Σεργκέι Μπέλοφ: Ο μεγαλύτερος της εποχής του

Πριν από 34 χρόνια η Εθνική Ομάδα της Σ.Ένωσης, προετοιμαζόμενη για το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα του 1979, είχε έρθει στην Ελλάδα για να παίξει δυο φιλικούς αγώνες στο Παναθηναϊκό Στάδιο, εναντίον της Εθνικής Ομάδας. Νίκησε και στα δύο.

Η ευτυχία μου ήταν ότι λίγο μετά το τέλος του δεύτερου αγώνα, στην περίφημη στοά που συνέδεε τον αγωνιστικό χώρο με τον Αρδηττό όπου βρίσκονταν τα αποδυτήρια, έδωσα το χέρι μου στον γίγαντα Βλαντιμίρ Τκατσένκο και πήρα αυτόγραφο από τον Σεργκέι Μπέλοφ!

Στα μάτια ενός 14χρονου πιτσιρικά που περισσότερο φανταζόταν παρά έβλεπε τους μεγάλους μπασκετμπολίστες της εποχής, οι Σοβιετικοί (υπερ)παίκτες εκείνης της εποχής, έμοιαζαν ... μυθικοί. Νωρίτερα, ο Μπέλοφ είχε δώσει ρεσιτάλ, με τον κόσμο (πάνω από 20.000) να τον παρακολουθεί με θαυμασμό.

Η Ελλάδα είχε παλέψει (άλλωστε λίγους μήνες αργότερα ερχόταν 9η στο Ευρωμπάσκετ, για την εποχή σπουδαίο κατόρθωμα) και στους δυο αγώνες (84-79 ο πρώτος, 90-82 ο δεύτερος). Ο Σωτήρης Σακελλαρίου που προσπάθησε να μαρκάρει τον Μπέλοφ, είχε εξομολογηθεί ότι "κάθε φορά έβλεπα μπροστά μου ένα κόκκινο σορτσάκι"!

Παρότι το μπάσκετ ήταν αργό σε σχέση με ό,τι βλέπουμε στις μέρες μας, ο Μπέλοφ ήταν ταχύτατος. Ήταν αέρινος, όπως τον έλεγαν ανάμεσα στα πολλά παρατσούκλια που του είχαν κολλήσει. Σίγουρα ήταν ο κορυφαίος Ευρωπαίος μπασκετμπολίστας στην εποχή του, αν και το μπάσκετ που έπαιζε ήταν ...χρόνια μπροστά.

Ο θάνατός του στο Περμ, όπου έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του, λίγο πριν μπει στα 70 του χρόνια, ξανάφερε στο μυαλό εκείνη την παιδική ευτυχία να χαιρετάς από κοντά έναν από τους μεγαλύτερους μπασκετμπολίστες που έπιασαν ποτέ τη πορτοκαλί μπάλα. Ας γυρίσουμε το χρόνο πίσω. Λίγο πριν από το τέλος του β΄παγκοσμίου πολέμου.

Λίγο μετά το Στάλινγκραντ...

O Σεργκέι Αλξάντροβιτς Μπέλοφ γεννήθηκε στις 23 Ιανουαρίου του 1944 σε ένα χωριό ονόματι Νατσιόκοβο στην περιοχή του Τομσκ. Η μητέρα του, μαζί με τον μεγαλύτερο αδερφό του, είχαν επιβιώσει από την πολιορκία του Στάλινγκραντ, την πόλη που ποτέ δεν μπόρεσε να καταλάβει ο στρατηγός Πάουλους και σήμανε την αντίστροφη μέτρηση για τις χιτλερικές ορδές.

Ο πατέρας του ήταν μηχανικός και δούλευε μακριά από την οικογένεια που ξανάσμιξε το 1947, με τον μικρό Σεργκέι να παίρνει δώρο μια μπάλα ποδοσφαίρου. Από εκεί ξεκίνησε η σχέση του με τον αθλητισμό, καθώς έπαιζε τερματοφύλακας, αλλά ήταν καλός και στο άλμα εις ύψος.

Όπως συνήθως συνέβαινε και συμβαίνει με τους μπασκετμπολίστες το ... ύψος τον οδήγησε στο σπορ με την πορτοκαλί μπάλα. Ο Σεργκέι έγινε γρήγορα 1.90 και ο πρώτος προπονητής του ονομαζόταν Γκιόργκι Γιοσιφόβιτς Ρετς. Το ταλέντο του ήταν ήδη προς επεξεργασία. Το 1964 όταν πήγε στη Μόσχα για σπουδές, ο κόουτς της Ουραλμας, Αλεξάντρ Καντέλ τον είδε και τον κάλεσε στην ομάδα.

