Ήταν (;) το καλύτερο της Ευρώπης

Το πρωτάθλημα του ΕΣΑΚΕ γίνεται φέτος 22 ετών. Τόσα χρόνια έχουν περάσει από την πρώτη αμιγώς επαγγελματική διοργάνωση, του 1992. Το ημερολόγιο έγραφε 26 Σεπτεμβρίου. Αν έψαχνε κανείς ένα τίτλο μιας τέτοιας διαδρομής, θα συμφωνούσε σε ένα στίχο: όλα τριγύρω αλλάζουνε και όλλα τα ίδια μένουν...

Η αρχή είχε γίνει λίγους μήνες νωρίτερα. Στις 11 Μαρτίου του 92, ημέρα ίδρυσης της ΕΣΑΚ. Της Ένωσης Σωματείων Αμειβομένων Καλαθοσφαιριστών. Των περίφημων ΤΑΚ. Οι πρόδρομοι των ΚΑΕ.

Ήταν η εποχή, που με τον τέοτε νεοσύστατο αθλητικό νόμο η εξουσία έφευγε από τις ομοσπονδίες και πήγαινε στις λίγκες. Το μπάσκετ ακολούθησε το ποδόσφαιρο, σε μια εποχή, που η δημοτικότητά του ανέβαινε με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, έχοντας προσελκύσει μεγάλα επιχειρηματικά ονόματα.

Όχι μόνο στο δίπολο Ολυμπιακός-Παναθηναϊκός, όπου πρωταγωνιστούσαν ο Σωκράτης Κόκκαλης και ο Παύλος Γιαννακόπουλος, αλλά στο συνολικό φάσμα του μπάσκετ, καθώς αρκετοί επιχειρηματίες όπως ο Χρήστος Μιχαηλίδης και ο Νίκος Βεζυρτζής από τη Θεσσαλονίκη, ο Γεράσιμος Βεντούρης (Πανιώνιος) ήταν παρόντες στο ξεκίνημα, ενώ στη διαδρομή προστέθηκαν ονόματα όπως ο Γιάννης Φιλίππου, ο Ευάγγελος Μυτιληναίος κι ο Δημήτρης Κοντομηνάς.

Το μπάσκετ έγινε μπίζνες και μάλιστα ...εκατοντάδων εκατομμυρίων δραχμών. Όταν το 1991 τα δικαιώματα του πρωταθλήματος στοίχιζαν 70 εκατομμύρια δραχμές, τρία χρόνια αργότερα κόστιζαν 2.5 δις ετησίως, για να φτάσουμε στο αστρονομικό ποσό των 6 δις! Μιλάμε, για 7 και 17,5 εκατομμύρια ευρώ. Σε μια εποχή, μάλιστα, όπου οι τιμές (πανταχόθεν) ήταν τελείως διαφορετικές, σε σχέση με τα τωρινά δεδομένα.

Ντομινίκ Ουίλκινς και τον Μπάιρον Σκοτ, στον Ζάρκο Πάσπαλι και τον Έντι Τζόνσον, τον Ντίνο Ράτζα, τον Βράνκοβιτς, τον Ρίβερς, τον Μποντιρόγκα, τον Τάρπλεϊ, τον Λέβινγκστον, τον Μπέρι, θα χάσουμε το μέτρημα.

Εδώ έκαναν καριέρα ο Ζέλικο Ομπράντοβιτς και ο Ντούσαν Ίβκοβιτς, αλλά και ο Μπόζινταρ Μάλκοβιτς. Κι απ' αυτό το πρωτάθλημα, ο Παναθηναϊκός πήρε 6 Ευρωλίγκες, ο Ολυμπιακός 3, ενώ ευρωπαϊκούς τίτλους έχουν κατακτήσει Άρης, ΠΑΟΚ, ΑΕΚ και Μαρούσι. Σύνολο 16 τρόπαια όλων των ειδών. Δεν είναι λίγα, κάθε άλλο.

Αν, όμως, δει τις πραγματικές επενδύσεις των ομάδων -όλα αυτά τα χρόνια- αν αναρωτηθεί "πού στο διάβολο πήγαν τόσα λεφτά", αν θυμηθεί πρόσωπα και καταστάσεις, τελικούς που δεν ολοκληρώθηκαν, αίμα που χύθηκε στα γήπεδα, τον θρίαμβο της "αλητείας" που νίκησε όχι μία, αλλά πολλές φορές το μπάσκετ, θα διαφωνήσει κάθετα με τον πρώην πρόεδρο. Από τότε, άλλωστε, που χρησιμοποίησε την συγκεκριμένη φράση, μία δικαιωνόταν και μια διαψευδόταν.

