Η κατάθλιψη στον αθλητισμό

Η -όπως φαίνεται- αυτοκτονία του Γκάρι Σπιντ έχει σοκάρει την Αγγλία κι ολόκληρο τον αθλητικό κόσμο. Στη Γερμανία οι παίκτες με ψυχολογικά προβλήματα πληθαίνουν. Η κατάθλιψη, ο "μαύρος σκύλος που παραμένει στο πλευρό σου", χτυπάει την πόρτα των σπορ και το Sport24.gr αναλύει το φαινόμενο με τη βοήθεια του παλιού παίκτη του Άρη και νυν αθλητικού ψυχολόγου, Νίκου Γεωργιάδη.

Την Κυριακή έγινε γνωστή η είδηση του θανάτου του προπονητή της εθνικής Ουαλίας, Γκάρι Σπιντ, ο οποίος κρεμάστηκε. Η περίπτωση του είναι λίγο διαφορετική, καθώς έχουν πυκνώσει οι φήμες ότι αντέδρασε έτσι επειδή μια εφημερίδα ετοιμαζόταν να βγάλει στη φόρα άγνωστες πτυχές της προσωπικής του ζωής. Υπάρχουν, ωστόσο, τα σενάρια που κάνουν λόγο ότι έπασχε κι αυτός από κατάθλιψη.

Προσφάτως το Sport24.gr είχε παρουσιάσει το δράμα γνωστών Γερμανών παικτών που αντιμετώπισαν τους δικούς τους δαίμονες. Οι Ένκε-Έρχαρντ που έπεσαν στις γραμμές του τρένου, η πνευματική κόπωση του Μίλερ, η απόπειρα αυτοκτονίας του Μπίρμαν, ο "συνταξιούχος" στα 27 Ντάισλερ, η εξάντληση του Ράνγκνικ, το δράμα του Σίμουνιτς κι ο πυρομανής Μπρένο.

Την ίδια ώρα ο άλλοτε αρχηγός της Άρσεναλ, Τόνι Άνταμς, που αντιμετώπιζε ανάλογα προβλήματα έχει προχωρήσει στην ίδρυση ενός ιδρύματος ψυχολογικής υποστήριξης. Κι όπως δημοσιοποίησε πέντε ποδοσφαιριστές της Πρέμιερ Λιγκ έχουν ήδη ζητήσει τη βοήθεια του.

Παράλληλα εδώ και λίγες ημέρες δύο διαιτητές επιχείρησαν να αυτοκτονήσουν. Ο λόγος για τον Βέλγο βοηθό, Κρις Σκέλστρετ, που έκανε χαρακίρι πριν από παιχνίδι, αλλά και τον Γερμανοϊρανό Μπάμπακ Ραφάτι που έκοψε τις φλέβες του!

Τα παραδείγματα εκτός ποδοσφαίρου πολλά. Ο Τζέρι Ουέστ έγραψε βιβλίο ότι είναι καταθλιπτικός ολόκληρη τη ζωή του, πρόβλημα που είχε κι ένας άλλος πρώην all-star παίκτης του ΝΒΑ, ο Βιν Μπέικερ. Ο παγκόσμιος πρωταθλητής στο πατινάζ ταχύτητας, Τζιμ Σι, έπασχε από ανηδονία ( "αν κέρδιζα το χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο και το Λόττο την ίδια ημέρα δεν θα αισθανόμουν τίποτα" έλεγε), ενώ ο σταρ του NFL Ρίκι Ουίλιαμς δεν μπορούσε να βγει από το σπίτι του λόγω αγοραφοβίας. Ο γνωστός quarterback Τέρι Μπράντσο διηγείται ότι λόγω κατάθλιψης έκλαιγε διαρκώς στο κρεβάτι του, ενώ ο Μπάρετ Ρόμπινσον την παραμονή του Superbowl του 2002 δεν πήρε τα χάπια του για διπολικότητα και κατέληξε να μεθύσει στην Τιχουάνα και να αποπειραθεί να βάλει τέλος στη ζωή του!

Πρόκειται για τον "μαύρο σκύλο", την κατάθλιψη που σπάνια φεύγει από το πλευρό αθλητών και πρωταθλητών όπως ο άσος της Τάμπα Μπέι (NFL) Ντέβιλ Ράις, η αναβάτης Τζούλι Κρον, η σκιέρ Πικάμπο Στριτ ή η all-star πλέι-μέικερ τυων Sparks Νίκι Τίσλι που δηλώνει ότι "η κατάθλιψη είναι κομμάτι του εαυτού μου".