Έπαιξε αμέσως στην πρώτη κατηγορία της Σ.Ένωσης και τρία χρόνια αργότερα, φορούσε τη φανέλα της Εθνικής Ομάδας, με την οποία μάλιστα στέφθηκε Παγκόσμιος Πρωταθλητής στο Μουντομπάσκετ της Ουρουγουάης, έχοντας κατά μέσο όρο 4.6π (σκόραρε συνολικά 32π, με καλύτερο ματς το παιχνίδι εναντίον της Ιαπωνίας, όταν σημείωσε 11π).

Τότε τους κορυφαίους παίκτες της Σ.Ένωσης, αργά ή γρήγορα, τους έπαιρνε η ΤΣΣΚΑ Μόσχας. Ο Μπέλοφ δεν μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση. Εντάχθηκε στην "ομάδα του κόκκινου στρατού" το 1968 και εκεί γνώρισε τον συνταγματάρχη-κόουτς, Αλεξάντερ Γκομέλσκι.

Όπως όλοι οι συμπαίκτες του, ο Μπέλοφ ήταν αξιωματικός του σοβιετικού στρατού, επί της ουσίας όμως έπαιζε μπάσκετ σε επαγγελματικό επίπεδο. Οι Σοβιετικοί ανέπτυξαν το σπορ και η ΤΣΣΚΑ έγινε μια από τις κορυφαίες ομάδες της Ευρώπης. Το 1969, ο Σεργκέι, έγινε για πρώτη φορά Πρωταθλητής Ευρώπης σε επίπεδο συλλόγων. Ο τελικός στη Βαρκελώνη, εναντίον της Ρεάλ, μπροστά σε 9.000 κόσμο, που υποστήριζε με φανατισμό τους Σοβιετικούς (!) καταμεσής της δικτατορίας του Φράνκο και απέναντι στην ομάδα που "εκπροσωπούσε" το κατεστημένο.

Μετά από δυο παρατάσεις, η ΤΣΣΚΑ νίκησε 103-99 και πήρε τον τίτλο. Ο Μπέλοφ έπαιξε και στα 50 λεπτά του αγώνα, σκοράροντας 19π και παίρνοντας 10 ριμπάουντ. Μαζί με τον πανύψηλο Βλάντιμιρ Αντρέεφ (2.15) που είχε 37π και 11ρ, ήταν οι κορυφαίοι της ομάδας που κοούτσαρε ο "θρύλος" Αρμενάκ Αλατσατσιάν.

Η Ρεάλ του Πέδρο Φεραντίθ είχε τότε Κλιφορντ Λιουκ, Μάιλς Άικεν, Γουέιν Μπράμπεντερ και Εμιλιάνο Ροντρίγκεθ. Το κόψιμο του Αντρέεφ λίγο πριν από το τέλος, πάνω στον Άικεν, έμεινε στην ιστορία και οι Σοβιετικοί μέσα σε αποθέωση σήκωσαν το τρόπαιο.

Την επόμενη χρονιά προσπάθησαν ξανά, αλλά στον τελικό που έγινε στο Σαράγεβο βρήκαν απέναντί τους την μεγάλη Βαρέζε του Άτσα Νίκολιτς και ηττήθηκαν 74-71 (ο Μπέλοφ 21π), αλλά το 1971 κόντρα στους Ιταλούς στην Αμβέρσα πήραν ξανά τρόπαιο με 67-53. Ο Μπέλοφ σκόραρε 24π και ήταν παίκτης-προπονητής της ομάδας, καθώς ο Γκομέλσκι είχε μείνει στα ρωσικά σύνορα με πρόβλημα στο διαβατήριό του! Χρειάστηκε να περάσουν 35 χρόνια για να το σηκώσουν πάλι, με πρωταγωνιστή πλέον τον Θοδωρή Παπαλουκά, στο φάιναλ-φορ της Πράγας.

