Οι πρώτες μεταγραφικές κινήσεις των κορυφαίων ομάδα της Euroleague, επιβεβαιώνουν την κατεύθυνση στην οποία κινείται το σύγχρονο μπάσκετ. Και δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι το πρώτο μέλημα των top συλλόγων ήταν η θωράκιση της περιφερειακής γραμμής: η Φενέρμπαχτσε/Ούλκερ πήρε τον Γκούντελοκ, τον Χίκμαν και τον Μπογκντάνοβιτς, η Εφές απέκτησε τον Ντρέιπερ, ο Παναθηναϊκός δίνει τα ρέστα του για τον Καλάθη, ο Ολυμπιακός συμφώνησε με τον Λαφαγιέτ, την ίδια ώρα που η Μπαρτσελόνα κυνηγάει τον Σατοράνσκι και η ΤΣΣΚΑ κράτησε τον Τεόντοσιτς και ψάχνει πρώτα από όλα για έναν καλό γκαρντ.

Ο Παναθηναϊκός της τετραετίας 2009-2012, ο Ολυμπιακός των Σπανούλη-Λο-Μάντζαρη-Σλούκα, η φετινή Μακάμπι... Όλες αυτές οι ομάδες έδειξαν τον τρόπο που κερδίζει. Κι αν έχει αναλυθεί πολύ το κομμάτι με τους γρήγορους ψηλούς που μπορούν να παίξουν καλά το πικ-εν-ρολ (σε επίθεση κι άμυνα), δεν έχει δοθεί η απαιτούμενη σημασία στο back-court, στους παίκτες που συνδέονται άμεσα με τομείς όπως ο ρυθμός κι η δημιουργία.

Να το πάρουμε και ανάποδα; Η Φενέρμπαχτσε πέρσι απέτυχε λόγω λειψανδρίας στα γκαρντ, με τον Ομπράντοβιτς να καθοδηγεί μια "βαριά" ομάδα, με γκαρντ (ΜακΚάλεμπ, Ονάν ,Μπογκντάνοβιτς) που δεν δημιουργούν για τους άλλους, που υποχρεώθηκε να δώσει τον ρόλο του play-making στον Πρέλζιτς. Το ίδιο έπαθε και η ΤΣΣΚΑ, μια εξίσου "βαριά" ομάδα, με ανισορροπία μεταξύ ψηλών-κοντών και έλλειψη σε παίκτες που να παίζουν 1on1 με πρόσωπο στο καλάθι. Στην κατηγορία θα μπορούσε να μπει και ο Παναθηναϊκός ο οποίος δύο χρόνια έπαιζε με το πόδι μακριά από το γκάζι, κυμαινόμενος κοντά στους 65 πόντους, ακριβώς διότι δεν είχε αρκετούς περιφερειακούς ικανούς με τη μπάλα στα χέρια.

Το μπάσκετ του ρυθμού

Τα τελευταία χρόνια οι ομάδες κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση. Ειδικά στο κορυφαίο επίπεδο επενδύουν σε ένα μπάσκετ ρυθμού, εκεί όπου έχουν ωθήσει τα πράγματα τα 24'' δευτερόλεπτα, αλλά και η βελτίωση των αθλητικών προσόντων των ομάδων. Τέτοιο στυλ χαρακτηρίζει ομάδες όπως η Ρεάλ, ο Ολυμπιακός, η Μακάμπι, η Βαλένθια, η Αρμάνι, η Μάλαγα ακόμη και η Μπαρτσελόνα, αν και η τελευταία παρουσιάζει εξαιρετική ισορροπία και αποτελεσματικότητα τόσο στο γρήγορο τέμπο, όσο και στο παιχνίδι του μισού γηπέδου.

