Για τον Μαντέλα (και όχι μόνο)

Να γυρίσουμε τον χρόνο μια εικοσαετία πίσω. Πρωθυπουργός της Ελλάδας, ο "σιδερένιος", πλέον, μετά το Ωνάσειο, Ανδρέας Παπανδρέου. Υφυπουργός αθλητισμού, ο Γιώργος Λιάνης. Η ταπεινότητά μου, πέρα από όλα τα άλλα, ήμουν στο ρεπορτάζ της ΓΓΑ, εκείνη την εποχή, και μάλιστα ως ο παλαιότερος όλων.

Οπότε, βγαίνει ταξίδι του Υπουργού στη Νότια Αφρική. Καλεσμένος του συλλόγου Ελλήνων επιχειρηματιών, σε εκδήλωση που θα τιμούσαν τον Νέλσον Μαντέλα. Προκειμένου, λοιπόν, να υπάρχει η σχετική δημοσιογραφική κάλυψη, διενεργήθη κλήρωση μεταξύ των ρεπόρτερς. Αληθινή, μουσαντένια, δεν ήμουν παρών, αλλά ήμουν ένας από τους δυο τυχερούς.

Λιάνης Τουρς

Σαν ρεπορτάζ στην Αθήνα δεν είχα στείλει ούτε μονόστηλο.

Κάποιες ταξιδιωτικές και μόνο εντυπώσεις, εκ των υστέρων, που θα επαναλάβω και σήμερα. Κατ΄αρχήν να πούμε ότι εκείνες τις εποχές, πράγματι, λεφτά υπήρχαν. Στο Υφ.Αθλητισμού, μάλιστα, είχα αποδώσει τον τίτλο "Λιάνης-Τουρς".

Ο Λιάνης με κάθε ευκαιρία και αφορμή διοργάνωνε ταξίδια. Θα άφηνε την ευκαιρία της Νοτίου Αφρικής να πάει χαμένη; Η πρώτη του δουλειά ήταν να βάλει στο κόλπο τον Νταλάρα. Ήταν δυνατόν να λείψει ο Μάρτης από την Σαρακοστή; Ο Νταλάρας, λοιπόν, μετά της συζύγου του, πήραν μαζί τους τον ένα Κατσιμίχα και μια τραγουδίστρια, που μου διαφεύγει το όνομά της και η συναυλία ήταν έτοιμη.

Πάντα αφιλοκερδώς. Ο Λιάνης πλαισίωσε την αποστολή και με επιχειρηματίες που θα ήθελαν να αποκτήσουν εμπειρίες από τη Νότια Αφρική. Τον Σταύρο Παπαδόπουλο, ή "ο διαμάντιας" της Καλαμάτας. Παρούσα και η Ελένη Κόκκαλη, πρφανώς σαν φίλη της κυρίας Νταλάρα. Και κάποιοι προσωπικοί φίλοι του Λιάνη, ονόματα δεν θα γράψουμε.

Και το ξεκαθαρίζω ευθύς εξ΄αρχής. Ο Λιάνης τις δυο φορές που έκανε Υφ.Αθλητισμού, δεν ήταν της αρπαχτής. Όλα αυτά τα καλά χρόνια, είχανε περάσει αετονύχηδες, που φτιαχτήκανε για τα καλά. Ο Λιάνης ήταν χύμα. Της παρέας. Δεν ήταν για να κονομήσει.

Κατέβαινε από το πεζοδρόμιο ο μαύρος

Νότια Αφρική λοιπόν. Γιοχάνεσμπουργκ. Το απαρτχάιντ μόνο κατ΄όνομα είχε εκλείψει, με την εγκαθίδρυση του Μαντέλα στην εξουσία. Οι μαύροι, επί της ουσίας, εξακολουθούσαν να είναι σκλάβοι. Στους δρόμους που μπορούσες να περπατήσεις και δεν κινδύνευες από την εγκληματικότητα, έτσι και ερχότανε μαύρος στο ίδιο πεζοδρόμιο, με που έβλεπε μπροστά του τον λευκό, κατέβαινε αμέσως κάτω. Συγκοινωνία για μεγάλες αποστάσεις δεν υπήρχε.

Το πρωί τα αφεντικά ανεβάζανε τους μαύρους στις καρότσες των φορτηγών, τους πηγαίνανε για δουλειά και το βράδυ τους ξεφορτώνανε πίσω. Σε μια διαδρομή, από το Γιοχάνεσπουργκ μέχρι την πανέμορφη Πραιτόρια έβλεπες δεξιά κι αριστερά του δρόμου, καλύβες. Όπως στις κινηματογραφικές ταινίες. Όποιος αρρώσταινε τον αναλάμβανε ο μάγος της φυλής! Ο γιατρός ήταν άγνωστη λέξη. Αν ένα μικρό παιδί πάθαινε σκωληκοειδίτιδα, το να πεθάνει ήταν κορώνα-γράμματα. Γι αυτό κι ο μέσος όρος της ζωής των μαύρων ήταν, τότε, γύρω στα 40 χρόνια!

