''Θα γίνουμε πρωταθλητές κόσμου!''

Τα ανοιχτά γήπεδα στο πάρκο Καλεμέγκνταν του Βελιγραδίου αποτελούν ιερό χώρο για τους Σέρβους. Η επιγραφή ''Crvena Zvezda'' στη μεταλλική πόρτα, το κόκκινο χώμα αντί παρκέ και το έμβλημα του Ερυθρού Αστέρα είναι εκεί για να θυμίζουν την θρυλική ομάδα που κατέκτησε 10 σερί πρωταθλήματα στην ενωμένη Γιουγκοσλαβία, την περίοδο 1946-1955!

Ακριβώς απέναντι από την εξέδρα του ανοιχτού γηπέδου στέκει το Φρούριο του Βελιγραδίου που χώριζε τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία από τη ''βάρβαρη κεντρική Ευρώπη''. Σε αυτό το σημείο, λοιπόν, οι Σέρβοι αποτίνουν φόρο τιμής στο ένδοξο μπασκετικό παρελθόν τους, 44 ολόκληρα χρόνια μετά την κατάκτηση του πρώτου χρυσού μεταλλίου στο Μουντομπάσκετ της Λιουμπλιάνα!

Το Sport24.gr βρέθηκε στο Βελιγράδι και παρακολούθησε τα γυρίσματα της ταινίας ''Bićemo prvaci sveta'' (σ.σ. ''Θα γίνουμε πρωταθλητές κόσμου''). Είναι η υπόσχεση που έδωσαν οι πιονέροι και οραματιστές Nebojsa Popovic, Borislav Stankovic, Radomir Saper και Aca Nikolić το 1950, όταν η Γιουγκοσλαβία τερμάτισε τελευταία στο Μουντομπάσκετ του Μπουένος Άιρες. Η ταινία πραγματεύεται την εκτόξευση του μπάσκετ στη Γιουγκοσλαβία, από τις πρώτες μπασκέτες στο Σχολείο του Βασιλιά Πέτρου A' Καρατζόρτζεβιτς ως τον θρίαμβο κόντρα στους Αμερικανούς και την αποθέωση που γνώρισε ο θρύλος Ivo Daneu την ώρα της απονομής, στο παγκόσμιο πρωτάθλημα του 1970.

Η ιστορία στη μεγάλη οθόνη

Οι Γιουγκοσλάβοι γαλουχήθηκαν στα προπονητικά μυστικά με τον προφέσορα Aca Nikolić, που συνήθιζε να γράφει μια φορά στον μαυροπίνακα και μετά να σβήνει τις πληροφορίες. Όποιος ρώταγε, επειδή δεν πρόλαβε ή δεν κατάλαβε καλά, δεν έκανε. Πιθανότατα όχι ο σωστός τρόπος εκπαίδευσης προπονητών, όμως ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει ότι βγήκαν ''αλεπούδες'' στους πάγκους, τουλάχιστον όσον αφορά σε εκείνους που άντεξαν. Κι όμως, υπήρξε εποχή που οι Γιούγκοι μάθαιναν τα βασικά του μπάσκετ από τους… Βούλγαρους, τους Ούγγρους και τους Τσέχους!

Ο Wyland έφερε το μπάσκετ στη Γιουγκοσλαβία

Ο William Wyland ανέλαβε τη δύσκολη αποστολή να διαδώσει το μπάσκετ στα Βαλκάνια. Το καλοκαίρι του 1923, ο Αμερικανός εκπρόσωπος της Χριστιανικής Αδελφότητας Νέων (YMCA) βρέθηκε στο Βελιγράδι για να προμοτάρει το άθλημα που παρουσιάστηκε στο Σπρίνγκφιλντ της Μασαχουσέτης από τον Καναδό γυμναστή James Naismith, λίγα χρόνια νωρίτερα.

