Είπαν όχι και οι αθλητές

Η 28η Οκτωβρίου του 1940 έβαλε την Ελλάδα στον β΄παγκόσμιο πόλεμο. Η κατοχή που ακολούθησε, μετά την κατάκτηση της χώρας από τους Γερμανούς ναζί, διέλυσε κάθε πλουτοπαραγωγικό πόρο, συρρίκνωσε τον πληθυσμό, προκάλεσε τον αφανισμό ολόκληρων χωριών. Όσοι έχουν ακούσει τις διηγήσεις για τον λιμό της Αθήνας και την οσμή θανάτου σε ολόκληρη την πρωτεύουσα καταλαβαίνουν. Όσοι ζουν ακόμη, γνωρίζουν. Σιωπούν και κουνάνε απλά το κεφάλι τους.

Παρά τις θηριωδίες των κατακτητών (Γερμανοί, Ιταλοί και Βούλγαροι), η Ελλάδα γνώρισε ένα πρωτόγνωρο αντιστασιακό κίνημα. Και στις πόλεις και στα βουνά. Η Ελλάδα που αντιστάθηκε και δεν γιόρτασε ποτέ την απελευθέρωσή της (12 Οκτωβρίου 1944) λες και ντρεπόταν. Η μόνη χώρα στην Ευρώπη, που εορτάζει την είσοδο στον πόλεμο και όχι την έξοδό της, είναι η δική μας.

Από το 1941 ως το 1944 χάθηκαν ζωές, χάθηκαν περιουσίες, χάθηκαν -σχεδόν- τα πάντα. Γράφτηκαν, όμως, και ιστορίες που αποσιωπήθηκαν, γιατί η απελευθέρωση δεν συνδυάστηκε με ό,τι ακολούθησε της κατοχής, σε όλη την Ευρώπη. Ο εμφύλιος πόλεμος που ακολούθησε, μάτωσε ακόμη περισσότερο την χώρα, που δεν γιάτρεψε ποτέ τις βαθιές πληγές της.

Κι όμως. Αν εμείς, οι επόμενες γενιές, έχουμε ένα χρέος είναι να διατηρούμε ζωντανές τις μνήμες μιας αντιστασιακής ιστορίας, που ελάχιστοι λαοί στην Ευρώπη έχουν να επιδείξουν. Πολλές απ΄αυτές έχουν άμεση σχέση με τον αθλητισμό. Στην Αλβανία πολέμησαν δίπλα-δίπλα ο τερματοφύλακας του Ολυμπιακού Αχιλλέας Γραμματικόπουλος, με τον άσο του Παναθηναϊκού Μίμη Πιεράκο που σκοτώθηκε.

Πέρσι τέτοια μέρα ο Γιάννης Λαμπίρης είχε γράψει στο Sport24.gr ένα πολύ ωραίο αφιέρωμα στις ποδοσφαιρικές ιστορίες που σημάδεψαν την Ελλάδα, από την έναρξη του πολέμου, μέχρι την απελευθέρωση. Από το τελευταίο ποδοσφαιρικό παιχνίδι, τον θάνατο του προέδρου του Άρη, την δράση του Νίκου Γόδα ποδοσφαιρισητή του Ολυμπιακού και μέχρι τον ιστορικό αγώνα Παναθηναϊκού-ΑΕΚ, που κατέληξε σε μια αυθόρμητη αντικατοχική διαδήλωση στην Αθήνα. Διαβάστε το ξανά, αξίζει τον κόπο.

Θα πρέπει να πούμε ότι η μεταξική δικτατορία, που προηγήθηκε του πολέμου στην Αλβανία, δεν είχε τόσο καλές σχέσεις με το ποδόσφαιρο, ένα άκρως λαϊκό παιχνίδι. Αντίθετα, η βενιζελική παράταξη είχε πολλούς δεσμούς με τον Παναθηναϊκό, ενώ η ίδρυση ομάδων που έρχονταν από την Μικρά Ασία, δημιούργησε ένα μεγάλο αριστερό ρεύμα, σε συλλόγους όπως η ΑΕΚ, ο ΠΑΟΚ, ο Πανιώνιος και ο Απόλλωνας.

