Ένα ντέρμπι γεμάτο μπάσκετ

Υπάρχουν πολλά ντέρμπι σε ολόκληρο τον κόσμο, που αξίζει κανείς να δει. Να νιώσει την εμπειρία. Να βιώσει το συναίσθημα. Να δει τους κορυφαίους να συναγωνίζονται για τον τίτλο. Όπως κάνουν τα τελευταία χρόνια Ολυμπιακός-Παναθηναϊκός στην Ελλάδα, ή η Ρεάλ με τη Μπαρτσελόνα στην Ισπανία.

Για τους ρέκτες του μπάσκετ, ωστόσο, υπάρχουν δυο πόλεις όπου η μπασκετική αδρεναλίνη δεν έχει όρια. Στην Ιταλία, η Μπολόνια για το ντέρμπι της Basket City όπως λένε την πόλη οι Ιταλοί, λόγω της Βίρτους και της Φορτιτούντο και φυσικά η Θεσσαλονίκη για το Άρης-ΠΑΟΚ. Όποιος έχει παρακολουθήσει έστω ένα τέτοιο αγώνα, έχει βαφτιστεί ακραιφνής μπασκετικός και μπορεί να θεωρηθεί εκλεκτό μέλος της “πορτοκαλί στοάς”.

Κατά καιρούς το ελληνικό μπάσκετ φιλοξένησε πολύ μεγάλα παιχνίδια. Πολύ παλιά ήταν τα ΑΕΚ-Παναθηναϊκός εκείνα που έκριναν τα πάντα, όπως στην εποχή μας είναι τα Ολυμπιακός-ΠΑΟ. Υπήρξε, όμως, και μια μακρά περίοδος που το άθλημα στην χώρα ανέπνεε και ζούσε για τα Άρης-ΠΑΟΚ. Οι μονομαχίες στην δεκαετία του '80 έμειναν ιστορικά χαραγμένες στη μνήμη όσων έπαιζαν, ή είχαν την τύχη να βρίσκονται στο γήπεδο. Στο ιστορικό Αλεξάνδρειο, η καλύτερα το Παλαί, με παχύ το λάμδα για να καταλαβαινόμαστε, σε λέω!

Μια πόλη χωρίζεται

Η Θεσσαλονίκη ζούσε τα ντέρμπι, χωριζόταν στα δυο κι εμείς μεγαλώναμε με παιχνίδια η λάμψη των οποίων ξεπερνούσε, προφανώς, τα στενά όρια της πόλης και γινόταν ... εθνική υπόθεση. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι ο απόηχος εκείνων των αγώνων, συνοδεύει ακόμη και τώρα τις -έτσι κι αλλιώς- πολύ ενδιαφέρουσες μονομαχίες των δυο πιο ιστορικών συλλόγων του Βορρά... Για όσους ήμασταν και είμαστε μακριά από την Θεσσαλονίκη, υπάρχουν τα κανάλια Novasports που μας μεταφέρουν το παλμό και μας μεταφέρουν στο Σαλονικιώτικο ντέρμπι, όπως και τον SPORT 24 Radio 103,3 με το πλούσιο ραδιοφωνικό ρεπορτάζ.

Δεν χρειάζεται να πούμε τι σημαίνει Άρης και ΠΑΟΚ για το μπάσκετ. Ναι, οι “κίτρινοι” πήραν (σχεδόν) όλη τη δόξα, ίσως γιατί κέρδιζαν συχνότερα και κατακτούσαν τους τίτλους, ίσως πάλι επειδή έγιναν η πρώτη ομάδα με πανεθνικό χαρακτήρα όταν πήγαινε να παίξει στα πρώτα φάιναλ-φορ της σύγχρονης ιστορίας του ευρωπαϊκού μπάσκετ. Δεν θα ήταν όμως ποτέ ο ... Άρης που όλοι (ή σχεδόν όλοι) αποθέωναν, αν δεν υπήρχε ο μεγάλος αντίπαλος. Ο ΠΑΟΚ. Αυτός που πολεμούσε να γκρεμίσει τον “αυτοκράτορα” όπως είχε αποκαλέσει κάποτε, πολύ εύστοχα, ο Μάκης Δενδρινός που πρόσφατα έφυγε από κοντά μας.

