Το ντέρμπι της ... ΕΣΣΔ!

Τα μεγάλα μπασκετικά ντέρμπι της Ευρώπης έχουν τις δικές τους ιδιαιτερότητες. Μερικά είναι ίδια με το ποδόσφαιρο, σαν τα Μπαρτσελόνα-Ρεάλ, τα Παρτιζάν-Ερ.Αστέρας αλλά και τα δικά μας Ολυμπιακός-Παναθηναϊκός. Κάποια άλλα είναι πολύ διαφορετικά.

Ορισμένα χώριζαν μια πόλη στη μέση, όπως τα ιστορικά ματς της Μπολόνια ανάμεσα σε Βίρτους και Φορτιτούτο (Κίντερ-Τιμσίστεμ, αν προτιμάτε τους πιο γνωστούς σπόνσορες των μεγάλων κλαμπ) και άλλα μια χώρα, όπως αυτή των Βάσκων, στους αγώνες ανάμεσα στην Σάσκι Μπασκόνια (Ταουγκρές παλαιόθεν, Λαμποράλ Κούτσα πλέον)-Μπιλμπάο.

Παλιά επίσης υπήρχε στην Ιταλία το Μιλάνο-Βαρέζε, όπου ένα μικρό χωριό (το Βαρέζε) τα έβαζε με την μεγαλούπολη και βέβαια στην Ελλάδα όλοι έβλεπαν με κομμένη την ανάσα τα Άρης-ΠΑΟΚ. Ακόμη κι όταν οι "κίτρινοι" ήταν αήττητοι για 80σερί παιχνίδια, τα ντέρμπι με τον ΠΑΟΚ καθήλωναν την Θεσσαλονίκη και όλη την χώρα, που μάθαινε το μπάσκετ βήμα προς βήμα, αγώνα με τον αγώνα.

Εκείνη την εποχή, όπου υπήρχε ακόμη ο "υπαρκτός σοσιαλισμός" στην Ευρώπη, ένα πολύ μεγάλο ντέρμπι ξεπρόβαλλε από το ...παρελθόν και ερχόταν σχεδόν ταυτόχρονα με την περεστρόικα που σάρωσε (μεταφορικά και κυριολεκτικά) την Σ.Ένωση.

Ήταν τα μεγάλα ματς Ζαλγκίρις-ΤΣΣΚΑ Μόσχας, σχεδόν σε όλη την δεκαετία του 80. Η πρώτη επανάσταση των Λιθουανών, πριν την ανεξαρτητοποίησή τους, ήταν ... μπασκετική. Και οι τρεις τίτλοι, που κατέκτησε (1985, 1986, 1987) στο πρωτάθλημα της Σ.Ένωσης ήταν τα μεγαλύτερα επιτεύγματά της. Μεγαλύτερα κι από την συμμετοχή της στον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών στη Βουδαπέστη το 1986, ή την κατάκτηση του ιντερκοντινένταλ καπ την ίδια σεζόν. Όχι ότι αυτές οι διακρίσεις ήταν αμελητέες. Την Ζαλγκίρις, όταν τον Σεπτέμβριο του 1986 κατέκτησε το Διηπειρωτικό Κύπελλο (νικώντας στον ημιτελικό την Τσιμπόνα και στον τελικό την αργεντίνικη Φερο Καρίλ) την υποδέχθηκαν 200.000 άνθρωποι. Ολόκληρο το Κάουνας, δηλαδή!

Αλλά οι νίκες επί της ΤΣΣΚΑ ήταν ... ακόμη μεγαλύτερες σε σημασία. Το να πάρει κανείς το πρωτάθλημα μπάσκετ στη Σ.Ένωση, από την στιγμή που η μεγάλη ομάδα της Μόσχας άρχισε την δράση της (το 1960) έμοιαζε με ανάβαση στην ψηλότερη κορυφή του Καυκάσου!

Η ΤΣΣΚΑ έχοντας το προνόμιο να παίρνει, βάσει νομοθεσίας, τους καλύτερους μπασκετμπολίστες που υπηρετούσαν την στρατιωτική τους θητεία, ήταν πάντοτε η ομάδα του "κόκκινου Στρατού", που έπαιρνε τους τίτλους τον έναν πίσω από τον άλλον. Συνολικά 21.

