Επαγγελματική ποδηλασία δρόμου, εγχειρίδιο για αρχάριους

Ο ΔΕΗ Διεθνής Ποδηλατικός Γύρος Ελλάδας 2024 εκκινεί την Τετάρτη 15 Μαΐου από τη Θεσσαλονίκη και θα ολοκληρωθεί την Κυριακή 19 Μαΐου στην Αθήνα. Μέσα σε πέντε αγωνιστικές ημέρες, 120 αθλητές από 20 επαγγελματικές ομάδες που εκπροσωπούν 4 ηπείρους και 17 χώρες, θα περάσουν διαδοχικά από την Κεντρική Μακεδονία, τη Θεσσαλία και τη Στερεά Ελλάδα, για να καταλήξουν στην Αττική.

Πρόκειται φυσικά για τη σημαντικότερη διοργάνωση της επαγγελματικής ποδηλασίας δρόμου στην Ελλάδα, οι εικόνες της οποίας θα φτάσουν μέσω της τηλεοπτικής μετάδοσης σε 174 χώρες σε ολόκληρη την υφήλιο, ενώ Έλληνες και ξένοι φίλαθλοι αναμένεται να βρεθούν στις διαδρομές για να παρακολουθήσουν από κοντά την εξέλιξη του αγώνα.

Η ποδηλασία δεν είναι τόσο γνωστή και δημοφιλής στη χώρα μας, παρά το γεγονός ότι η ποδηλατική κοινότητα συνεχώς μεγαλώνει. Η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για ένα "δύσκολο" στην κατανόησή του άθλημα, αφού είναι συνδυασμός ατομικής και ομαδικής προσπάθειας, με πάμπολλες διαφορετικές τακτικές που εφαρμόζονται κάθε φορά σε διαφορετικά τερέν.

Γι' αυτόν τον λόγο, το SPORT24, χορηγός επικοινωνίας της διοργάνωσης, σας παρουσιάζει ένα απλό "εγχειρίδιο για αρχάριους", μέσα από 24 μικρές ενότητες και άλλες τόσες φωτογραφίες, που εξηγούν βασικούς ποδηλατικούς όρους και δίνουν χρήσιμες πληροφορίες για την ποδηλασία δρόμου. Φορέστε λοιπόν το κράνος σας, ανεβείτε στο ποδήλατό σας και ξεκινήστε το μαγικό ταξίδι σε ένα από τα πιο ξεχωριστά και όμορφα αθλήματα!

01. Ετάπ (γαλλικά étape, αγγλικά stage): η καθημερινή αγωνιστική διαδρομή ενός Γύρου, είτε πρόκειται για μαζική εκκίνηση, είτε για χρονομέτρηση (ατομική και ομαδική). Υπάρχουν οι λεγόμενοι "μικροί" Γύροι (συνήθως από 3 έως 5 ετάπ), οι εβδομαδιαίοι (από 6 έως 8 ετάπ) και βέβαια οι τρεις μεγάλοι Γύροι (Γαλλίας, Ιταλίας και Ισπανίας), διάρκειας τριών εβδομάδων, με 21 ετάπ έκαστος.

02. Πελοτόν (γαλλικά peloton): το κυρίως γκρουπ, το πλέον πολυάριθμο, σε έναν ποδηλατικό αγώνα μαζικής εκκίνησης (συνήθως έχει μπροστά του το γκρουπάκι των αποσπασμένων αθλητών και πίσω του όσους χάνουν επαφή, μην μπορώντας να ακολουθήσουν τον ρυθμό του).

03. Ξεκόλλημα (αγγλικά breakaway): ο αθλητής ή το γκρουπ (συνήθως μικρό σε αριθμό) που θα αποσπαστεί από το πελοτόν, κυρίως στην αρχή κάθε ετάπ, παίρνοντας χρονική διαφορά και διεκδικώντας τη νίκη. Συχνά θα δούμε αθλητές ομάδων μικρής δυναμικής, να επιχειρούν να μπουν στο γκρουπ των αποσπασμένων, γνωρίζοντας εκ των προτέρων ότι οι ελπίδες τους να φτάσουν στη νίκη, είναι μηδαμινές. Το κάνουν όμως, ώστε να πάρουν τηλεοπτικό χρόνο τόσο οι ίδιοι, όσο και - κυρίως - οι χορηγοί τους, αφού για πάρα πολλά χιλιόμετρα, η τηλεοπτική κάμερα θα τους ακολουθεί.