Και δεν τον πολεμούσε από κάπου μακριά, ρίχνοντας πετρούλες και άσφαιρα πυρά. Μέσα στην ίδια την πόλη της Θεσσαλονίκης, ο Δικέφαλος ασφυκτιώντας από τη μέγγενη της “αυτοκρατορίας” προσπαθούσε να ανοίξει τα φτερά του. Να γίνει μια ομάδα πρώτου μεγέθους. Έκανε υπομονή μέχρι να γνωρίσει τη δικαίωση, αν και ο ΠΑΟΚ ήταν η πρώτη ομάδα που ... μίλησε ευρωπαϊκά και για πρώτη φορά μετά από 23 χρόνια και τον θρίαμβο της ΑΕΚ το 1968, έφερνε (έστω και σπασμένο στους πανηγυρισμούς) το Κύπελλο Κυπελλούχων στην Ελλάδα.

Ναι, εμείς που καμαρώνουμε πλέον για τα αμέτρητα ευρω-τρόπαια σε εθνικό και συλλογικό επίπεδο, το 1991 που ο ΠΑΟΚ θριάμβευσε κόντρα στην ισπανική Σαραγόσα στο Πατινουάρ της Γενεύης, μετρούσαμε σαν ελληνικό μπάσκετ το Κύπελλο της ΑΕΚ το 68 και το Ευρωμπάσκετ της Αθήνας το 1987. Εκεί (στην Ευρώπη, δηλαδή) που ο Άρης “έτρωγε τα μούτρα του” ο ΠΑΟΚ κέρδιζε πρώτος τις διακρίσεις και τα τρόπαια.

Ούτε ο ΠΑΟΚ όμως θα μπορούσε να ζήσει χωρίς τον Άρη. Χωρίς τον ... στόχο που τον έκαιγε. Κυνηγώντας τους “κίτρινους” ο ΠΑΟΚ έβρισκε νόημα στη ζωή και στις μπασκετικές επενδύσεις. Ο πυρετός των ντέρμπι, άλλωστε, συνδυάστηκε με πολλά εκατομμύρια δραχμές. Λένε και ενδεχομένως να μην έχουν άδικο ότι αυτή η τρέλα που είχε η Θεσσαλονίκη για το μπάσκετ επί μια δεκαετία, συνέβαλε πάρα πολύ στην οικονομική ανάπτυξη της πόλης, η οποία έγινε γνωστή σε όλη την Ευρώπη και λόγω των δυο εξαιρετικών όσο και πλούσιων -για τα δεδομένα της εποχής- ομάδων μπάσκετ.

Φυσικά, η κόντρα Άρη-ΠΑΟΚ προϋπήρχε του μπάσκετ. Ή μάλλον συνυπήρξε με το σπορ, που εν Ελλάδι έκανε τα πρώτα του βήματα στην Θεσσαλονίκη. Ο αστικός μύθος μάλιστα αναφέρει ότι στον πρώτο αγώνα μπάσκετ ανάμεσα στις δυο ομάδες, όπου αντί για καλάθια χρησιμοποιήθηκαν αναποδογυρισμένες καρέκλες, ο ΠΑΟΚ επικράτησε με 14-12, αλλά λόγω ενός καλαθιού που δεν είχε κατακυρωθεί υπέρ του Άρη, είχε κυριαρχήσει η άποψη πως όλα ξεκίνησαν (στις 24 Οκτωβρίου του 1926) με μια κιτρινόμαυρη νίκη. Η αλήθεια ήταν διαφορετική. Ο ΠΑΟΚ ήταν ο νικητής και ο Άρης αυτός που πήρε την πρώτη θέση στον όμιλο της Θεσσαλονίκης.