Υπάρχουν πολλές αλήθειες κι άλλα τόσα ψέμματα γύρω από το ζήτημα. Κι αρκετές αιτίες για τέτοιου είδους προβλήματα, όπως το στρες του πρωταθλητισμού, το σύνδρομο συνταξιοδότησης ή ακόμη και ο τρόπος ζωής. Τρανό παράδειγμα ο ταλαντούχος Λέον Σμιθ ένα μεγάλο αστέρι του Σικάγο, που ουδέποτε καταξιώθηκε στο ΝΒΑ. Ο Σμιθ, που έγινε ντραφτ το 1999 από τους Σπερς, πέρασε δύσκολα παιδικά χρόνια, καθώς μεγάλωσε σε ομαδικά σπίτια και κοιμόταν συχνά έξω ή σε αυτοκίνητα. Λίγο πριν την ανταλλαγή τους στους Μάβερικς υπέστη νευρικό κλονισμό που οφείλεται στην κατάθλιψη: έβαψε το πρόσωπο του πράσινο, πέταξε πέτρα σε ένα αυτοκίνητο και στη συνέχεια κατάπιε 250 ασπιρίνες θέλοντας να τερματίσει τη ζωή του.

Οι αθλητές είναι άτομα υπεράνω υποψίας. Κανείς δεν μπορούσε να πιστέψει για παράδειγμα ότι ο Μπράντσο που είχε οδηγήσει τέσσερις φορές τους Στίλερς στο Superbowl και αναδείχτηκε MVP το 1978, έπασχε από κατάθλιψη. "Συγκεντρωνόμουν για τρεις ώρες, καθώς τα παιχνίδια ήταν μια διέξοδος. Η υπόλοιπη ζωή μου, ωστόσο, ήταν μια κόλαση" εξηγεί, υπογραμμίζοντας ότι η μελαγχολία του εντάθηκε όταν αποσύρθηκε από την ενεργό δράση.

Ο Ρίκιι Ουίλιαμς, ένα άλλο αστέρι του φούτμπολ, έζησε επί χρόνια κρύβοντας το πρόβλημα του. Τον αποκαλούσαν αλαζόνα ή κλειστό κι αυτό τον βόλευε. Όταν έγινε επαγγελματίας η κατάσταση επιδεινώθηκε: για να δώσει συνέντευξη, φορούσε υποχρεωτικά το κράνος του.

Λυγίζουν τα σίδερα; Είναι δυνατόν το "θηρίο" εντός γηπέδου να κλονίζεται ψυχολογικά; "Αν τραυματιστείς, η ομάδα θα κάνει ότι μπορεί για να είσαι εντάξει. Αν τραυματιστεί η ψυχή σου, όμως, τότε πρόκειται για αδυναμία". Κι αυτός είναι ο κυριότερος λόγος, πέρα από τα "στεγανά" που υπάρχουν σε κάθε ομάδα, που οι αθλητές δεν μιλούν δημόσια για το πρόβλημα τους, φοβούμενοι ότι αυτό θα κάνει κακό στην εικόνα του "γρήγορου και δυνατού" που απαιτεί ο πρωταθλητισμός.

"Υπήρχε πάντα, αλλά παλιά ο αθλητισμός ευημερούσε"

Το ερώτημα που προκύπτει βέβαια είναι άλλο. Τα περιστατικά που κατά συρροή γίνονται γνωστά τους τελευταίους συνθέτουν ένα φαινόμενο σε έξαρση ή απλά συνδέονται με την αυξανόμενη μετάδοση της πληροφορίες ελέω ίντερνετ; Κοινώς, φαίνεται ότι το πρόβλημα υπήρχε πάντα. Απλά τώρα γίνεται γνωστό.

"Υπάρχει το κοινωνιολογικό φίλτρο, που αφορά τη θεωρία της λειτουργικότητας: ότι όλα πάνε καλά, ότι όλα δείχνουν καλά, προβάλλονται μόνο οι επιτυχίες, οι διακρίσεις, ο κόσμος, η θετική πλευρά. Αντίθετα η αρνητική πλευρά δεν πουλάει, δεν ενδιαφέρει.

Υπάρχει μια ενδιαφέρουσα έρευνα που αναφέρει ότι σε παγκόσμιο επίπεδο οι αθλητές που έχουν κερδίσει Ολυμπιακό μετάλλιο κι είναι άνω των 60 ετών είτε έχουν πεθάνει, είτε αντιμετωπίζουν πρόβλημα υγείας. Αυτό όμως δεν γίνεται γνωστό. Τον κόσμο ενδιαφέρει η προβολή της Ολυμπιάδας του Λονδίνου κι οι προκρίσεις των αθλητών.

Οπότε τα προβλήματα υπήρχαν, αλλά επειδή ο αθλητισμός ευημερούσε έμπαιναν κάτω από το χαλί. Το ίντερνετ έχει φέρει την επανάσταση στην πληροφορία και δεν υπάρχει η λογοκρισία με την καλή έννοια. Και η παραμικρή είδηση πλέον "χωράει" κάπου" εξηγεί ο παλιός γκαρντ του "αυτοκράτορα" Άρη στο Sport24.gr.

