουν ξαναγίνει. Πριν από μια βδομάδα, μετακινήσαμε όλους τους ανήλικους κρατουμένους στο ΟΑΚΑ για να παρακολουθήσουν ένα παιχνίδι του Παναθηναϊκού. Αυτό δεν έχει ξαναγίνει ποτέ. Δεν υπάρχει και το νομοθετικό πλαίσιο άλλωστε. Η πρωτοβουλία ξεκίνησε από εμένα, στη συνέχεια πήραμε έγκριση από τον Εισαγγελέα Πρωτοδικών Κορίνθου και με ό,τι τεράστια ευθύνη συνεπάγεται το να βγάλεις κρατούμενους από τη φυλακή, πήγαμε μέχρι το ΟΑΚΑ. Αλλά όλα πήγαν καλά. Τα παιδιά το έμαθαν από μένα μόλις μια ώρα πριν ξεκινήσουμε.

Είναι σημαντικό να γνωρίσει η ελληνική κοινωνία ποια είναι η φυλακή, τι προσπάθειες γίνονται από το υπουργείο και από τους εργαζομένους ώστε να εφαρμόζεται και στην πράξη ο τυπικός -ως τώρα- χαρακτηρισμός των καταστημάτων κράτησης ως 'σωφρονιστικά'. Σωφρονισμός φυσικά δεν υπάρχει στις ελληνικές φυλακές. Αυτό που είδατε σήμερα (σ.σ. χτες) είναι σωφρονισμός, αλλά περιορίζεται σε επίπεδο πρωτοβουλιών. Ουσιαστικά, λυπάμαι που το λέω, οι φυλακές στην Ελλάδα είναι αποθήκες ανθρώπων.

Είμαστε καθημερινά σε επαφή με τα παιδιά, ακούμε τα προβλήματα και τις αγωνίες τους. Τα ξέρουμε και τα αντιμετωπίζουμε σαν παιδιά μας, και αυτά σαν γονείς τους. Όπως σε κάθε οικογένεια υπάρχουν εντάσεις και θέματα, υπάρχουν και εδώ. Υπάρχει όμως συνεννόηση και αλληλοκατανόηση. Έχουμε δώσει στα παιδιά να καταλάβουν πόσο σημαντικές είναι αυτές οι αρετές και γι' αυτό έχουμε μια καλή συνεργασία. Το ότι πήγαμε στο ΟΑΚΑ χωρίς να γίνει το παραμικρό είναι μεγάλη επιτυχία και οφείλεται ακριβώς σε αυτή τη συνεργασία”.

Ευχαριστούμε θερμά την ΚΑΕ Παναθηναϊκός για την πρόσκληση στην επίσκεψη της ομάδας στο Κατάστημα Κράτησης Ανηλίκων Κορίνθου.