Οι αρχηγοί των δυο στρατοπέδων

Παρεμπιπτόντως το Σάββατο, όπου το Αλεξάνδρειο (αποκλειστική έδρα του Άρη, πλέον, με την επίσημη ονομασία του να είναι, πλέον, Nick Galis Hall, όλοι ξέρουμε για ποιον και γιατί) φιλοξενεί ένα ακόμη ντέρμπι (το οποίο μπορείτε να παρακολουθήσετε αποκλειστικά στα κανάλια Novasports ), συμπληρώνονται ακριβώς 89 χρόνια από το πρώτο ντέρμπι των δυο ομάδων. Η σύμπτωση είναι πολύ ωραία και αξίζει να επισημανθεί.

Υπάρχουν δυο εμβληματικές φιγούρες, που για χρόνια είχαν το πρόσταγμα των δυο στρατοπέδων. Για τον Άρη, ο αείμνηστος Ανέστης Πεταλίδης, για τον ΠΑΟΚ ο πιονέρος Ορέστης Αγγελίδης. Οι μονομαχίες τους ομηρικές, τις διηγούνται με πάθος οι παλιότεροι Θεσσαλονικείς.

Στη δεκαετία του 80 την σκυτάλη παίρνουν δυο άλλοι άνθρωποι, ο καθένας από τη μεριά του.

Χρήμα, ελληνοποιήσεις και...

Στα μέσα της δεκαετίας του 80, η φτωχομάνα Θεσσαλονίκη, άρχισε να ξοδεύει χρήματα για το μπάσκετ. Ο Νίκος Γκάλης δήλωνε επαγγελματίας μπασκετμπολίστας, εξοργίζοντας την Επιτροπή Φιλάθλου Ιδιότητας, γιατί τότε όλοι οι αθλητές (πλην των ποδοσφαιριστών) θεωρούνταν ερασιτέχνες και πληρώνονταν με τα περίφημα ... οδοιπορικά, ενώ ο Παναγιώτης Γιαννάκης στη μεταγραφή κλειδί του Άρη από τον Ιωνικό, στοίχισε 35 εκατομμύρια δραχμές. Ο ΠΑΟΚ είχε κάνει το μπαμ, ένα καλοκαίρι πριν όταν "πλειοδότησε" στη μεταγραφή του Νίκου Σταυρόπουλου, ή Magic, που έπαιζε στη Λάρισα. Οι δυο μεταγραφές ξεπέρασαν τα 70 εκατομμύρια, νούμερα που μόνο στο ποδόσφαιρο μπορούσε κανείς να συναντήσει.

Οι “ελληνοποιήσεις” ήταν μια ακόμη μόδα. Ή μάλλον μια αντιγραφή των ομάδων της Θεσσαλονίκης από τη δεκαετία του 70, όταν τα κλαμπ του κέντρου σάρωναν τις ΗΠΑ βρίσκοντας κανονικούς ή “μουσαντένιους” ομογενείς που έπαιξαν στο ελληνικό πρωτάθλημα. Οι Θεσσαλονικείς άφησαν κατά μέρος την Αμερική και προτίμησαν την (τότε ενιαία) Γιουγκοσλαβία. Κάπως έτσι είδαμε στην αρχή τους Σούμποτιτς, Μισούνοφ για τον Άρη (με τον δεύτερο να αποτελεί σχεδόν αιτία πολέμου, ανάμεσα στις δυο ομάδες) και στη συνέχεια τους Πρέλεβιτς-Κόρφα για τον ΠΑΟΚ. Α... και έναν Στογιάκοβιτς κάποια χρόνια αργότερα, πάλι με τη φανέλα του Δικεφάλου