04. Ατομική χρονομέτρηση (αγγλικά Individual Time Trial, ITT): αγώνισμα της ποδηλασίας δρόμου, κατά το οποίο κάθε αθλητής παίρνει μόνος του εκκίνηση (συνήθως με χρονική απόσταση ενός με δυο λεπτών ο ένας από τον άλλο) σε μια διαδρομή, όπου μοναδικός αντίπαλος είναι ο χρόνος. Η διαδρομή μπορεί να είναι επίπεδη, ανηφορική ή συνδυασμός των δυο. Όταν είναι αμιγώς ανηφορική, την αποκαλούμε "χρονοανάβαση".

Συνήθως στην ατομική χρονομέτρηση, οι αθλητές χρησιμοποιούν διαφορετικό εξοπλισμό, με έμφαση στην αεροδυναμική (διαφορετικό τιμόνι, κλειστό αεροδυναμικό κράνος, τροχούς με μεγάλο προφίλ, ειδικό σκελετό ποδηλάτου, αεροδυναμικό κορμάκι κλπ). Πολύ σημαντική είναι και η διαφορετική θέση του αθλητή πάνω στο ποδήλατο. Για όλα τα παραπάνω, οι ποδηλάτες δοκιμάζουν κάθε χρόνο τον εξοπλισμό και τη θέση τους σε αεροδυναμικές σήραγγες, αλλά και σε ελεγχόμενο περιβάλλον όπως η πίστα.

05. Πρόλογος (αγγλικά prologue): αγώνας ατομικής χρονομέτρησης (μέχρι 8 χιλιόμετρα), με τον οποίο ξεκινούν πολλοί ποδηλατικοί γύροι, όπως πέρυσι ο ΔΕΗ Διεθνής Ποδηλατικός Γύρος Ελλάδας. Ήταν αρκετά συνηθισμένος παλιότερα στους τρεις μεγάλους Γύρους, όμως πλέον σπανίζει σε αυτούς, αντίθετα χρησιμοποιείται αρκετά συχνά στους μικρότερης διάρκειας Γύρους.

06. Μαζικό σπριντ (αγγλικά bunch sprint): το σπριντ που κάνει το γκρουπ κυρίως σε επίπεδα ετάπ στην τελική γραμμή του τερματισμού και στο οποίο πρωταγωνιστούν οι σπρίντερ κάθε ομάδας, δηλαδή οι ταχύτεροι αθλητές. Οι ομάδες που διαθέτουν στις τάξεις τους έναν καθαρόαιμο σπρίντερ, συνήθως φροντίζουν να τον πλαισιώσουν με το λεγόμενο "τρένο", έναν αριθμό αθλητών δηλαδή (συνήθως από δυο έως τέσσερις), που πρώτο μέλημά τους είναι να επιβάλλουν έναν δυνατό ρυθμό στα τελευταία χιλιόμετρα και να οδηγήσουν με ασφάλεια τον σπρίντερ τους σε ιδανική θέση στα τελευταία μέτρα, ώστε να διεκδικήσει τη νίκη. Ο τελευταίος ποδηλάτης του τρένου ονομάζεται "lead out man".

07. Ενδιάμεσο σπριντ ευθείας (αγγλικά intermediate sprint): τα σημεία (ένα έως τρία) μέσα στη διαδρομή ενός ετάπ , στα οποία οι τρεις πρώτοι ποδηλάτες κερδίζουν βαθμούς για τη βαθμολογία της φανέλας των πόντων. Ενίοτε συνοδεύονται και με μπόνους δευτερόλεπτα.

08. Σπριντ ανάβασης (αγγλικά categorised climb): η κορυφή κάθε αξιολογημένης (βαθμολογούμενης) ανηφόρας μέσα στη διαδρομή ενός ετάπ, στην οποία οι πρώτοι ποδηλάτες που περνούν από εκεί, κερδίζουν βαθμούς για τη βαθμολογία της φανέλας των βουνών. Οι βαθμοί και ο αριθμός των αθλητών που τους κερδίζουν, εξαρτώνται από τη δυσκολία (κατηγορία) της εκάστοτε ανηφόρας.