Οι πρώτες μπασκέτες σε ολόκληρη τη Γιουγκοσλαβία στήθηκαν στην αυλή του Σχολείου του Βασιλιά Πέτρου A' Καρατζόρτζεβιτς!

Παράλληλα, οι Slobodan Rancic και Svetislav Vulovic ήταν οι Γιουγκοσλάβοι πιονέροι που βοήθησαν τον Wyland να προωθήσει το μπάσκετ στη χώρα.

Μετά την αποχώρησή του από τη Γιουγκοσλαβία, το ενδιαφέρον για τη ''νέα αμερικανική ανακάλυψη'', όπως ανέφεραν χαρακτηριστικά τα δημοσιεύματα της εποχής, υποχώρησε. Το 1924, ο Vulovic συγκέντρωσε τις σημειώσεις του Wyland και εξέδωσε τους πρώτους κανόνες μπάσκετ στη χώρα με τίτλο: ''Μπάσκετ, Νεότεροι Αμερικανικοί και Γαλλικοί Κανόνες''. Έπειτα από μια δεκαετία, ο σύλλογος Soko σύστησε το μπάσκετ στο Ζάγκρεμπ ενώ την ίδια εποχή ''ξεφύτρωσαν'' οι πρώτες ομάδες στο Σίσακ, στο Κάρλοβατς, το Βελιγράδι και το Ζρένιανιν. Ήταν η εποχή που διεξήχθη το πρώτο EuroBasket στη Γενεύη (1935), χωρίς τη συμμετοχή της Γιουγκοσλαβίας.

Η πρώτη παρουσία των ''πλάβι'' στη διεθνή μπασκετική σκηνή σημειώθηκε το 1938. Στις 20 Μαρτίου εκείνης της χρονιάς, τα μέλη του Zagreb Sports Club ταξίδεψαν στη Ρώμη ως εθνική σχολική ομάδα του Βασιλείου της Γιουγκοσλαβίας και ηττήθηκαν με 59-17 από την Ιταλία. Λίγο πριν από την έναρξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, η Γιουγκοσλαβία έγινε μέλος της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας (FIBA). Το 1942 εμφανίστηκαν στο πρωτάθλημα Βελιγραδίου ορισμένες από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της πρώιμης μπασκετικής ιστορίας της Γιουγκοσλαβίας! Ο Nebojsa Popovic με την SK13, ο Aca Nikolić με την Obilic και ο Radomir Saper με την BASK. Ήταν οι άνθρωποι που θα άλλαζαν την πορεία του μπάσκετ στη χώρα!

Έμαθαν το μπάσκετ από Βούλγαρους και Τσέχους!

Η Γιουγκοσλαβία δεν συμμετείχε στο EuroBasket 1949, στο Κάιρο. Έπειτα από έναν χρόνο, κι ενώ οι Γιούγκοι μάθαιναν τα… βασικά του μπάσκετ από Βούλγαρους, Ούγγρους και Τσέχους προπονητές που ''επιστρατεύτηκαν'' γι' αυτόν τον σκοπό, η εθνική ομάδα προκρίθηκε στο πρώτο Μουντομπάσκετ που διεξήχθη στο Μπουένος Άιρες της Αργεντινής! Για να γίνει, όμως, αυτό η Γιουγκοσλαβία χρειάστηκε να περάσει τη διαδικασία του προκριματικού γύρου που έλαβε χώρα στα ανοιχτά γήπεδα της πόλης Νις. Προπονητής εκείνης της ομάδας ήταν ο Γάλλος κόουτς Henry Hel με βοηθούς τον Βούλγαρο Kamaras και τον Ούγγρο Temkov.