... ο τελικός των ξυρισμένων κεφαλιών

Το 1984 έγινε ο περίφημος τελικός του Κυπέλλου Ελλάδας, ανάμεσα στις δυο ομάδες. Η ΕΟΚ είχε ορίσει το ματς στο Αλεξάνδρειο. Παραμονή του αγώνα, ο τότε κόουτς του ΠΑΟΚ, ο μακαρίτης Φαίδωνας Ματθαίου βγάζει ένα ηρωικό λόγο και προτείνει στους παίκτες να κουρευτούν άπαντες, σε ένδειξη αποφασιστικότητας για τη νίκη. Μια κλασική αμερικάνικη μέθοδος, που τότε όμως ήταν άκρως ασυνήθιστη για τα ελληνικά δεδομένα, ειδικά για παίκτες όπως ο “επαναστάτης” Φασούλας που έπαιζε με ... χαίτη, ή ο Μάνθος Κατσούλης που επίσης είχε σήμα κατατεθέν το μακρύ ίσιο μαλλί. Για να τους “ανεβάσει” ακόμη περισσότερο το ηθικό, ο Ματθαίου νοικιάζει μια βιντεοκασέτα, για να παρακολουθήσουν όλοι μαζί την ταινία “αποστολή στη Νικαράγουα”. Τα έκανε κάτι τέτοια ο αείμνηστος. Την ίδια χρονιά, όταν στο πούλμαν του ΠΑΟΚ επικράτησε ...παγωμάρα, επειδή στην κλήρωση τους είχε προκύψει ο πολύ δυνατός Παναθηναϊκός (πήρε το πρωτάθλημα εκείνη τη χρονιά) πήρε το μικρόφωνο και είπε: “Ρε σεις τόσο πολύ φοβάστε; Έτσι θέλετε να πάρετε το Κύπελλο; Παίζοντας με τον χειρότερο;”

Οι παίκτες δέχονται την πρόταση του Ματθαίου που ωστόσο τους είχε προειδοποιήσει: “Προσέξτε. Αν το κάνετε και χάσετε το ματς, όλη η Ελλάδα θα γελάει μαζί σας. Αν νικήσετε θα γίνετε παράδειγμα. Σκεφτείτε το”.

Τελικά οι ΠΑΟΚτσήδες κουρεύτηκαν. Ο κουρέας μάλιστα, όπως λέγεται, ήταν ... “αρειανός” και για να μη μαθευτεί τίποτε, υποχρεώθηκε να φύγει από το ξενοδοχείο μαζί με την αποστολή του Δικεφάλου. Ο ΠΑΟΚ νίκησε 74-70. Στην αρχή, κανείς δεν αναγνώριζε τους παίκτες του, όμως ο Ματθαίου είχε καταφέρει να τους ... ενώσει. Ο τελικός έμεινε στην ιστορία, όπως και το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας “Φιλαθλος” που μια μέρα μετά ζητούσε από την ΕΟΚ να πάρει το κύπελλο από τον ΠΑΟΚ, χαρακτηρίζοντας φασιστική την κίνηση του Ματθαίου και το ομαδικό κούρεμα. Υπερβολές; Και κάτι περισσότερο...

Δείτε ένα ιστορικό βίντεο από αυτό τον τελικό. Στην περιγραφή ο Φίλιππος Συρίγος, το δάπεδο του Αλεξάνδρειου είναι πλαστικό (και όχι παρκέ) δεν υπήρχε τρίποντο ο Άρης έχει δίδυμο στην περιφέρεια τον Γκάλη και τον ομογενή Νταν Νικήτα, ενώ στην ... κοντοκουρεμένη ομάδα του ΠΑΟΚ (αγνώριστος ο Φασούλας σε ηλικία μόλις 21 ετών) παίζει ο βετεράνος Βαγγέλης Αλεξανδρής! Σε μια φάση κάνει λέι-απ μπροστά από τον Δημήτρη Κοκολάκη, που από το 1983 έπαιζε στη Θεσσαλονίκη με τη φανέλα του Άρη!

Τι να θυμηθώ τι να ξεχάσω

Ο Άρης του 84, έχανε δυο τίτλους μέσα σε λίγους μήνες. Ο Ιωαννίδης καθοδηγώντας τη διοίκηση του Χρήστου Μιχαηλίδη ετοίμαζε την αντεπίθεσή του. Ο Γιαννάκης ανηφόριζε για τη Θεσσαλονίκη και ο Άρης έφτιαχνε τον μύθο του και μέσα από τις νίκες του στα μεγάλα ντέρμπι της πόλης. Κι εκεί αρχίσαμε να τα βλέπουμε ... όλα.