"Θα πολλαπλασιαστούν τα κρούσματα"

Οι συνθήκες που επικρατούν, μάλιστα, αναμένεται να εντείνουν ακόμη περισσότερο τέτοια φαινόμενα. "Θα πολλαπλασιαστούν τα κρούσματα λόγω κρίσης. Πλέον οι ευκαιρίες είναι λιγότερες. Δεν είναι τυχαίο ότι η Ελλάδα έχει στείλει ελάχιστους παίκτες στην Αμερική. Ο βασικός λόγος είναι ότι υπήρχαν μεγάλα συμβόλαια από μικρές ηλικίες. Οπότε ολόκληρο το σύστημα στόχευε στην εσωτερική κατανάλωση. Τώρα αυτό σταμάτησε και επικρατεί μια έλλειψη οράματος. Τι όνειρο να έχει ένα παιδί; Να παίξει στην Α1; Ποια Α1..." συνεχίζει.

"Δεν υπάρχουν λεφτά κι έτσι δημιουργείται άγχος και επομένως κατάθλιψη. Πρώτα στους γονείς και μετά στα παιδιά" καταλήγει.

Παρακάτω θα αναλυθούν με τη βοήθεια του Νίκου Γεωργιάδη κάποιες αιτίες του φαινομένου όπως:

Η ζωή του πρωταθλητή... Ο πρωταθλητισμός είναι αδυσώπητος και απαιτεί θυσίες. Ο αθλητής αναγκάζεται να παίζει κάτω από καθεστώς μεγάλης πίεσης, να αποδίδει μπροστά σε πολύ κόσμο και κυρίως να κριτικάρεται κάθε βράδυ.

"Οι αθλητές που πετυχαίνουν είναι αυτοί που ξεπερνούν αυτά τα "βάρη". Τα κάνουν τρόπο ζωής τους, σε σημείο που πιθανόν να μη γνωρίζουν κάτι διαφορετικό. Καταπιέζουν την πίεση με ανταλλάγματα, όπως είναι η προβολή και τα χρήματα. Η προβολή είναι εύκολη: παλιά ήταν επιτυχία να αναγραφεί το όνομα σου στην εφημερίδα, τώρα λόγω της πληθώρας των μέσων έχει η φήμη έχει πάρει διαφορετική διάσταση. Τώρα πέφτει και το "κάστρο" των χρημάτων. Το να πνίξω ή να βάλω τα προβλήματα κάτω από το χαλί αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει, διότι τα κίνητρα απουσιάζουν.

Στον πρωταθλητισμό χρειάζονται σκληρή χαρακτήρας. Πέρα από τον σωματικό τομέα, ο αθλητής πρέπει να είναι έτοιμος και ψυχολογικά για να επιβιώσει. Θα αρχίσουν να καταρρέουν, βέβαια και δυνατά άτομα, διότι απλούστατα καταρρέουν κι οι πυλώνες του οικοδομήματος" προσθέτει.

Το σύνδρομο συνταξιοδότησης... Οι αθλητές που καλούνται να αποσυρθούν από την ενεργό δράση αντιμετωπίζουν σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα και ένα μεγάλο συναισθηματικό κενό.

"Στο ΝΒΑ υπάρχει ολόκληρο σύστημα ψυχολογικής υποστήριξης για αθλητές που ξέρουν ότι θα σταματήσουν από την ενεργό δράση, έτσι ώστε να προετοιμάσουν κατάλληλα το μυαλό και το σώμα τους. Και δεν είναι μόνο θέμα αδρεναλίνης ή προπόνησης.

Όσοι φεύγουν από μεγάλες ομάδες αντιμετωπίζουν και ένα άλλο πρόβλημα, καθώς μειώνεται δραματικά ο αριθμός των τηλεφωνημάτων. Όταν κάποιος είναι στο επίκεντρο δέχεται μεγάλο αριθμό τηλεφωνημάτων κι έτσι όταν αποσυρθεί παρατηρείται σύνδρομο στέρησης. Αυτό χτυπάει αρχικά στην αυτοεκτίμηση. Ο άνθρωπος νιώθει λιγότερο σημαντικός και σκέφτεται ότι χωρίς προβολή, απλά δεν κάνει" προσθέτει.

Κοινωνικό φαινόμενο... Πολλοί συνδέουν το φαινόμενο με την κοινωνία. Είναι τυχαίο ότι υπάρχουν τόσα κρούσματα στη Μπουντεσλίγκα; Ή ότι στη Σουηδία με το ψηλό βιωτικό επίπεδο (η θεωρία με τα "λυμμένα προβλήματα") παρατηρείται ο μεγαλύτερος αριθμός αυτοχείρων; Οι χώρες της Βόρειας Ευρώπης έχουν έρθει πρόσωπο με πρόσωπο με τις ψυχολογικές διαταραχές εδώ και δύο δεκαετίες.