09. Αξιολόγηση αναβάσεων: κάθε βαθμολογούμενη ανάβαση μέσα στη διαδρομή ενός ετάπ, αξιολογείται ανάλογα με τη δυσκολία της (χιλιόμετρα, μέση κλίση, θέση μέσα στο ετάπ κλπ) και με αυτόν τον τρόπο προκύπτει η κατηγορία στην οποία ανήκει. Στον ΔΕΗ Διεθνή Ποδηλατικό Γύρο Ελλάδας υπάρχουν τέσσερις κατηγορίες: τα σπριντ ανάβασης 3ης κατηγορίας (οι πιο εύκολες ανηφόρες), αυτά της 2ης κατηγορίας (μέσης δυσκολίας), της 1ης κατηγορίας (μεγάλης δυσκολίας) και τέλος τα Εκτός Κατηγορίας ή HC (πολύ μεγάλης δυσκολίας).

10. Μέση κλίση ανάβασης (αγγλικά average percentage): κάθε βαθμολογούμενη ανάβαση μετριέται με συγκεκριμένο μαθηματικό τύπο, έτσι ώστε ομάδες και αθλητές να γνωρίζουν τη μέση κλίση, η οποία υπολογίζεται επί τοις %. Με τον ίδιο τρόπο βρίσκεται και η ανώτατη κλίση της ανηφόρας (επίσης επί τοις %), έτσι, οι ποδηλάτες μπορούν να βλέπουν στο γράφημα-προφίλ κάθε ανάβασης, πού βρίσκονται τα πιο δύσκολα σημεία, ώστε να είναι προετοιμασμένοι από πριν για το τί θα αντιμετωπίσουν.

11. Φανέλες-αξιολόγηση: οι φανέλες στη συντριπτική πλειοψηφία των ποδηλατικών γύρων είναι τέσσερις. Αξιολογούνται σε σχέση με το πόσο σημαντική είναι η καθεμία, ως εξής: πρώτη η φανέλα της γενικής κατάταξης, δεύτερη η φανέλα των πόντων, τρίτη η φανέλα των βουνών και τέταρτη η φανέλα του καλύτερου νέου αθλητή. Κάθε Γύρος είναι υποχρεωμένος από την UCI, την Παγκόσμια Ομοσπονδία Ποδηλασίας, να ονοματίζει με συγκεκριμένο χρώμα την κάθε φανέλα. Σε ό,τι αφορά τους τρεις μεγάλους Γύρους, στη γενική κατάταξη (τη σημαντικότερη όλων), έχουμε τα εξής χρώματα: κίτρινη φανέλα στο Tour de France, ροζ στο Giro d'Italia και κόκκινη στη Vuelta a España. Η αντίστοιχη φανέλα στον ΔΕΗ Διεθνή Ποδηλατικό Γύρο Ελλάδας, έχει γαλάζιο χρώμα.

12. Κατατάξεις και βαθμολογίες: στους ποδηλατικούς γύρους έχουμε κατατάξεις με χρόνους και βαθμολογίες με πόντους. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν η γενική κατάταξη, η κατάταξη του καλύτερου νέου αθλητή και η ομαδική κατάταξη. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν η βαθμολογία των πόντων και η βαθμολογία των σπριντ ανάβασης.

13. Βεντάλια (αγγλικά echelon, ισπανικά abanico): μετάφραση από την ισπανική λέξη abanico, πρόκειται για σχηματισμό που εφαρμόζουν οι ποδηλάτες για να προστατευτούν από τον πλάγιο άνεμο. Για παράδειγμα, αν ο άνεμος έρχεται από δεξιά, ο κάθε αθλητής επιδιώκει να τοποθετηθεί αριστερά και λίγο πιο πίσω και διαγώνια από τον αθλητή που βρίσκεται μπροστά του. Όταν κάποιοι ποδηλάτες δεν καταφέρουν να ενταχθούν σε αυτόν τον σχηματισμό, τότε το πελοτόν "σπάει" σε διάφορα κομμάτια και όσοι χάσουν επαφή, πρέπει να καταβάλουν πολύ μεγάλη προσπάθεια για να επανέλθουν, χωρίς να είναι σίγουρο ότι θα το πετύχουν.

