Όταν έβλεπα Γκάλη

Ο Νίκος Γκάλης, τον οποίο σήμερα θα "τιμήσει" εν χορδαίς και οργάνοις ο Άρης, δεκάδες προσωπικότητες του μπάσκετ απ΄όλο τον κόσμο και μαζί τους όλη η μπασκετική (και μη) Ελλάδα, βαδίζει αισίως στα 56α γενέθλιά (γιορτάζει στις 23 Ιουλίου). Έχοντας εγκαταλείψει το μπάσκετ πριν από 19 χρόνια, υπάρχουν εκατομμύρια Έλληνες που δεν τον έχουν δει να αγωνίζεται. Αμφιβάλλουμε, ωστόσο, αν υπάρχει έστω και ένας που να μην έχει ακούσει το όνομά του και να μη γνωρίζει ότι υπήρξε ο μεγαλύτερος μπασκετμπολίστας και ενδεχομένως ο μεγαλύτερος αθλητής που εμφανίστηκε ποτέ στην Ελλάδα. Αυτή είναι η κληρονομιά του, που δεν μεταβιβάστηκε από την "επίσημη ιστορία", αλλά όπως οι μεγάλοι θρύλοι και μύθοι, πέρασαν από γενιά σε γενιά με το στόμα, με τις διηγήσεις και -ευτυχώς- με τα βίντεο που αποτύπωσαν το μεγαλείο του.

Ο Γκάλης, από μόνος του, αποτέλεσε ένα κοινωνικό φαινόμενο. Ήταν το ίδιο το μπάσκετ, ο ίδιος ο Άρης, η ίδια η Εθνική Ομάδα, η ίδια η Ελλάδα, αν προτιμάτε. Άργησε, σίγουρα, να τιμηθεί δεόντως, όπως του άρμοζε, όπως του άξιζε.

Ίσως να φταίει κι αυτός λιγάκι, που όπως ξαφνικά ήρθε στη ζωή μας, έτσι ξαφνικά αποχώρησε από το μπάσκετ, τον Οκτώβριο του 1994. Παίρνοντας την τσάντα του, με τα αθλητικά ρούχα και φεύγοντας από το κλειστό του Μετς, αμέσως μετά τον αγώνα του Παναθηναϊκού εναντίον των Αμπελοκήπων. Ζήτησε τον λόγο από τον Κώστα Πολίτη, που δεν τον είχε χρησιμοποιήσει δευτερόλεπτο και καθώς συνειδητοποίησε πως δεν "βρίσκεται στα πλάνα του προπονητή" έριξε μαύρη πέτρα πίσω του.

Γκάλης, ο εγωιστής...

Ένα χρόνο αργότερα με μια σύντομη επιστολή του, που είχε συνταχθεί σε ένα κατάστημα αθλητικών ειδών στη Θεσσαλονίκη, ανακοίνωνε το τέλος της καριέρας του. "Είμαι εγωιστής αλλά δεν είναι εγωιστικό να πιστεύω μέχρι κι αυτή τη στιγμή ότι είμαι ελεύθερος και ότι δεν ανήκω σε κανέναν. Γιατί έχω λόγο και τιμή..." σημείωνε σε αυτό τον λιτό αποχαιρετισμό του. Ο Παναθηναϊκός δεν πρόλαβε να τον "χαρεί", αν και ο Νικ φορώντας (και) τα πράσινα δεν παρέλειψε να δώσει αρκετές από τις μοναδικές παραστάσεις του.

Με το τελευταίο του Κύπελλο με τον Άρη στο ΣΕΦ...

Δυο χρόνια νωρίτερα, είχε δώσει τα χέρια με τον Παύλο Γιαννακόπουλο, αφού πρώτα ... κέρασε τον πρόεδρο του Παναθηναϊκού το γεύμα με τα ψάρια στην "Ρέμβη" της Νέας Κρήνης (αξίας 42.580 δραχμών) παίρνοντας την απόφαση να μετακομίσει στην Αθήνα και τον ΠΑΟ. Το καλοκαίρι του 1992, αυτός ο περίφημος αθλητικός εγωισμός του, είχε πληγωθεί άσχημα όταν ο Θεόφιλος Μητρούδης πριν καν τον συναντήσει μιλούσε για την "επιχείρηση εξ-γκαλισμού του Άρη". Η πρόταση που του έκανε να αναλάβει προπονητής της ομάδας εφήβων του Άρη, ήταν τουλάχιστον προσβλητική. Ουσιαστικά του έκλειναν την πόρτα και ο Γκάλης αποχωρούσε από τα Γραφεία της ομάδας του, δακρυσμένος. Δάκρυα, από το πρόσωπό του, συνέλαβε ο τηλεοπτικός φακός στις 21 Νοεμβρίου του 1992 όταν για πρώτη φορά έπαιξε αντίπαλος του Άρη...