* Ο Σταύρος Δουβής (το 1986) είχε το θάρρος να ζητήσει την εκκένωση της εξέδρας των οπαδών του Δικεφάλου, που είχαν ξεφύγει. Όταν κάτι τέτοιο αποδεικνύεται αδύνατο, κατακυρώνει το ματς με 2-0 υπέρ του Άρη. Αν όλοι οι διαιτητές συνέχιζαν το δρόμο του, πολλά θα είχαν αποφευχθεί. Όχι μόνο στο μπάσκετ...

* Ο Τζόνι Νιούμαν ο ιδιόρρυθμος Αμερικανός κόουτς του ΠΑΟΚ(οι εντολές του στυλ lets go guys we can win, ήταν παροιμιώδεις) έχει ξεσηκώσει τον κόσμο, με μια χειρονομία που κάνουν μόνο στο Μπρονξ.

* Ο Γιάννης Ιωαννίδης μετά από μια νίκη έριχνε τα καρφιά του: “Κανονικά έπρεπε να χάσουμε αλλά οι ΠΑΟΚτσήδες κάνουν μισές δουλειές. Το θηρίο πρέπει να το αφήνεις να κοιμάται. Εμάς μας τσίγκλησαν. Πριν από το ματς πήγαν και έβαψαν τα αμάξια μας με σπρέι. Μας έδωσαν το καλύτερο κίνητρο”

* “Αρχίζει η δεκαετία του ΠΑΟΚ” είπε μετά από μια νίκη το 1990 ο Παναγιώτης Φασούλας, προβλέποντας τα μελλούμενα. Στη ρεβάνς του β΄γύρου, μετά τη νίκη του Άρη, του απάντησαν πρώτα ο Ιωαννίδης (“το ατσάλι όσο κι αν το βαράς, τόσο πιο σκληρό γίνεται”) και μετά ο Νίκος Γκάλης: “Είμαστε η ομάδα του σήμερα. Για να γίνει κάποιος η ομάδα του μέλλοντος πρέπει να περάσει πρώτα τον Άρη”

*Πρώτος που μετακόμισε από τον Άρη στον ΠΑΟΚ ήταν ο Βαγγέλης Αλεξανδρής. Το 1971 είχε πάει στον Άρη ενώ τον διεκδικούσε ο Δικέφαλος. Ο “τίγρης” ήταν αρειανός, δεν το έκρυψε. Όταν όμως αποχώρησε από τους κίτρινους, αποφάσισε να πάει στον Δικέφαλος. Όπως ο ίδιος έχει αποκαλύψει, λίγο πριν υπογράψει τον πήρε τηλέφωνο διακεκριμένος αρειανός και του υποσχέθηκε 1 εκατομμύριο δραχμές αν τελικά δεν φορούσε τη φανέλα του ΠΑΟΚ! Αντίστροφη διαδρομή έκανε αργότερα, ο Μάνθος Κατσούλης.

* Το 1983 σε ντέρμπι ΠΑΟΚ-Άρη στη Λάρισα, ο Θόδωρος Ροδόπουλος σκαρφίζεται μια ζώνη 1-4 με τον Καλπάκη αρχικά και τον Κωνσταντινίδη στη συνέχεια να πέφτουν πάνω στον Γκάλη. Το ματς μετατρέπεται σε ραψωδία του ΠΑΟΚ που νικάει με 96-69. Αργότερα, σε επικοινωνία με τον κόουτς Ροδόπουλο θα πει το αξέχαστο: “Οι παίκτες μου είναι μπασκετικά σχηματοποιημένες προσωπικότητες”.

* Το 1986 ο Σούμποτιτς κάνει ντεμπούτο σε ντέρμπι με τον ΠΑΟΚ και έκπληκτος βλέπει από την εξέδρα να του πετάνε δεκάδες πακέτα Marlboro! “Τι γίνεται;” ρωτάει έκπληκτος: “Είσαι από τη Γιουγκοσλαβία και όλοι εκεί καπνίζουν διαρκώς” του εξηγούν και μένει με ανοιχτό το στόμα...