Επενδυτές και "επενδυτές"

Σε αυτά τα 22 χρόνια δεν χτίστηκε ... ούτε ένα γήπεδο, που αποτελεί και την πραγματική περιουσία μιας ομάδας. Γενικά, οι υποδομές δεν ενδιέφεραν ποτέ το επαγγελματικό μπάσκετ, που χρησιμοποίησε τις δημόσιες εγκαταστάσεις. Οι επενδυτές, κανονικοί ή σε εισαγωγικά, ξόδευαν τα εκατομμύριά τους, για τα συμβόλαια των παικτών, των προπονητών, την εφορία και τα περίφημα μανατζερικά. Άνθρωποι έκαναν περιουσίες, από τους παράγοντες του μπάσκετ.

Όσο κι αν φαίνεται περίεργο, σε ολόκληρη αυτή την 22ετία δεν υπήρξε καμιά παρέμβαση στο σύστημα διεξαγωγής. Οι δυο γύροι, τα πλέι-οφ, παραμένουν αναλλοίωτα, όπως τα είχε εμπνευστεί ο Κώστας Ρήγας διευθυντής του ΕΣΑΚΕ στα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του. Ακόμη και ο αριθμός των ομάδων (14) μένει ο ίδιος. Η στασιμότητα, βεβαίως, δεν δείχνει εξέλιξη, κάθε άλλο.

Πάμε, όμως, 22 χρόνια πίσω. Να δούμε πως ξεκίνησε όλη αυτή η ιστορία. Ένα μήνα πριν από την έναρξη του πρώτου πρωταθλήματος κι ενώ υπήρχαν ένα σωρό διαφωνίες, διαξιφισμοί (η ΕΟΚ δεν μπορούσε να αποδεχθεί την ύπαρξη ... δεύτερου πόλου στο ελληνικό μπάσκετ) έγραφα στο "Τρίποντο" για τις προθέσεις της ΕΣΑΚ, στα πρώτα βήματα του επαγγελματικού μπάσκετ.

Ιδού σε βούλες ορισμένα από τα κυρίαρχα σημεία του ρεπορτάζ:

• Πραγματικά νούμερα στα συμβόλαια
• Αριθμημένα εισιτήρια και φισούνες στα γήπεδα
• Πρόστιμα έως μισό εκατομμύριο (δραχμές)
• Γκαλά η κλήρωση
• 8 δις ο τζίρος των ομάδων

Μοιάζουν ... πρωτόγονα, προϊστορικά, αλλά ήταν οι πρώτες κινήσεις σε ένα πρωτάθλημα που δεν είχε τίποτε. Η κλήρωση γινόταν στα Γραφεία της ΕΟΚ, η βία είχε ήδη κάνει την εμφάνισή της, ενώ η κατάσταση με τα συμβόλαια ήταν νεφελώδης, αφού δεν είχε θεσπιστεί με νόμο ο επαγγελματισμός. Στην πρώτη χρονιά, πάντως, υπήρχαν και συμβόλαια και δελτία ερασιτεχνών και ιδιωτικά συμφωνητικά. Όλα μαζί στην χύτρα...

Κι ενώ η ΕΣΑΚ έπαιρνε τη διοργάνωση του πρωταθλήματος, άρα είχε τον πρώτο και τελευταίο λόγο για την διαπραγμάτευση των τηλεοπτικών δικαιωμάτων, υπήρχαν σημεία τριβής και πολέμου με την ΕΟΚ, καθώς η ομοσπονδία:

1. Δεν αποδεχόταν το νέο πειθαρχικό δίκαιο, θεωρώντας ότι αυτό είναι δικαιοδοσία της, αμφιβσητώντας μάλιστα και την αναγκαιότητα ύπαρξης Αθλητικού Δικαστή, που θα ασχολιόταν μόνο με την Α1.
2. Αρνιόταν να παραχωρήσει την διαιτησία, στην δικαιοδοσία της λίγκας. Η ΕΣΑΚ ήθελε την δημιουργία ξεχωριστής Κεντρικής Επιτροπής Διαιτησίας, υπό την δικαιοδοσία της.

Στο πρώτο η λίγκα έκανε το δικό της. Στο δεύτερο, αν και προσπάθησε πολλά χρόνια, να το διεκδικήσει και να το κατοχυρώσει. Η Κεντρική Επιτροπή Διαιτησίας, παρέμεινε στην δικαιοδοσία της ομοσπονδίας.

Αυτοί έπαιζαν...