Με τη φανέλα του ΠΑΟ, σε ματς εναντίον του Άρη (τον καταδιώκει ο Παναγιώτης Γιαννάκης)

Μήπως, όμως, κι από την Εθνική Ομάδα με τον ίδιο τρόπο δεν αποχώρησε; Στις 12 Νοεμβρίου του 1991, η ΕΟΚ αποφασίζει (με εισήγηση του Γιώργου Βασιλακόπουλου) τον "ισόβιο αποκλεισμό του", για να αποφευχθεί η παραδοσιακή ταλαιπωρία του "έρχομαι, δεν έρχομαι" που είχε σαν ...χούι ο Νικ το καλοκαίρι, με αποκορύφωμα το διάστρεμμα-φάντασμα στον αγώνα του τουρνουά Ακρόπολις (ανήμερα των γενεθλίων του) εναντίον της Τσεχοσλοβακίας. Στο 12ο λεπτό ο Νικ άρχισε να κουτσαίνει, αποχώρησε με μπανταρισμένο τον αστράγαλο και δεν έπαιξε στο Μουντομπάσκετ της Αργεντινής!

Ναι, ο Γκάλης ήταν εγωιστής. Στο πρώτο του παιχνίδι με τη φανέλα του Άρη (το 1979) εναντίον του Ηρακλή (σκορ 79-78) πέτυχε 30π, αλλά ήταν ...εκνευριστικά άστοχος. Στην σχετική νύξη του Βαγγέλη Αλεξανδρή απάντησε με ρητορική ερώτηση: "Νομίζεις ότι θα ξαναχάσω τόσα πολλά σουτ;"Αμέσως μετά έβγαινε από τα αποδυτήρια και καθησύχαζε τους δημοσιογράφους: "Μην ανησυχείτε σε λίγο καιρό θα παίξω μεγάλο μπάσκετ".

Γκάλης, ο καυγατζής

Ναι, ο Γκάλης ήταν καυγατζής. Είχε παίξει ξύλο με τον Τάκη Κορωναίο στο κλειστό του Σπόρτιγκ, πλακώθηκε με ένα περαστικό σε μια βόλτα με την πρώτη του σύζυγο Τζένη όταν παρεξηγήθηκε αλλά αυτός που τσακώθηκε αποδείχθηκε ... δάσκαλος του καράτε (αποτέλεσμα ένα σπασμένο δόντι!), έπαιξε μπουνιές με τον Μπάνε Πρέλεβιτς στον τελευταίο τελικό του 1991 (Άρης-ΠΑΟΚ 81-80 με καλάθι και φάουλ του Μπραντ Σέλερς), γρονθοκόπησε τον Θοδωρή Κοτσώνη, πιστεύοντας ότι είναι ο ... Φίλιππος Συρίγος στο Ευρωμπάσκετ του 1981 (κάποιος του είχε μεταφέρει σχόλια του Φ.Σ στις τηλεοπτικές μεταδόσεις του, ενώ ο Ιωαννίδης προπονητής -τότε- της Εθνικής Ομάδας είχε απαγορεύσει τα τηλέφωνα στα δωμάτια των παικτών)! Ούτε με τους προπονητές του είχε τις καλύτερες των σχέσεων. Το 1983 κάνει τη ζωή δύσκολη στον Ντούσαν Ίβκοβιτς που φεύγει από τον Άρη υποσχόμενος ότι δεν πρόκειται να ξαναδουλέψει σε ομάδα με τον Νίκο Γκάλη στο ρόστερ της και προφητεύοντας τελείως άστοχα πως " ο Άρης όσο έχει τον Γκάλη δεν πρόκειται να πάρει πρωτάθλημα".

Κάρφωμα (!) σε παιχνίδι της Ελλάδας με την Βουλγαρία

Με τον Γιάννη Ιωαννίδη ήρθε σε άμεση κόντρα στον πρώτο αγώνα του Κυπ.Πρωταθλητριών το 1990 εναντίον της Μπαλκάν στη Σόφια όταν "πλακώθηκαν" στα αποδυτήρια, τον Κώστα Πολίτη τον ... ταλάνιζε από το 1988 πριν το προολυμπιακό τουρνουά (με αποτέλεσμα ο ίδιος ο Ευρωκόουτς να δηλώσει αργότερα στο περιοδικό "Τρίποντο" ότι "το μεγάλο μου λάθος ήταν πως ανέχτηκα τα καπρίτσια του Γκάλη".

Λέγεται ότι με τον Γιαννάκη, στη διάρκεια του Ευρωμπάσκετ, μιλούσαν μόνο στο γήπεδο (με μοναδικό τρόπο, φυσικά) και συμφιλιώθηκαν μόνο στο βάθρο της απονομής.