14. Ανηφορίστες: πρόκειται για τους αθλητές που ειδικεύονται/πρωταγωνιστούν στις αναβάσεις. Κατά κανόνα είναι μικρόσωμοι και πολύ αδύνατοι, ακριβώς για να μπορούν να "σηκώνουν" πιο εύκολα τα κιλά τους σε ανηφόρες με μεγάλες κλίσεις. Αυτός όμως ο συγκεκριμένος σωματότυπος, συνήθως δεν τους επιτρέπει να διακρίνονται στα χρονόμετρα, όπου παραδοσιακά χάνουν αρκετό χρόνο, τον οποίο καλούνται να αναπληρώσουν στο δικό τους τερέν, με επιθέσεις στα βουνά.

15. All-rounders: πρόκειται για τον αγγλικό όρο, ο οποίος αναφέρεται σε εκείνους τους αθλητές που διακρίνονται σε όλα τα τερέν. Όταν μιλάμε για διεκδικητές της γενικής κατάταξης σε έναν ποδηλατικό γύρο, τότε εννοούμε κυρίως εκείνους τους αθλητές που είναι καλοί και στα βουνά και στην ατομική χρονομέτρηση. Συνήθως είναι τα μεγάλα φαβορί για την κατάκτηση της εκάστοτε φανέλας της γενικής.

16. "Βασιλικό" ετάπ (γαλλικά étape reine, ιταλικά tappone, ισπανικά etapa reina): έτσι ονομάζεται το θεωρητικά πιο δύσκολο ετάπ ενός ποδηλατικού γύρου. Πρόκειται συνήθως για ετάπ με πολλά βουνά και τις περισσότερες φορές με ανηφορικό τερματισμό (όπως το φετινό 3ο ετάπ στον ΔΕΗ Διεθνή Ποδηλατικό Γύρο Ελλάδας, με τον τερματισμό στο Βελούχι). Προσοχή! Ο χαρακτηρισμός "βασιλικό" δίνεται πριν τη διεξαγωγή του γύρου, άρα δεν εξαρτάται από το τί θα συμβεί τελικά σε αυτό, με την έννοια ότι κάποια "βασιλικά" ετάπ δεν ανταποκρίνονται τελικά στις αγωνιστικές προσδοκίες.

17. Tappa e maglia: ιταλικός ποδηλατικός όρος, που χρησιμοποιείται όμως παγκοσμίως, για να υποδηλώσει τον αθλητή ο οποίος κερδίζει την ίδια μέρα ένα ετάπ (tappa στα ιταλικά), παίρνοντας παράλληλα και τη φανέλα του πρωτοπόρου (maglia=φανέλα στα ιταλικά). Όπως εύκολα γίνεται αντιληπτό, πρόκειται για κορυφαία στιγμή στην καριέρα ενός ποδηλάτη, αφού συνδυάζει τους δυο σημαντικότερους στόχους, τη νίκη στο ετάπ και την πρωτοπορία στη γενική κατάταξη. Στον περσινό ΔΕΗ Διεθνή Ποδηλατικό Γύρο Ελλάδας, στο 3ο ετάπ, από την Costa Navarino στην Κυπαρισσία, ο Πορτογάλος Γιούρι Λεϊτάο, πέτυχε αυτό ακριβώς, να κερδίσει το ετάπ και να φορέσει τη γαλάζια φανέλα, την οποία διατήρησε στην κατοχή του μέχρι και το τέλος του αγώνα.