Ξαναλέω ότι επί της ουσίας και επί Μαντέλα οι μαύροι ήταν σκλάβοι. Οι λευκοί είχαν οχυρώσει τις βίλες τους με συρματοπλέγματα και κομμάτια από γυαλί στους φράχτες. Για να μην μπορούν να σαλτάρουν οι μαύροι και να μπουκάρουνε. Είχανε βγάλει, όπως λέγανε οι ίδιοι, τα περισσότερα λεφτά έξω για παν ενδεχόμενο. Μη γίνει καμιά εξέγερση δηλαδή.

Κάνανε τον σταυρό τους να έχει ο Θεός καλά τον Μαντέλα ώστε να διαιωνίζεται αυτή η κατάσταση να μην ξεσηκωθούν οι μαύροι. Αυτός, σου λέει, μπορεί να τους κρατάει όπως είναι. Αν πεθάνει τι γίνεται;

"Άντε να χαθείς"

Ο Πρέσβης τότε μου έλεγε ότι επικίνδυνα, για την μετά Μαντέλα εποχή, ήταν ένα ακροδεξιό κόμμα και το κομμουνιστικό. Δεν θα πω ότι ο Μαντέλα, ανεβαίνοντας στην εξουσία, έγινε απατεώνας και δεν προχώρησε σε ριζοσπαστικές αποφάσεις.

Άλλωστε όταν πήγα στη Ν.Αφρική, μόλις είχε γίνει Πρόεδρος. Τι να προλάβει να κάνει; Λέω, λοιπόν, αυτά που είδα κι αυτά που μου έλεγαν οι Έλληνες επιχειρηματίες: Ότι οι μαύροι είναι αμόρφωτοι, είναι σε θέση να κάνουν μόνο χειρωνακτικές εργασίες και δεν πληρώνουν φόρους! Με αποτέλεσμα να νευριάσω και να του πω: "Αν ρε μεγάλα σε αυτή την εύφορη χώρα που σπέρνεις και θερίζεις τα πάντα η γη βγάζει μέχρι και διαμάντια δεν είχε πατήσει το πόδι του κανένας λευκός. Κι οι μαύροι ζούσαν μόνοι τους. Θα ήταν σε χειρότερη κατάσταση απ΄ό,τι είναι σήμερα, ή σε καλύτερη; Άντε να χαθείς".

Η πλάκα ήτανε, όταν πήγε ο Λιάνης στον σύλλογο των Ελλήνων της Πραιτόρια. Κι άρχισε να τους μιλάει για τα συνταξιοδοτικά τους δικαιώματα και σχετικά νομοθετικές ρυθμίσεις. Ανάθεμα, αν του έδωσε έστω κι ένας σημασία. Όλοι συνεχίζανε να παίζουνε κουμ καν , να συζητάνε για το εφτά σπαθί που τράβηξε ο απέναντι και πήρε την παρτίδα και ο άλλος έμεινε αμανάτι με δυο μπαλαντέρ στο χέρι.

Φορτωμένοι ήταν όλοι τους και με το παραπάνω. Ποιά σύνταξη; Δεν ήταν εργάτες στη Γερμανία. Αφεντικά ήτανε με τους μαύρους να δουλεύουνε για πάρτη τους. Δεν μπορώ να ξέρω αν συνολικά ο Μαντέλα συντήρησε, με την παρουσία του, αυτή την κατάσταση. Και δεν ξέρω τι έκανε στα σχεδόν 20 επόμενα χρόνια που ακολούθησαν.

Επαναλαμβάνω αυτά που είδα στις δέκα μέρες κι αυτά που λέγανε οι λευκοί: "Αν πεθάνει ο Μαντέλα, τη βάψαμε. Θα ξεσηκωθούνε οι μαύροι και θα μας φάνε ζωντανούς"

Κι έγινε λοιπόν η περίφημη εκδήλωση. Ο Λιάνης όντας, πάντα, χύμα δεν ήταν συνεπής στο ραντεβού του, κατά την προσφιλή του συνήθεια. Κατάφερε να στήσει μέχρι και τον Μαντέλα! Έβγαλε, όμως, ένα λόγο που δεν υπήρχε στην περίπτωση να βγάλει άλλος Έλληνας και μάλιστα πολιτικός. Μιλώντας δηλαδή στους Έλληνας που τον είχαν καλέσει. Και λέγοντάς τους ότι "η φτώχεια και η εξαθλίωση στην Ελλάδας σας ανάγκασε να αφήσετε την πατρίδα σας και να έρθετε εδώ. Στην άλλη άκρη της γης. Δουλέψατε, προκόψατε και μπράβο σας. Έχετε όμως κι εσείς μερίδιο ευθύνης στην φτώχεια και την εξαθλίωση του λαού της Νότιας Αφρικής. Την οποία εκμεταλλευτήκατε και εκμεταλλεύεστε ακόμα".

Μαγκαδούρα ο Λιάνης. Έταξε μέχρι και ποδοσφαιρικό γήπεδο σε ένα ελληνικό σχολείο του Γιοχάνεσμπουργκ (!), αλλά η γλώσσα του τσάκισε κόκαλα.

Περιττό βέβαια να αναφέρω ότι η συναυλία του Γιώργου Νταλάρα έγινε ερήμην της ταπεινότητάς μου. Χίλια άλλα πράγματα μπορούσες να κάνεις στο Γιοχάνεσμπουργκ. Ακόμη και καψούρης να είσαι, το να ακούς "δεν φταις εσύ η φαντασία σου τα φταίει" συνιστά το άκρον άωτον του μαζοχισμού.