Γκάλης, ο επαγγελματίας

Όμως ο ίδιος Γκάλης όπως είχε πει κάποτε "δεν είμαι παρά ένας απλός άνθρωπος, σαν όλους τους άλλους". Με ελαττώματα, με αδυναμίες, ευάλωτος, ίσως και συναισθηματικός απ΄όσο μας άφηνε να τον ξεψαχνίσουμε. Μόνο μέσα στις τέσσερις γραμμές του γηπέδου γινόταν αυτό που ... βλέπαμε. Ένας τέλειος μπασκετμπολίστας! Όταν, μετά το επεισόδιο με τον Θ.Κοτσώνη, κλήθηκε από την Επιτροπή Φιλάθλου Ιδιότητας, στο ερώτημα "τι επαγγέλεσθε;" είχε απαντήσει αφοπλιστικά: "Μπασκετμπολίστας". Του στοίχισε μια τιμωρία, αλλά ήταν η ωμή αλήθεια. Ο Γκάλης δεν μπορούσε να κρυφτεί πίσω από δάχτυλό του. Εντάξει, τον συγκίνησαν το 1979 οι εικόνες που του πήγαν οι αρειανοί, μέτρησε πολύ ότι ενώ τον είχαν δει Ολυμπιακός (μέσω του Γιώργου Καστρινάκη) και Παναθηναϊκός, ο Άρης (το 1979) ήταν πρωταθλητής, όμως και τα 42.000 δολάρια που του πρόσφεραν οι Θεσσαλονικείς (έχοντας κάνει κανονικό έρανο!) δεν ήταν (για τα δεδομένα της εποχής) λίγα.

Στην κορυφή της Ευρώπης

Για να υπογράψει συμβόλαιο έψησε το ψάρι στα χείλη των αρειανών, έχασε το δικαίωμα να παίξει στο Κύπελλο Πρωταθλητριών, μέχρι να υπογράψει το συμβόλαιό του (κάτι που επαναλήφθηκε ουκ ολίγες φορές στα χρόνια που αγωνίστηκε) και προπονιόταν μόνος του στο ανοιχτό του Ποσειδώνιου. Αργότερα, έπαιρνε και τους συμπαίκτες του στον Άρη στο ανοιχτό γηπεδάκι, μέχρι που ο κόσμος ... κατέκλυζε τους γύρω χώρους με αποτέλεσμα οι street ball προπονήσεις να γίνονται στο κολέγιο Ανατόλια, όπου έκλειναν οι πόρτες!

Όταν τιμωρήθηκε από την ΕΦΙ (το 1981) έπαιρνε το ιλιγγιώδες ποσό των 7 εκατομμυρίων δραχμών. Δε μπορούσε να τα θεωρήσει ...οδοιπορικά, όπως ονομάζονταν οι αμοιβές των μόνο κατ΄όνομα "ερασιτεχνών" αθλητών. Δήλωσε, λοιπόν, επαγγελματίας. Ο ίδιος, κάποια χρόνια αργότερα, έλεγε το εξής: "Ο τέλειος επαγγελματίας είναι ο τέλειος ερασιτέχνης. Το μπάσκετ δεν το είδα ποτέ σαν μπίζνες, σα δουλειά υποχρεωτική. Και να μην πληρωνόμουν, πάλι μπάσκετ θα΄παιζα. Και θα σκιζόμουν στο γήπεδο".

Επαγγελματίας, λοιπόν. Που δεν συμβιβαζόταν με τίποτε περισσότερο, εκτός από τη νίκη, που κοίταζε στα μάτια τους αντιπάλους στην προθέρμανση και καταλάβαινε ότι θα χάσουν (οι Ιταλοί στον προημιτελικό του Ευρωμπάσκετ, το 1987), που προφήτευε μεγάλες νίκες ("είναι η μεγαλύτερη νίκη μέχρι την επόμενη" μετά τον ημιτελικό με την Γιουγκοσλαβία) που δεν σταματούσε να παίζει ούτε όταν τον τριγύριζε ο θάνατος χτυπώντας πρώτα την πρώτη του σύζυγο Τζένη, ύστερα την μητέρα του Στέλα και στις 11 Απριλίου του 1994 τον πατέρα του Γιώργο, μια μέρα που τον βρήκε να παίζει μπάσκετ και να βοηθάει τον Παναθηναϊκό να νικήσει τον Ηρακλή στα πλέι-οφ του πρωταθλήματος.