"Το πρόβλημα εμφανίζεται σε χώρες του Βορρά, που έχουν χαμηλή ηλιοφάνεια και προβάλουν μια μουντάδα. Σίγουρα η κατάθλιψη συνδέεται με την κοινωνία. Παράλληλα υπάρχει κι η πίεση του ανταγωνισμού. Το να παίξεις στη Μπουντεσλίγκα δεν είναι εύκολο. Υπάρχει στρες που μπορεί να μη το διακρίνουμε, όπως για παράδειγμα αυτό που αντιμετωπίζουν ως θύματα ρατσισμού οι ξένοι.

Μια έρευνα στην Αμερική αναφέρει ότι το 80% των αθλητών έχουν κάνει χρήση ουσιών, όχι απαραίτητα "ντόπας". Πρόκειται για διαφορετικές ουσίες (χάπια, μαριχουάνα) που τους βοηθούν να χαλαρώνουν και να αντιμετωπίζουν την πίεση" αναφέρει ο Νίκος Γεωργιάδης, που έχει εργαστεί ως ψυχολόγος σε ομάδες μπάσκετ όπως ο Παναθηναϊκός κι ο Ολυμπιακός.

Επαγγελματική σύγκρουση... Η παραδοχή ενός τέτοιου προβλήματος, που χρίζει βοήθειας όπως π.χ ένα διάστρεμμα ή ένας χιαστός, έχει καταντήσει να ισοδυναμεί με "καταδίκη" του παίκτη. Οι ομάδες αρχικά και οι κοινωνίες γενικότερα δεν είναι έτοιμες να τα αντιμετωπίσουν.

"Όταν φοιτούσα στο κολέγιο του Ιλινόις ένας γνωστός quarterback της ομάδας φούτμπολ παραδέχτηκε ότι πάει σε ψυχολόγο. Την επόμενη χρονιά αποχώρησε. Παντού ισχύει αυτό.

Πριν 4-5 χρόνια ο Ουαντού αντιμετώπιζε προβλήματα προσαρμογής και για αυτό ζήτησε τη βοήθεια ψυχολόγου τον οποίο έφερε από τη Γαλλία, μια χώρα που είναι πολύ προχωρημένη σε αυτά τα ζητήματα. Θυμάμαι τότε το "ΦΩΣ" έγραψε στο πρωτοσέλιδο με μεγάλα γράμματα: "ΣΕ ΜΑΓΟ ΠΗΓΕ Ο ΟΥΑΝΤΟΥ"

"Προετοιμαστείτε..."

Ολοκληρώνοντας ο Νίκος Γεωργιάδης αναφέρθηκε και σε δύο περιστατικά που θεωρεί χαρακτηριστικά. "Οι Νίνης και Φετφατζίδης έχουν να κάνουν 100% με τη ψυχολογία. Το πρόβλημα προκλήθηκε από την υπερέκθεση στα Μέσα και την έλλειψη προστασίας από την ομάδα και το ίδια τα άτομα".

Και συμβουλεύει: "Όταν μιλάμε για βαριά φανέλα σε μια μεγάλη ομάδα αναφερόμαστε σε αυτό ακριβώς: την πίεση. Πρέπει να προετοιμαστούμε σε αυτή, όπως θα προετοιμαζόμασταν να αντιμετωπίσουμε μια άμυνα ζώνης για παράδειγμα. Αυτό γίνεται μέσα από την προπόνηση, η οποία πρέπει να είναι τροποποιημένη και διαμορφωμένη ξεχωριστά σε κάθε άτομο ξεχωριστά. Άλλωστε δεν είμαστε όλοι ίδιοι.

Για παράδειγμα ο Κοβάτσεβιτς πριν το ματς ήθελε κάποιον να του κάνει σέντρες για κεφαλιές. Άλλοι ήθελαν ξεκούραση. Έτσι είναι. Άλλοι επιζητούν χαλάρωμα, άλλοι τσίτωμα. Άλλοι θέλουν να γυμνάζονται συντηρητικά, άλλοι να κάνουν διπλή προπόνηση.

Για αυτό λοιπόν απαιτείται μεγάλη προσοχή από τους γονείς, τις ομάδες και τους προπονητές για τη ψυχολογική προετοιμασία και τη ψυχολογική προστασία των παιδιών που εισέρχονται στον πρωταθλητισμό. Γιατί θα συναντήσουμε πολλά τέτοια φαινόμενο, καθότι άγχος σε πιάνει όταν δεν είσαι σίγουρος για το το τι ακολουθεί. Και λόγω της σύγχυσης που επικρατεί, θα υπάρχει μεγάλη πίεση για όλους".