18. Αθλητικός διευθυντής (γαλλικά DS, directeur sportif): γνωστός συνήθως με τα αρχικά "Ντι Ες", ο όρος αυτός υποδηλώνει τον αθλητικό διευθυντή, τον άνθρωπο ο οποίος διευθύνει μια ποδηλατική ομάδα κατά τη διάρκεια ενός αγώνα. Ο DS σχεδιάζει τη στρατηγική πριν τον αγώνα και αναλύει τα σημεία "κλειδιά" και τα σημεία προσοχής (επικίνδυνες κατηφόρες, σημεία για πιθανό πλάγιο άνεμο κλπ). Στη διάρκεια του αγώνα ακολουθεί με ένα αυτοκίνητο και μιλάει με τους αθλητές μέσω της ενδοεπικοινωνίας. Τους προειδοποιεί για επικίνδυνες καταστάσεις στη διαδρομή, τους ενημερώνει για την εξέλιξη του αγώνα και τους δίνει οδηγίες για την τακτική που πρέπει να εφαρμόσουν. Μαζί του έχει πάντοτε έναν μηχανικό της ομάδας, ενώ το αυτοκίνητο είναι εφοδιασμένο με τροχούς, ανταλλακτικά, παγούρια, τροφή και φυσικά ποδήλατα στερεωμένα στις ειδικές σχάρες στην οροφή του.

19. Ζώνη τροφοδοσίας (αγγλικά feed zone): συγκεκριμένα σημεία μέσα στη διαδρομή ενός ποδηλατικού αγώνα, καθορισμένα από τους διοργανωτές, όπου οι αθλητές μπορούν να πάρουν τροφή και υγρά από ανθρώπους της ομάδας τους (τους λεγόμενους soigneur), κάτι πολύ σημαντικό που αποτρέπει τις λεγόμενες "κρίσεις", τότε δηλαδή που ο οργανισμός του ποδηλάτη "αδειάζει" τελείως με αρνητικά αγωνιστικά επακόλουθα. Εκτός από αυτές τις σταθερές ζώνες τροφοδοσίας, υπάρχουν και άλλα σημεία όπου μπορεί να γίνει τροφοδοσία, ενώ υπάρχει και η ουδέτερη τροφοδοσία από μηχανές της διοργάνωσης. Οποιαδήποτε μορφή τροφοδοσίας επιτρέπεται να ξεκινήσει μετά τα πρώτα 50 χλμ του αγώνα και σταματάει 20 χλμ πριν τον τερματισμό. Οι διοργανωτές, ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν στον αγώνα (πχ ακραία ζέστη), διατηρούν το δικαίωμα να μεταφέρουν νωρίτερα και αργότερα την αρχή και το τέλος της τροφοδοσίας αντίστοιχα.

20. Βοηθοί (γαλλικά domestique): οι αθλητές μιας ομάδας που είναι αφοσιωμένοι στον αρχηγό τους και δίνουν τα πάντα ώστε να τον βοηθήσουν να πετύχει τους στόχους του (νίκη στη γενική, κατάκτηση κάποιας φανέλας, νίκες σε ετάπ κλπ). Οι περισσότεροι αθλητές σε ένα πελοτόν είναι στην ουσία βοηθοί και οι ευκαιρίες που έχουν να διεκδικήσουν κάποια διάκριση για τον εαυτό τους είναι από περιορισμένες έως ελάχιστες. Όμως είναι υπέρ-πολύτιμοι για τους αρχηγούς τους, ο καθένας στο τερέν του. Άλλοι βοηθοί διακρίνονται στα επίπεδα χιλιόμετρα, άλλοι σε διαδρομές με συνεχόμενα μικρά ή μεγάλα πάνω-κάτω και άλλοι στις ανηφόρες. Υπάρχουν και βοηθοί πολύ υψηλού επιπέδου, κυρίως στις πολύ δυνατές ομάδες (που θα μπορούσαν να είναι αρχηγοί σε άλλες μικρότερης δυναμικής ομάδες), τους οποίους ονομάζουμε βοηθούς "πολυτελείας".

21. Αυτοκίνητο "σκούπα" (γαλλικά voiture balai, αγγλικά broom wagon, ισπανικά coche escoba): πρόκειται για ένα όχημα που διαθέτει κάθε ποδηλατική διοργάνωση (μονοήμερη ή πολυήμερη), συνήθως βαν ή mini-bus, το οποίο κινείται πίσω από τους τελευταίους αθλητές, αποτελώντας ουσιαστικά το όριο του αγώνα. Σκοπός του οχήματος αυτού, είναι να μαζέψει (να "σκουπίσει") όποιον αθλητή δεν μπορεί να συνεχίσει, άρα εγκαταλείπει και να τον μεταφέρει με ασφάλεια είτε στον τερματισμό, είτε στο πλησιέστερο αυτοκίνητο της ομάδας του. Αν ένας αθλητής βρεθεί πίσω από το όχημα "σκούπα", παύει αυτόματα να αποτελεί μέρος του αγώνα και φυσικά ακυρώνεται. Εμφανίστηκε για πρώτη φορά στον Γύρο Γαλλίας του 1910.