Η ήττα τον πείραζε όσο τίποτε άλλο. Θυμάμαι ακόμη τη σκηνή, το 1988 αμέσως μετά το τέλος του φάιναλ-φορ της Γάνδης. Μαζί με τον συνάδελφο Τάκη Ευσταθίου, φτάσαμε καθυστερημένοι στο ξενοδοχείο του Άρη, σε ένα δάσος της Γάνδης (το περίφημο Auberge du Pecheur). Η μίνι δεξίωση του Άρη είχε τελειώσει και τον μόνο που βρήκαμε ήταν ο σκεφτικός Νίκος Γκάλης που προσπαθούσε παρέα με ένα ποτήρι μπύρας να καταλάβει τι στραβά είχε πάει σε αυτή την πρώτη χαμένη του ευκαιρία να πάρει το βαρύτιμο τρόπαιο του πρωταθλητή Ευρώπης.

Η Ευρωλίγκα ήταν το απωθημένο του. Κυνηγούσε το Κύπελλο που του έλειπε, όσο τίποτε άλλο, στο τέλος όμως το φιλοσόφησε και απεφάνθη: "Μπορεί να μη το πάρω ποτέ. Δε πειράζει. Το έχει κερδίσει κι αυτός ο απίθανος Μ' Μπαγιά (της Λιμόζ το 1993)!"

Γκάλης, δηλαδή η άλλη Ελλάδα

Ωστόσο, το μεγάλο κατόρθωμα του Γκάλη δεν ήταν οι τίτλοι που κατέκτησε, ή διεκδίκησε μέσα στο γήπεδο, ούτε η παγκόσμια αναγνώριση, ούτε η μπασκετική απόλαυση που χάρισε σε όσους τον είδαν να παίζει και να νικά τους νόμους της βαρύτητας. Ο Νικ έγινε ο πρώτος αθλητής, εν Ελλάδι, που το επώνυμό του μετατράπηκε σε συνώνυμο του αθλήματος. Ένας φίλος θυμάται ακόμη τα παιδικά του χρόνια, όταν τον ρωτούσαν τι ομάδα είναι, απαντούσε "Γκάλης".

Όσα χρόνια κι αν περάσουν...

Ο Σταμάτης Κραουνάκης στο σουξέ του "Λίζα", έγραφε με νόημα "τηλεφώνησες πάλι, όταν έβλεπα Γκάλη, να μου κάνεις ρελάνς". Όπου στο "έβλεπα Γκάλη" βάζετε ό,τι θέλετε. Έβλεπα μπάσκετ, έβλεπα Άρη, έβλεπα Εθνική Ομάδα, έβλεπα Παναθηναϊκό. Αυτός ο πρώην ράνινγκ-μπακ του αμερικάνικου φουτμπολ, άλλοτε υποψήφιος επαγγελματίας πυγμάχος έγινε, μέσω του κολεγίου Σέτον Χολ, ένας ανεπανάληπτος μπασκετμπολίστας και ο άνθρωπος που έκανε τους Έλληνες να καταλάβουν ότι υπάρχει και μια άλλη όψη της πατρίδας τους.

Το έγραψε όσο καλύτερα μπορούσε ο Διονύσης Σαββόπουλος, σε ένα σχετικά άγνωστο τραγούδι του, από τον δίσκο "Χρονοποιός" (1999). Ο τίτλος είναι "τα χρυσά παιδιά του Νίκου Γκάλη" και ο Σαββόπουλος γράφει για την άλλη Ελλάδα, σε πείσμα της θολής προοπτικής των "παρτσακλών" καναλιών και των ροζ, σομόν σελίδων των οικονομικών εφημερίδων που είχαν γίνει μόνιμο αξεσουάρ των νεοελλήνων μαζί με τα κινητά τους τηλέφωνα:

Κι όλοι εμείς μέσα στη ζάλη
με μια θολή προοπτική
να η σημασία του Νίκου Γκάλη
ό,τι νικάει είναι από `κεί.

Κι έτσι όταν σκιάζομαι
και κουλουριάζομαι
στην νύχτας τον βυθό
και πως να κοιμηθώ;

Ο νους μου αναπολεί
του Γκάλη τη βολή
μ’ ένα αναστεναγμό
λύνομαι κι ηρεμώ.

Δύο η Ελλάδες, η μια εκεί
στο παρτσακλό κανάλι
κι η άλλη αστράφτει εφηβική
και νικηφόρα πάλι.

Φέτο στην πλαζ μας πρωτοείδα
όλους μας με τα κινητά
κι αυτήν τη ροζ, σομόν σελίδα
στα στήθη μας τα τριχωτά.

Κι όλους μας βέβαια σε μια ζάλη
σε μια θολή προοπτική
να η σημασία του Νίκου Γκάλη
ό,τι νικάει είναι από ‘κεί.

Κι έτσι όταν σκιάζομαι
και κουλουριάζομαι
στην νύχτας τον βυθό
και πώς να κοιμηθώ ;

Ο νους μου ψηλαφεί
του Γκάλη την μορφή
μ’ ένα αναστεναγμό
λύνομαι κι ηρεμώ.

Νίκο, σε ευχαριστούμε για όλα...

ΠΗΓΗ: Περιοδικό Τρίποντο...