Ο Μπέλοφ πάντως πρόλαβε να παίξει σε ένα ακόμη τελικό, το 1973, όταν η ΤΣΣΚΑ αντιμετώπισε πάλι την Βαρέζε. Σημείωσε 34π, αλλά η θρυλική ιταλική ομάδα του Μπομπ Μορς και του Ντίνο Μενεγκίν, νικούσε 71-66 στην απίστευτη διαδρομή της με τους 10 συνεχόμενους τελικούς (1970-1979) και τα 5 τρόπαια που κατέκτησε.

Ο τσάρος δεν κατέβηκε ποτέ από το βάθρο

Ο Μπέλοφ έγινε γρήγορα ο "εγκέφαλος" του σοβιετιικού μπάσκετ για δυόμισι δεκαετίες. Μέσα στην πατρίδα του δεν είχε ... αντίπαλο καθώς κατέκτησε 11 πρωταθλήματα Σ.Ένωσης, την εποχή που η ΤΣΣΚΑ δεν είχε αντίπαλο. Ήταν πρωταθλητής από το 1969 ως το 1980, με μοναδική διακοπή το ...1975.

Όμως ο Μπέλοφ, ή "Πελέ του μπασκετ", όπως τον είπαν κάποτε, έγινε γνωστός σε όλο τον κόσμο φορώντας τη φανέλα της Σ.Ένωσης.

Ο Μπέλοφ έπαιξε στην σοβιετική ομάδα από το 1967 ως το 1980. Από το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα, δηλαδή, της Ουρουγουάης, μέχρι τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας. Σε αυτά τα 14 χρόνια και σε ένα σύνολο 15 διοργανώσεων, ο "μίστερ 10" της σοβιετικής ομάδας βαρέθηκε να ανεβαίνει στο βάθρο. Για την ακρίβεια δεν κατέβηκε ποτέ καθώς πήρε 7 χρυσά, 3 αργυρά και 5 χάλκινα μετάλλια!

Αναλυτικότερα, πήρε:

• 1 χρυσό (1972) και 3 χάλκινα (1968, 1976, 1980) σε Ολυμπιακούς Αγώνες
• 2 χρυσά (1967, 1974), 1 αργυρό (1978) και 1 χάλκινο (1970) σε Παγκόσμιο Πρωτάθλημα
• 4 χρυσά (1967, 1969, 1971, 1979) δύο αργυρά (1975, 1977) και ένα χάλκινο (1973) σε Ευρωμπασκετ.

Ο πίνακας της στατιστικής του είναι εντυπωσιακός. Δείχνει βήμα με βήμα την πρόοδο του Μπέλοφ, που ξεκίνησε να παίζει στη Σοβιετική Ένωση από τα 23 του, τελειώνοντας την καριέρα του στη Μόσχα, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1980, σε ηλικία 36 ετών...

Υπό το βλέμμα της ... ΚGB

Ο Μπέλοφ περίμενε πως και πως τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας. Έλπιζε ότι ένα χρυσό μετάλλιο θα του έδινε την δυνατότητα να φύγει για το εξωτερικό, σε προχωρημένη μεν ηλικία, αλλά με τα πόδια του να βαστάνε ακόμη γερά.

Όλα ξεκίνησαν ιδανικά. Ήταν ο τελευταίος λαμπαδηδρόμος στην φαντασμαγορική τελετή έναρξης των Αγώνων της Μόσχας. Η τιμή ήταν πολύ μεγάλη αν αναλογιστούμε πόσους μεγάλους αθλητές είχε τότε η Σοβιετική Ένωση.

Πήρε τη δάδα από τον τριπλουνίστα Βίκτορ Σανέγεφ και ανέβηκε στην κορυφή του Ολυμπιαού Σταδίου της Μόσχας, για να ανάψει τον βωμό μέσα σε αποθέωση απ΄όλους.

Η Σοβιετική Ένωση ήταν φαβορί για το χρυσό μετάλλιο (ήταν Πρωταθλήτρια Ευρώπης το 1979) καθώς στη Μόσχα δεν είχαν ταξιδέψει λόγω του μποϊκοτάζ οι Αμερικανοί. Ο Μπέλοφ αν και 36 ετών ήταν σε εξαιρετική κατάσταση, καθοδηγώντας μια ομάδα στην οποία έπαιζαν ο Βλαντιμίρ Τκατσενκο, ο Σεργκέι Ταρακάνοφ, ο Ανατόλι Μίσκιν, ο Αλεξάντερ Μπελοστένι, ο Σεργκέι Γιοβάισα, ο Αλεξάντερ Λοπάτοφ κ.α