Από την άλλη είδαμε το τρανταχτό παράδειγμα της ΤΣΣΚΑ του Μεσίνα, μιας ομάδας που χτίστηκε για να ελέγχει το τέμπο, η οποία όμως ούτε ελκυστικό μπάσκετ έπαιξε, ούτε τον τίτλο κατάφερε να πανηγυρίσει. "Είχαμε τον έλεγχο για 38 λεπτά" έλεγε μετά τον χαμένο ημιτελικό κόντρα στη Μακάμπι ο Έτορε Μεσίνα, που έβλεπε την ομάδα του να κυριαρχεί στα ριμπάουντ, να έχει μια αποτελεσματική τακτική στην επίθεση μέσω του low-post και να κοντρολάρει τον ρυθμό της αναμέτρησης. Τελικά, όμως, έχασε...

Γιατί; Διότι όταν το ματς έγινε άνω-κάτω η Μακάμπι ήταν καλύτερη. Τι σημαίνει αυτό; Γνωρίζουμε ότι όταν ένα παιχνίδι τελειώνει επικρατούν διαφορετικές συνθήκες: η μπάλα κολλάει στους περιφερειακούς, οι τελευταίες επιθέσεις γίνονται με λιγότερες πάσες πριν το τελικό χτύπημα και ουσιαστικά το αποτέλεσμα κρίνεται από 2-3 αποφάσεις. Κοινώς; Η επίδραση του προπονητή περιορίζεται και ο έλεγχος του αγώνα περνάει στα χέρια των παικτών, ακόμη κι αν υπολογίσουμε τις συχνές διακοπές και τα τάιμ-άουτ στα τελευταία δευτερόλεπτα.

Η θεωρία του χάους...

Κοινώς στο τέλος του αγώνα επικρατεί ένα "χάος", όπως το περιέγραψε στην πρόσφατη ομιλία του στο Διεθνές Σεμινάριο του Συνδέσμου Ελλήνων Προπονητών Καλαθοσφαίρισης στη Θεσσαλονίκη ο ομοσπονδιακός τεχνικός, Φώτης Κατσικάρης. Εκπληκτική λέξη και καθόλου τυχαία. "Είναι μια λέξη ελληνική που είναι η ίδια και σε άλλες γλώσσες" εξήγησε ο Κατσικάρης, ο οποίος εξηγούσε πως θέλει πολλές φορές να προσομοιώσει τέτοιες καταστάσεις στην προπόνηση, που είναι κατά κανόνα κοντρολαρισμένη και ελεγχόμενη σε αυτό το επίπεδο.

Με απλά λόγια θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι ομάδες που είναι καλύτερες σε ένα παιχνίδι ρυθμού, σε ένα παιχνίδι πρωτοβουλίας και απόφασης θα είναι πιο αποτελεσματικές στα τελευταία λεπτά, γιατί ακριβώς θα είναι "συνηθισμένες" σε αυτό το στυλ. Στο τελευταίο λεπτό, δηλαδή, η Μακάμπι θα έχει το πάνω χέρι σε σύγκριση με την ΤΣΣΚΑ, αφαιρώντας εντελώς από την εξίσωση τον παράγοντα "πίεση του φαβορί".

Η έμφαση στο transition

Είναι τέτοια η φύση του αθλήματος που εμπεριέχει διαρκείς εναλλαγές συναισθημάτων και καταστάσεων. Από την επίθεση στην άμυνα, από μια επιτυχημένη προσπάθεια σε μια νέα άμυνα ή από μια αποτυχημένη άμυνα σε μια επίθεση "που πρέπει να μπει". Transition. Η λέξη κλειδί. Όχι μόνο με την έννοια της μεταφοράς από το ένα μέρος του γηπέδου στο άλλο, ή από την επίθεση στην άμυνα, αλλά ακόμη με την έννοια της φυσικής κατάστασης (αθλητικά προσόντα) και την πνευματική/συναισθηματική συνέπεια.

Ας ξεχάσουμε πλέον τους πρόχειρους συνειρμούς που θέλουν μια ομάδα που δέχεται ή σκοράρει 90 πόντους, να μην παίζει καλή άμυνα. Υπάρχουν παράμετροι όπως οι κατοχές, η ταχύτητα εκτέλεσης και το ταλέντο που έχουν σημασία. Όπως και στο ποδόσφαιρο έτσι και στο μπάσκετ η ομάδα με το λιγότερο ταλέντο, θα προσπαθήσει να φέρει το ματς στα μέτρα της. Λογικό.