Οι ''πλάβι'' ξεκίνησαν τις υποχρεώσεις τους στα προκριματικά με τρεις νίκες. 58-20 την Ολλανδία, 30-27 την Ελβετία και 36-32 την Ισπανία. Οι ήττες από την Ιταλία (37-40) και το Βέλγιο (29-39) έστειλαν τη Γιουγκοσλαβία στη δεύτερη θέση κι έτσι το όνειρο της συμμετοχής στο πρώτο Μουντομπάσκετ απομακρύνθηκε. Παρ' όλα αυτά, η νικήτρια του προκριματικού γύρου, Ιταλία, ενημέρωσε πως δεν θα έστελνε ομάδα στο Μπουένος Άιρες κι έτσι η FIBA προσκάλεσε τη Γιουγκοσλαβία να αγωνιστεί στο παγκόσμιο πρωτάθλημα! Προπονητής ήταν ο Bora Jovanovic, καθηγητής μπάσκετ και ιστορίας φυσικής αγωγής στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου, ο οποίος αποχώρησε από την τεχνική ηγεσία λίγες μέρες πριν από το τζάμπολ στο Μουντομπάσκετ.

Έγινε κόουτς στο αεροπλάνο

Παραμονές της αναχώρησης για το Μπουένος Άιρες, ο πρόεδρος των αθλητικών αρχών της Γιουγκοσλαβίας, Vladimir Dedijer, εξήγησε στον Nebojsa Popovic πως εκτός από αρχηγός, θα ήταν παράλληλα και προπονητής της εθνικής ομάδας. Ο λόγος; Δεν υπήρχε χρόνος για να βγει βίζα στον αντικαταστάτη του Jovanovic!

Στις 22 Οκτωβρίου 1950, ο Popovic σκόραρε τους πρώτους πόντους της Γιουγκοσλαβίας σε Μουντομπάσκετ, στην ήττα με 27-33 από το Περού

Ακολούθησαν οι ήττες από την Χιλή (24-40) και το Εκουαδόρ (40-45) για τους Γιούγκους που… ένιωσαν για πρώτη φορά την εμπλοκή της πολιτικής στο μπάσκετ! Τι έγινε; Η Γιουγκοσλαβία δεν είχε διπλωματικές σχέσεις με το καθεστώς του Φράνκο κι έτσι δεν αγωνίστηκε κόντρα στην Ισπανία, χάνοντας το παιχνίδι στα χαρτιά με σκορ 20-0. Εν συνεχεία, τιμωρήθηκε από τη FIBA με 16 μήνες αποκλεισμό από τις διεθνείς διοργανώσεις!

Η υπόσχεση που άλλαξε την ιστορία!

Παρά τις ήττες στο Μπουένος Άιρες, η Γιουγκοσλαβία έγραψε τις πρώτες σελίδες σε αυτό που θα ακολουθούσε και θα την καθιέρωνε ως μια από τις μεγαλύτερες δυνάμεις στο διεθνές μπασκετικό στερέωμα. Οι ''πλάβι'' τερμάτισαν στην τελευταία θέση μεταξύ 10 ομάδων που συμμετείχαν στο Μουντομπάσκετ της Αργεντινής. Παρ' όλα αυτά, οι οραματιστές Nebojsa Popovic, Borislav Stankovic, Radomir Saper και Aca Nikolić συμφώνησαν πως ''Bićemo prvaci sveta!''. Κοινώς, ''Θα γίνουμε πρωταθλητές κόσμου!'' Και τα κατάφεραν, 20 χρόνια αργότερα στη Λιουμπλιάνα!

Το Μουντομπάσκετ 1970 στη Γιουγκοσλαβία είχε μια ιδιαιτερότητα. Βλέπετε, ήταν η πρώτη διοργάνωση που διεξήχθη εκτός Λατινικής Αμερικής, με δεδομένο ότι τα προηγούμενα πέντε τουρνουά έλαβαν χώρα στην Αργεντινή (1950), τη Βραζιλία (1954, 1963), τη Χιλή (1959) και την Ουρουγουάη (1967). Οι Γιούγκοι δεν χρειάστηκε να δώσουν προκριματικούς αγώνες, ως διοργανωτές. Σε αντίθεση με την πρώτη τους συμμετοχή στο τουρνουά του Μπουένος Άιρες, οι ''πλάβι'' είχαν ήδη δημιουργήσει μεγάλες προσδοκίες για τη ''δική'' τους διοργάνωση. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Τύπος της εποχής ανέφερε ότι η ομάδα του κόουτς Ranko Zeravica είχε το καλύτερο ρόστερ μεταξύ των ομάδων που θα διεκδικούσαν το χρυσό μετάλλιο! Η διοργάνωση ήταν η αφορμή για την εκτόξευση του μπάσκετ στη Γιουγκοσλαβία ενώ όλα τα ματς μεταδόθηκαν από την τηλεόραση.