Στους δύο κρίσιμους αγώνες, όμως, της δεύτερης φάσης οι Σοβιετικοί γνώρισαν την ήττα. Πρώτα από την Ιταλία με 87-85 (Βιλάλτα 21π-Μπέλοφ 20) και την επόμενη μέρα από την Γιουγκοσλαβία, σε μια από τις ιστορικές μονομαχίες τους, με 101-91 στην παράταση (κανονικό παιχνίδι 81-81, Νταλιμπάγκιτς 28-Μπέλοφ 20). Η Σ.Ένωση έμενε στην τρίτη θέση κι ο Μπέλοφ έμπαινε στο ... μάτι της KGB!

Λίγες μέρες αργότερα ο Σεργκέι Μπέλοφ σήκωνε το τηλέφωνο για να ακούσει μια πρόταση, που έμοιαζε (και ήταν) εντολή. Ο ίδιος την διηγήθηκε στον Βλάντιμιρ Στάνκοβιτς, τον βετεράνο συνάδελφο που είχε την τύχη να δει τον μεγάλο Ρώσο από τα πρώτα του βήματα στα γήπεδα όλου του κόσμου: "Με πήρε τηλέφωνο ο Υπουργός των σπορ της ΕΣΣΔ, Σεργκέι Παβλόφ και κυριολεκτικά μου είπε: Απ΄αυτή τη στιγμή εγκαταλείπεις την ενεργό δράση και αναλαμβάνεις προπονητής της Εθνικής Ομάδας. Ο Υπουργός επέμεινε και επανέλαβε την εντολή του. Ο Γκομέλσκι, δεν ξέρω πως, πληροφορήθηκε το γεγονός και μέσω των διασυνδέσεων του με την KGB μου απαγόρευσε την έξοδο από τα χώρα για αρκετά χρόνια. Ήμουν αξιωματικός του σοβιετικού Στρατού και ήταν εύκολο για μένα κάτι τέτοιο. Αυτά ήταν τα χειρότερα χρόνια που πέρασα, μπορώ να πω ότι φοβήθηκα ακόμη και για τη ζωή μου"

Σαν επιχείρημα της στενής παρακολούθησής του η KGB είχε το ότι ο Μπέλοφ φιλοξενούσε στο σπίτι του ένα μετανάστη που επέστρεψε από την Βραζιλία στην Σ.Ένωση. Θεωρήθηκε ύποπτος και "ξεμπέρδεψε" απ΄όλα αυτά το 1988 όταν επέστρεψε στην ΤΣΣΚΑ σαν προπονητής...

Το έπος του Μονάχου

Για όλους τους Σοβιετικούς και βέβαια τον Σεργκέι Μπέλοφ, η κορύφωση της μεγάλης διαδρομής τους ήταν ο τελικός των Ολυμπιακών Αγώνων του 1972 στο Μόναχο. Ή αν προτιμάτε η πιο μεγάλη στιγμή της καριέρας τους.

Η πρώτη ήττα των Αμερικανών σε Ολυμπιακούς Αγώνες έγινε αντικείμενο μιας φιλολογίας που συνεχίζεται ακόμη και σήμερα. Τα περίφημα τρία δευτερόλεπτα που παίχθηκαν δύο φορές, η παρέμβαση του Ουίλιαμ Τζόουνς, οι διαμαρτυρίες από την πλευρά των ΗΠΑ, τα μετάλλια που δεν πήραν ποτέ οι Αμερικανοί και η απάντηση των Σοβιετικών δια στόματος Μπέλοφ:

"Πιστεύω ότι η απόφαση ήταν σωστή. Όταν ο Νταγκ Κόλινς σκόραρε και έκανε το 50-49 απέμεναν τρία δευτερόλεπτα, καθώς ο χρόνος στο αριστερό ρολόι έδειχνε 19:57. Ο Ιβάν Εντέσκο έκανε το πλάγιο, εφώ ήμουν στο κέντρο του γηπέδου και το τραπέζι της Γραμματείας ακριβώς από πίσω μου. Όταν πήρα τη μπάλα στα χέρια μου, σχεδόν ταυτόχρονα άκουσα τη κόρνα της λήξης. Δεν ήταν όμως το τέλος του αγώνα, καθώς το χρονόμετρο έδειχνε 19:59. Διαμαρτυρηθήκαμε για το δευτερόλεπτο, καθώς ήταν φανερό το σφάλμα. Ο χρόνος έτρεξε όταν έπιασα τη μπάλα και όχι όταν ο Εντέσκο έκανε την πάσα. Μετά είδα τον Τζόουνς (σ.σ ο Ουίλιαμ Τζόουνς, ο τότε γενικός γραμματέας της FIBA) να δείχνει με το χέρι του τρία δευτερόλεπτα. Ότι έπρεπε να ξαναπαιχθούν. Τα υπόλοιπα είναι ιστορία. Αυτή τη φορά ο Εντέσκο πέταξε τη μπάλα στον Αλεξάντερ Μπέλοφ, που προσποιήθηκε μπροστά από τους δυο Αμερικανούς και έβαλε το καλάθι που μας χάρισε το χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο"