Ολόκληροι Spurs και έκαναν μια τέτοια στροφή στο παιχνίδι τους τα τελευταία χρόνια: σε σχήμα με δύο χειριστές/δημιουργούς, με μεγάλη ταχύτητα στην πάσα και στην κίνηση στο γήπεδο, με φανερή διάθεση εκτέλεσης στα πρώτα 8'' της επίθεσης.

Με τη συνταγή του Γουαρδιόλα

Και στην Ευρώπη υπάρχουν αρκετές ομάδες που έχουν υιοθετήσει αυτό το παιχνίδι, πέρα από την υπερηχητική Ρεάλ. Η Βαλένθια ήταν μια ομάδα που έπαιζε στην μεγαλύτερη ταχύτητα, όπως και η Μπάγερν Μονάχου που αποτελεί ένα ιδανικό case study. Κι αυτό οφείλεται κυρίως στην παρουσία του Σβέτισλαβ Πέσιτς, ενός προπονητή που μέσα σε 10 χρόνια έκανε τεράστια στροφή στην προσέγγιση του προς το παιχνίδι.

Το 2003 όταν κατακτούσε με τη Μπαρτσελόνα την Euroleague ο Πέσιτς είχε επιβάλει ένα πειθαρχημένο, αυστηρώς ελεγχόμενο στυλ, που ουσιαστικά κρατούσε "αλυσοδομένους" τους παίκτες, ακόμη κι αν μιλάμε για αστέρια όπως ο Ντέγιαν Μποντιρόγκα, ο Χουάν Κάρλος Ναβάρο και ο Σαρούνας Γιασικεβίτσιους. Δέκα χρόνια μετά η Μπάγερν, είναι μια από τις καλύτερες ομάδες της Euroleague στο transition, παίζοντας με εκπληκτική ταχύτητα στο επιθετικό κομμάτι.

Μάλιστα ο ίδιος σε μια συνέντευξη του είχε αποκαλύψει ότι έχει συχνά διαλόγους με τον προπονητή της ποδοσφαιρικής Μπάγερν, τον Πεπ Γουαρδιόλα, στους οποίους αναλύουν το transition και τη σημασία του.

Δεν υπάρχει φράση όπως "πολλά γκαρντ"

Αξίζει βέβαια να προσέξουμε το κενό μεταξύ του "transition" και του "run 'n gun", του επιπόλαιου και βιαστικού παιχνιδιού, δηλαδή, του "μια-πάσα-σουτ", που δεν έχει καμία σχέση με ότι αναλύεται ως τώρα. Άλλο το ένα και άλλο το άλλο. Το "γρήγορα" δεν έχει σχέση με το "βιαστικά", καθώς υπάρχουν πολλοί τρόποι δόμησης ενός τέτοιου παιχνιδιού, μέσα από δευτερεύουσες επιθέσεις, από την υποστήριξη μέσω επιθετικού ριμπάουντ και μιας ευρύτερης φιλοσοφίας που μπορεί να δίνει ελευθερία απόφασης στους παίκτες, χωρίς ωστόσο να αφήνει τίποτα στην τύχη.

Έτσι κάπως μπορούμε να συνδέσουμε την φετινή τάση των ομάδων να γεμίσουν με καλούς γκαρντ, με τις τάσεις του σύγχρονου μπάσκετ. Έχουν κοινό παρανομαστή. Το συγκεκριμένο στυλ, θέλει και τέτοιους παίκτες. Περιφερειακούς, δηλαδή, που μπορούν να πάρουν αποφάσεις, μπορούν να βάλουν τη μπάλα στο παρκέ και να δημιουργήσουν.

Καταλήγουμε οπότε δεν υπάρχει φράση όπως "πολλά γκαρντ". Για τους "κοντούς" ισχύει το "όλοι οι καλοί χωράνε".