Ένα έθνος στις πλάτες τους

Οι Ljubodrag Simonovic, Dragan Kapicic, Trajko Rajkovic, Dragutin Cermak, Ivo Daneu, Vinko Jelovac, Aljosa Zorga, Ratomir Tvrdic, Damir Solman, Petar Skansi, Kresimir Cosic και Nikola Plecas συγκέντρωσαν πάνω τους τις ελπίδες του έθνους! Ο τεράστιος Cosic έλαμψε στη νίκη της πρεμιέρας κόντρα στην Ιταλία με 66-63, σκοράροντας 29 πόντους. Ακολούθησε το 80-55 επί της Βραζιλίας, η δύσκολη νίκη επί της Τσεχοσλοβακίας με 94-84 και το άνετο 63-45 κόντρα στην Ουρουγουάη, πριν από τη μάχη με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το συγκεκριμένο ματς θα έκρινε τα πάντα αφού το σύστημα διεξαγωγής εκείνη την εποχή προέβλεπε βαθμολογίες και όχι νοκ άουτ αγώνες. Βρισκόμαστε στην προτελευταία στροφή του Μουντομπάσκετ, η Σοβιετική Ένωση του Sergei Belov είχε χάσει από τη Βραζιλία και η Γιουγκοσλαβία ήθελε νίκη επί των Αμερικανών για να κατακτήσει το χρυσό μετάλλιο, δίνοντας διαδικαστικό χαρακτήρα στο τελευταίο παιχνίδι με τους Σοβιετικούς!

Στις 23/05/1970 οι Γιουγκοσλάβοι γέμισαν ασφυκτικά το Tivoli Hall της Λιουμπλιάνα ενώ η τριπλέτα των Cosic, Skasni και Simonovic έδωσε μια απίστευτη παράσταση κόντρα στους Αμερικανούς για τους ''πλάβι'' που επικράτησαν με 70-63 και αναδείχθηκαν πρωταθλητές κόσμου μπροστά σε ένα εκστασιασμένο κοινό! Οι πανηγυρισμοί σε ολόκληρη τη χώρα κράτησαν ως το πρωί, οι Γιούγκοι αντιμετώπιζαν την επόμενη μέρα την ΕΣΣΔ όμως η ήττα με 72-87 δεν είχε απολύτως καμία σημασία. Αυτό ήταν! Η πιο χρυσή σελίδα στην ιστορία του γιουγκοσλαβικού μπάσκετ γράφτηκε στη Λιουμπλιάνα όταν ο κόσμος φώναζε ρυθμικά το όνομα του 33χρονου φόργουορντ της Ολίμπια, Ivo Daneu, κατά τη διάρκεια της απονομής!

Τι ακολούθησε; Οκτώ χρυσά, πέντε ασημένια και τέσσερα χάλκινα μετάλλια σε Ολυμπιακούς Αγώνες, Παγκόσμια Κύπελλα και Eurobasket ως το ευρωπαϊκό πρωτάθλημα της Ρώμης, το 1991. Τότε που η Γιουγκοσλαβία παρουσίασε την καλύτερη ευρωπαϊκή εθνική ομάδα όλων των εποχών πριν τη διαλύσει ο εμφύλιος...

Όλα αυτά σε λίγους μήνες, στη μεγάλη οθόνη!

Twitter @Giannis_Stavr