Σε αυτό το ματς ο Μπέλοφ είχε σημειώσει 20π, σχεδόν τους μισούς της ομάδας του και η φωτογραφία που δημοσιεύουμε πιο πάνω είναι ιστορική. Οι δυο Μπέλοφ πανηγυρίζουν τον θρίαμβό τους, έχοντας ρίξει στο καναβάτσο τις ΗΠΑ. Δεν είχαν καμιά σχέση μεταξύ τους, παρότι πολλοί τους θεωρούσαν αδέρφια. Τους συνέδεσε, ωστόσο, το μεγάλο ματς του 1972 και ο θάνατος. Ο Αλεξάντερ πέθανε (χτυπημένος από καρκίνο) το 1978 (σε ηλικία μόλις 27 ετών) και ο Σεργκέι το 2013 στα 70 του. Την ίδια ακριβώς ημέρα: 3 Οκτωβρίου...

Ένας ηγέτης μπροστά από την εποχή του

Ο Σεργκέι Μπέλοφ έγινε ο πρώτος Ευρωπαίος μπασκετμπολίστας που συμπεριλήφθηκε στο Hall of Fame των Αμερικανών στο Σπρίνγκφιλντ. Όλοι συμφωνούν ότι ήταν ένας μπασκετμπολίστας μπροστά από την εποχή τους. Έπαιζε σούτινγκ-γκαρντ, αλλά είχε την ικανότητα να παίξει στο "1" αλλά και στο "3".

Κανείς δε μπορούσε να τον σταματήσει στο ένας εναντίον ενός, αλλά πάνω απ΄όλα ήταν ηγέτης. Οι συμπαίκτες του τον έψαχναν πάντα στην τελευταία φάση, γιατί με κρύο αίμα ήταν σίγουρο ότι θα ευστοχήσει.

Σαν προπονητής μπορεί να μην είχε την ίδια μακρά καριέρα (αν και κατάφερε με την Εθνική Ρωσίας πλέον να πάρει το αργυρό μετάλλιο σε δυο Παγκόσμια Πρωταθλήματα, το 1994 και το 1998, ενώ το 1997 κατέκτησε το χάλκινο μετάλλιο στο Ευρωμπάσκετ της Ισπανίας) μαζί με τον Σεργκέι Κουσένκο πάντως δημιούργησαν την Ούραλ Γκρέιτ (1999-2004) η οποία κατάφερε να σπάσει την κυριαρχία της ΤΣΣΚΑ Μόσχας.

Έχει πει...

► "Οι πιο δύσκολοι αντίπαλοί μου ήταν όλοι οι μεγάλοι της εποχής μου. Κλίφορντ Λιουκ, Γουέιν Μπράμπεντερ, Μανουέλ Ράγκα, Κρέζιμιρ Τσόσιτς, Ντράζεν Νταλιμπάγκιτς και όλοι οι Αμερικανοί της Μακάμπι. Ο Ταλ Μπρόντι ήταν ένας περίφημος αντίπαλος και ένας φίλος μου, μέχρι σήμερα"

►► "Θα μπορούσα να παίξω σίγουρα στο ΝΒΑ. Όπως και οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι της εποχής μου"

►► "Ναι, το πιο σημαντικό γεγονός της ζωής μου ήταν το χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο του 1972. Νομίζω ότι ήταν ένα δώρο του Θεού σε μένα, για την δουλειά μου..."

►► "Πάνω απ΄όλα ήμουν νικητής. Ήθελα κάθε φορά να φεύγω από το γήπεδο, έχοντας πάρει τη νίκη..."

Πηγές: Euroleague.net Vladimir Stankovic, Wikepedia, FIBA