Η Ένωση Ελλήνων Αθλητών

Η Ένωση Ελλήνων Αθλητών δημιουργήθηκε στα πρώτα χρόνια της κατοχής. Αρκετά μέλη της εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς (όπως ο άσος της ΑΕΚ Νίκος Κοντούλης που σκοτώθηκε καθοδόν προς τον τοίχο της Καισαριανής) για την αντιστασιακή τους δράση, ωστόσο, με δικές της πρωτοβουλίες έγιναν αγώνες. Κάποια τουρνουά δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ, ενώ η δυναμική της ΕΕΘ ... ενόχλησε και την ΕΠΟ, που έφερνε αντιρρήσεις για την διεξαγωγή επίσημων αγώνων. Ιδρυτικό μέλος της Ένωσης Ελλήνων Αθλητών και πρώτος πρόεδρός της ήταν ο βαλκανιονίκης των 100 και 200μ, Ρένος Φραγκούδης, που είχε φτάσει στους ημιτελικούς (στο κατοστάρι) στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου.

Ο βαλκανιονίκης Γιάννης Σκιαδάς, (φωτο) σπουδαίος δρομέας πριν από τον πόλεμο και μαχητής στην Αλβανία, ήταν εκδότης της εφημερίδας Αθλητικά Νέα, που υποστηριζόταν από την Ένωση των Αθλητών.

Το 1943 ο μαραθωνοδρόμος Στέλιος Κυριακίδης (θριαμβευτής το 1946 στη Βοστώνη) συνελήφθη μαζί με άλλους 49 πολίτες στο Χαλάνδι, για το θάνατο ενός Γερμανού στρατιώτη. Ο Γερμανός αξιωματικός υπηρεσίας, έτυχε να είναι κι αυτός μαραθωνοδρόμος, έψαξε το πορτοφόλι του και βρήκε την "διαπίστευσή" του στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου. Τον άφησε ελεύθερο και έδωσε εντολή να μη ξαναπάνε οι Γερμανοί στο σπίτι του Έλληνα αθλητή!

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης, βαλκανιονίκης και ρέκορντμαν στο άλμα εις μήκος (7.37) και στα 100μ (11.2) στην διάρκεια της κατοχής διοργάνωνε αγώνες με άλλους συναθλητές του, με τα έσοδα να πηγαίνουν σε διοργάνωση λαϊκών συσσιτίων. Κάποιοι αθλητές, έδιναν ακόμη και το γάλα που έπιναν σε μικρά παιδιά, όταν έφευγαν από προπόνηση στο Παναθηναϊκό Στάδιο.

Οι καριέρες που χάθηκαν

Ο πόλεμος σταμάτησε την καριέρα μεγάλων αθλητών και την διαδρομή σπουδαίων ομάδων. Ο Νίκος Σύλλας ήταν, ενδεχομένως, ο κορυφαίος Έλληνας προπολεμικός αθλητής. Το 1936 σε ηλικία 22 ετών κατέκτησε την 6η θέση στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου, με επίδοση 47.75. Την άνοιξη του 1939 κάνει ρίχνει 51μ, που αποτελούσε την καλύτερη επίδοση στον κόσμο! Βρίσκεται σε τρομερή φόρμα, σε μια προπόνηση έστειλε το δίσκο του στα 52.38μ, αλλά το όνειρο των Ολυμπιακών Αγώνων του 1940 διακόπτεται από τον πόλεμο. Θα ξαναρχίσει να παίρνει μέρος σε αγώνες το 1948 (7ος στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου) αλλά τα χρόνια έχουν περάσει. Το ρεκόρ του πάντως κράτησε 18 χρόνια, καθώς καταρρίφθηκε από τον Αντώνη Κουνάδη το ...1957 (51.30)

Ο πόλεμος διέκοψε και την καριέρα του Χρήστου Μάντικα, ενός σπουδαίου εμποδιστή που το 1940, αν και 38 ετών, είχε κατακτήσει τρία χρυσά στο Πανελλήνιο και το Βαλκανικό Πρωτάθλημα.

Η ΑΕΚ (στην κεντρική φωτογραφία) ήταν η κορυφαία ποδοσφαιρική ομάδα της εποχής. Πρωταθλήτρια πριν την έναρξη του πολέμου της Αλβανίας, με κορυφαία φιγούρα τον Κλεάνθη Μαρόπουλο, αλλά και τους Δελαβίνια, Γάσπαρη, Κοντούλη, Μάγειρα, Χατζησταυρίδη, Βασιλείου, Τζανεττή, Μανέττα και προπονητή τον Κώστα Νεγρεπόντη.

Ένας άλλος σύλλογος, η Μακαμπή Θεσσαλονίκης αφανίστηκε, καθώς η εβραϊκή κοινότητα της συμπρωτεύουσας εξολοθρεύτηκε από τους Γερμανούς...