Στο ίδιο ρεπορτάζ διαβάζουμε ότι ο κρυφός πόθος των ομάδων που συμμετείχαν στην πρώτη ΕΣΑΚ ήταν η κλειστή λίγκα στα πρότυπα του ΝΒΑ (κούνια που μας κούναγε) και η εναρμόνιση με τις πρώτες κινήσεις των Ευρωπαίων, καθώς Ισπανοί, Ιταλοί και Γάλλοι, μας έβλεπαν με πολύ καλό μάτι. Η Ευρωλίγκα στα σπάργανά της, αν προτιμάτε.

Ολυμπιακός, Παναθηναϊκός, Άρης, Πανιώνιος, ΑΕΚ, Περιστέρι, ΠΑΟΚ, Δάφνη, Σπόρτιγκ, Παγκράτι, Απόλλων Πατρών, Πειραϊκός, Λάρισα και Ηρακλής.

Απ' αυτές τις ομάδες, μόνο πέντε (Ολυμπιακός, ΠΑΟ, ΠΑΟΚ, Άρης και Πανιώνιος) έχουν παίξει σε όλες τα πρωταθλήματα που ακολούθησαν. Οι "κυανέρυθροι" κινδυνεύουν, φέτος, με την πρώτη τους έξωση από τη μεγάλη κατηγορία.

Πρωταθλητής αναδείχθηκε ο Ολυμπιακός (μετά από 15 ολόκληρα χρόνια), που επικράτησε του Παναθηναϊκού στους τελικούς, με τους "πράσινους" να μη κατεβαίνουν στον τελευταίο τελικό διαμαρτυρόμενοι για τη διαιτησία κι ενώ οι "ερυθρόλευκοι" είχαν μειονέκτημα έδρας. Το πρώτο επαγγελματικό πρωτάθλημα ολοκληρωνόταν με ... οικογενειακό διπλό, με "κότες" που μπήκαν στο ΣΕΦ, αλλά και τις περίφημες χορεύτριες που πρόσφεραν θέαμα στον κόσμο.

Δεν ήταν το καλύτερο δυνατό φινάλε σε ένα νέο ξεκίνημα, ωστόσο, ο οπαδισμός είχε κυριαρχήσει, με αποτέλεσμα κανείς από τους εμπλεκόμενους και κυρίως τους δυο μεγάλους να μη βλέπει ... πιο πέρα από τη μύτη του.

Θυμηθείτε τους ξένους που ξεκίνησαν σε εκείνο το πρωτάθλημα:

Ολυμπιακός: Ζάρκο Πάσπαλι, Ροντ Χίγγινς (Ουόλτερ Μπέρι)

ΠΑΟΚ: Κένεθ Μπάρλοου, Κλιφ Λέβινγκστον

Παναθηναϊκός: Άριαν Κόμαζετς, Στόγιαν Βράνκοβιτς

Άρης: Τζέι Τζέι Άντερσον, Ρόι Τάρπλεϊ

ΑΕΚ: Ντέρεκ Χάμιλτον, Μίλος Μπάμπιτς

Πανιώνιος: Μπόμπαν Γιάνκοβιτς, Κόλιερ Μπράουν

Ηρακλής: Ντέιβιντ Ίνγκραμ, Ντέιβιντ Μπάτλερ

Περιστέρι: Γκρεγκ Τσερτς, Γκάρι Λέοναρντ

Παγκράτι: Τζον Χάτσον, Γκρέιλιν Γουόρνερ

Δάφνη: Ρίτσαρντ Ρέλφορντ, Μάικ Σμρεκ

Σπόρτιγκ: Μπράιαν Βονς, Τόνι Κόστνερ

Απόλλων Πατρών: Μάρκο Ιβάνοβιτς, Λούτσιους Ντέιβις

Λάρισα: Γκρεγκ Ντένις, Τζον Ρόμπινσον

Πειραϊκός: Πάτρικ Τόμκινς, Τομ Σιούελ

Ήταν η χρονιά που ο Γκάλης φόρεσε τα "πράσινα" του ΠΑΟ στην τελευταία σελίδα της ένδοξης καριέρας του, ο ΠΑΟΚ έφτασε μέχρι το φάιναλ-φορ της Αθήνας στην Ευρωλίγκα, ο Άρης έπαιρνε το Κύπελλο Κυπελλούχων και ο Μπόμπαν Γιάνκοβιτς στις 28 Απριλίου του 1993, στον αγώνα με τον Παναθηναϊκό, έπαθε το τραγικό ατύχημα που σημάδεψε τη ζωή του καθώς έμεινε ανάπηρος μέχρι τον θάνατό του το 2006...