* Το 1991 ολοκληρώνονται ίσως οι πιο συναρπαστικοί αγώνες όλων των εποχών. Ο ΠΑΟΚ ιοσφαρίζει το 2-0 του Άρη από την κανονική περίοδο σε 2-2. Το πρωτάθλημα φαίνεται να πηγαίνει προς την πλευρά του ΠΑΟΚ, αλλά δυο μπάζερ-μπίτερ από Γιαννάκη και Σέλερς δίνουν εν τέλει τη νίκη (με 4-2) στον Άρη! Ο τέταρτος αγώνας των πλέι-οφ είναι συγκλονιστικός. Ενάμισι λεπτό πριν από το τέλος, ο ΠΑΟΚ προηγήθηκε 80-74 αλλά στο τέλος ο Φασούλας κάνει λάθος πάσα και ο Σέλερς γράφει το 81-80. Ο Γκάλης παίρνει την μπάλα και τη γυρίζει γύρω από το δάχτυλό του, εξαγριώνοντας τον Μπάνε Πρέλεβιτς. Πέφτει πάνω στο Νικ και γίνεται το έλα να δεις, με μπουνιές εκατέρωθεν πριν επέμβουν οι ψυχραιμότεροι...

* Ένα χρόνο αργότερα γίνεται ένα συγκλονιστικό ματς που κρίνεται στην παράταση με το τρίποντο του Μπάνε Πρέλεβιτς (σκορ 99-96). Περνάει στην ιστορία σαν το καλάθι με τα βηματάκια του Μπάνε αλλά και το ... ότι ο σκόρερ παράκουσε την εντολή του Ίβκοβιτς που είχε πει το τελευταίο σουτ να γίνει από το Νίκο Μπουντούρη...

* Το σερί του Άρη μετά τον χαμένο τελικό του 1984 ήταν ένα 10-0 (ανάμεσά τους και το ματς που διακόπηκε από τον Δουβή σε βάρος του ΠΑΟΚ). Ο Άρης έμεινε αήττητος σε τέσσερις χρονιές (σε πρωτάθλημα, κύπελλο και πλέι-οφ) με τον Δικέφαλο να ξανακερδίζει στις 5 Νοεμβρίου του 1988 στο περίφημο 81-78 όπου ο Φασούλας παράγγειλε στον πατέρα του ένα μπουκάλι ουίσκι!

* Στις 4 Οκτωβρίου του 1992 ο Άρης νικάει τον ΠΑΟΚ 88-56. Θα περάσουν εννιά αγώνες και σχεδόν τρία χρόνια για να το ξανακάνει. Ο Δικέφαλος έμεινε αήττητος μέχρι τις 19/4/1995 και έκανε το δικό του μεγαλύτερο σερί στην ιστορία των ντέρμπι της Α Εθνικής.

*Στις 8 Μαΐου του 1999 Μιούρσεπ και Αγγελίδης πιάνονται να έχουν κάνει χρήση απαγορευμένων ουσιών. Ο Άρης ρισκάρει τη συμμετοχή τους στο ντέρμπι με τον ΠΑΟΚ, παίρνει τη νίκη, αλλά θα την χάσει αργότερα με 20-0 λόγω της ένστασης που κάνει και κερδίζει ο Δικέφαλος

Μεγάλα ματς, ακόμη μεγαλύτεροι παίκτες. Και η ζωή, όπως και τα ντέρμπι, συνεχίζονται. Η εποχή της κοινής έδρας, με το Αλεξάνδρειο να πηγαίνει πέρα δώθε από τις σεισμικές ιαχές των οπαδών και των δυο ομάδων, έχει περάσει. Παραμένει όμως το ντέρμπι της Θεσσαλονίκης μια υπόθεση άκρως μπασκετική που οι ιστορίες του χάνονται σε ασπρόμαυρες φωτογραφίες, ξεχασμένους ήρωες και θρυλικές μορφές της πορτοκαλί μπάλας.

Είπαμε όμως, η ιστορία ποτέ δεν σταματά και το Άρης-ΠΑΟΚ πάντα θα εξιτάρει το μπασκετικό κοινό. Έτσι κι αυτό το Σάββατο (24/10, 21:00), η Θεσσαλονίκη θα "κοπεί" στα δύο και οι μπασκετικοί ανά την Ελλάδα θα καθηλωθούν μπροστά στις τηλεοράσεις.