Μέχρι που στις αρχές της δεκαετίας του 80, ξεπρόβαλλε μια σπουδαία ομάδα από το Κάουνας. Οι Λιθουανοί έπαιζαν πάντοτε μεγάλο μπάσκετ. Η πορτοκαλί μπάλα έτρεχε στο αίμα τους. Ήταν στο DNA τους. Η εμφάνιση ενός παίκτη που είχε ύψος 2.21 και πήρε αμέσως το προσωνύμιο "το θαύμα της φύσης" ήταν το φυτίλι για την έκρηξη. Ο Άρβιντας Σαμπόνις είχε γίνει γνωστός από τα ... 18 του και την κατάκτηση του παγκοσμίου πρωταθλήματος το 1982. Όσοι τον είδαν συμφωνούσαν: "Τέτοιος παίκτης δεν έχει ξαναπεράσει από τα γήπεδα".

Ήταν αλήθεια. Η Εθνική Ομάδα της Σ.Ένωσης τον αξιοποίησε στο έπακρο, όχι όμως η ΤΣΣΚΑ. Η Ζαλγκίρις, πριν οι Μοσχοβίτες τον καλέσουν "στα όπλα", τον έστειλε για σπουδές στο Πανεπιστήμιο, με αποτέλεσμα να πάρει αναβολή στράτευσης. Ο Σαμπόνις δεν έπαιξε ποτέ στην ΤΣΣΚΑ και έμεινε στο Κάουνας, όπου μαζί με την ... τρελοπαρέα του Ρίμας Κουρτινάιτις και του Βαλντεμάρας Χόμιτσους, δημιούργησε το θαύμα της απίθανης Ζαλγκίρις.

Μαζί τους ο Σεργκέι Γιοβάισα, που εμείς οι Έλληνες τον θυμόμαστε από τον τελικό του 1987 όταν αστόχησε στο τελευταίο σουτ των σοβιετικών, ο τωρινός προπονητής της ομάδας Γκιντάρας Κράπικας, μια μορφή από τα άγρια δάση του Βορρά (Ραϊμούντας Τσίβιλις το όνομά του, με γένια αλά Χάρντεν τριάντα χρόνια πίσω και συγκάτοικος του Σαμπόνις ) και ο κόουτς Βλάντας Γκάραστας, που τώρα (στα ... 82 του, πλέον) είναι επίτιμος πρόεδρος της λιθουανικής ομοσπονδίας.

Αυτή η Ζαλγκίρις βρέθηκε απέναντι της την ΤΣΣΚΑ Μόσχας, που κοούτσαρε ο αείμνηστος Αλεξάντερ Γκομέλσκι. Ο Αλεξάντερ Βολκόφ, ο Τιτ Σοκ, ο Σεργκέι Μπαζάρεβιτς (και οι τρεις πέρασαν από την Ελλάδα, αργότερα), ο Σεργκέι Ταρακάνοφ (ο μοναδικός Σοβιετικός που μιλούσε αγγλικά), ο Αντρέι Λοπάτοφ, ο μακαρίτης Βίκτορ Πανγκράσκιν και βέβαια ο δυναμικός Βλάντιμρ Τκατσένκο, που έδινε τρομερές μάχες με τον Σαμπόνις. Ενδιάμεσα προστέθηκε στο ρόστερ της ΤΣΣΚΑ και ο Βαλερί Τιχονένκο.

Οι μονομαχίες Ζαλγκίρις-ΤΣΣΚΑ (ήταν σα να έβλεπε κανείς οικογενειακό διπλό της εθνικής ομάδας της Σοβιετικής Ένωσης) έμειναν στην ιστορία, καθώς οι Λιθουανοί δεν συμβιβάστηκαν ποτέ με την προσάρτησή τους στην Σ.Ένωση. Ο αστικός μύθος λέει ότι σε ένα από τα ντέρμπι, στο τέλος της δεκαετίας του 80, στη Μόσχα βρέθηκαν 5.000 Λιθουανοί οπαδοί της Ζαλγκίρις χωρίς εισιτήρια. Ο Αλεξάντερ Γκομέλσκι, για να είναι σίγουρος, έδωσε εντολή να γεμίσει το γήπεδο με σοβιετικούς στρατιώτες.