22. Μονοήμεροι αγώνες & "Μνημεία": Εκτός από τους ποδηλατικούς Γύρους, υπάρχουν και αμέτρητοι μονοήμεροι αγώνες. Οι πιο γνωστοί από αυτούς ονομάζονται "κλασικοί". Οι πέντε σημαντικότεροι, πιο ιστορικοί και δύσκολοι μονοήμεροι κλασικοί αγώνες είναι γνωστοί ως "μνημεία" (monuments στα αγγλικά). Κατά σειρά διεξαγωγής τους μέσα στο καλεντάρι, έχουμε το Μιλάνο-Σαν Ρέμο (διοργανώθηκε για πρώτη φορά το 1907), τον Γύρο της Φλάνδρας (1913), το Παρί-Ρουμπέ (1896), το Λιέζ-Μπαστόν-Λιέζ (1892) και τον Γύρο της Λομβαρδίας (1905). Η επικράτηση σε οποιοδήποτε από τα πέντε "μνημεία" δίνει τεράστιο πρεστίζ στον νικητή. Ανάλογης σπουδαιότητας μονοήμερος είναι και ο αγώνας αντοχής δρόμου του Παγκοσμίου Πρωταθλήματος, που διεξάγεται μια φορά τον χρόνο (συνήθως στο δεύτερο μισό του Σεπτεμβρίου). Και φυσικά, ο αγώνας αντοχής δρόμου στους Ολυμπιακούς αγώνες κάθε 4 χρόνια.

23. Μεγάλοι Γύροι (αγγλικά Grand Tours): είναι οι τρεις Γύροι διάρκειας τριών εβδομάδων, με 21 ετάπ έκαστος, ανάμεσα στους οποίους ξεχωρίζει ο Γύρος Γαλλίας, το "ιερό δισκοπότηρο" της επαγγελματικής ποδηλασίας, ό,τι μεγαλύτερο και πιο σημαντικό μπορεί να κατακτήσει ένας ποδηλάτης στην καριέρα του. Διοργανώθηκε για πρώτη φορά το 1903 και διεξάγεται κάθε χρόνο τον Ιούλιο. Ακολουθεί ο Γύρος Ιταλίας (πρώτη διοργάνωση το 1909) που διεξάγεται κάθε χρόνο τον Μάιο. Την τριάδα συμπληρώνει ο Γύρος Ισπανίας (πρώτη διοργάνωση το 1935), που διεξάγεται κάθε χρόνο από τα μέσα-τέλη Αυγούστου μέχρι τις αρχές-μέσα Σεπτέμβρη.

24. UCI World Tour: Θα μπορούσαμε να πούμε, τηρουμένων των αναλογιών, ότι πρόκειται για το Champions League της επαγγελματικής ποδηλασίας, την πρώτη κατηγορία αγώνων στο ετήσιο καλεντάρι της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας (UCI). Είναι οι σημαντικότεροι 35 αγώνες της σεζόν, στους οποίους εγγυημένη παρουσία έχουν μόνο οι 18 World Teams (η αντίστοιχη ανώτατη κατηγορία των ποδηλατικών επαγγελματικών ομάδων), συν κάποιες UCI ProTeams (η δεύτερη κατηγορία ομάδων) μετά από πρόσκληση του εκάστοτε διοργανωτή. Ανάμεσα στους 35 αγώνες του World Tour, βρίσκουμε τους τρεις μεγάλους Γύρους, τα πέντε "μνημεία", τους σημαντικότερους εβδομαδιαίους Γύρους και άλλους, εξίσου σημαντικούς μονοήμερους αγώνες.

* Επισκεφθείτε την επίσημη ιστοσελίδα του ΔΕΗ Διεθνή Ποδηλατικού Γύρου Ελλάδας 2024 εδώ και ακολουθήστε τον στα social media: facebook, instagram, X & TikTok!