Οι Λιθουανοί, όμως, έκαναν τον γύρο όλων των στρατώνων της Μόσχας και αντάλλαζαν την βότκα που είχαν μαζί τους με τα εισιτήρια του αγώνα. Αλήθεια ή ψέμματα, το γήπεδο της ΤΣΣΚΑ φιλοξένησε όλους τους επισκέπτες από το Κάουνας!

Μια άλλη φορά, στον αρχηγό της ΤΣΣΚΑ, Σεργκέι Ταρακάνοφ έστειλαν μια δική του φωτογραφία που την είχαν σημαδέψει με ... περιττώματα!

Η Ζαλγκίρις που είχε πάρει 2 πρωταθλήματα το 1946 και το 1951, έφτασε στην κατάκτηση τριών συνεχόμενων τίτλων (1985, 1986, 1987) με τους Λιθουανούς να παραλληρούν από ευτυχία. Ιδού ένα δείγμα από τον τελικό του '87.

Δεν ξέρουμε πως θα κατέληγε η διαδρομή των δυο ομάδων, αν υπήρχε ακόμη η Σ.Ένωση. Δεν υπάρχει, ωστόσο. Αμφότερα τα κλαμπ ακολούθησαν τον δρόμο τους. Οι μεν στη Λιθουανία, οι δε στη Ρωσία.

Η Ζαλγκίρις πρόλαβε πρώτη (το 1999) να σκαρφαλώσει πρώτη στο βάθρο της Ευρωλίγκας (νικώντας τον Ολυμπιακό στον ημιτελικό του Μονάχου), η ΤΣΣΚΑ έγινε υπερδύναμη στον 21ο αιώνα, κερδίζοντας δυο φορές το τρόπαιο της κορυφαίας ομάδας στην Euroleague.

Τη σεζόν 2003-04 , ωστόσο, ήταν η πρώτη φορά που οι δυο ομάδες -μετά την διάλυση της ΕΣΣΔ- βρέθηκαν πρόσωπο με πρόσωπο. Για την κανονική περίοδο της Euroleague, στις 7 Δεκεμβρίου του 2003, οι Ρώσοι υποδέχθηκαν τους Λιθουανούς και με επικεφαλής το δίδυμο Χόλντεν-Μάρκους Μπράουν (από 21π ο καθένας) είχαν νικήσει την Ζαλγκίρις με 90-81. Ο Σαμπόνις στα 39 του, έπαιζε για τελευταία χρονιά μπάσκετ, σε αυτό το ματς είχε πυρετό, αλλά έπαιξε σκοράροντας 19 π., ενώ στην ΤΣΣΚΑ που προπονητής της ήταν ο Ντούσαν Ίβκοβιτς έπαιζαν ο Θοδωρής Παπαλουκάς (3π) και ο Ντράγκαν Τάρλατς (9π)! Δείτε φάσεις από το ματς (ανεβασμένο από Λιθουανούς εξ ου και το ότι βλέπουμε μόνο επιθέσεις της Ζαλγκίρις).

Κανείς όμως δεν ξέχασε τις μονομαχίες του 1987. Και επειδή, εδώ και δυο χρόνια έχει αναβιώσει το πάλαι ποτέ σοβιετικό πρωτάθλημα (με τη μορφή τηςε VTB League) η ιδέα για την διεξαγωγή ενός αγώνα ανάμεσα στους βετεράνους της ομάδας. Όχι ακριβώς της δεκαετίας του 80, αλλά όλων των εποχών. Δείτε το σόου του 48χρονου Σαμπόνις (το ματς έγινε τον Φεβρουάριο του 2013) που καρφώνει με άνεση και σκοράρει για τρεις και στο τέλος αγκαλιάζεται με τον αγνώριστο τον 56χρονο Βλάντιμιρ Τκατσένκο...

Τα λέμε και στο twitter ως @yiannifil και ετοιμαστείτε για ένα μεγάλο αφιέρωμα τις επόμενες μέρες στον θρύλο του Άρβιντας Σαμπόνις, που γίνεται 50 ετών...