Φερνάντο Σάντος: Τα δύο μεγαλύτερα ματς της καριέρας του και το συμβόλαιό του με την Εθνική Πορτογαλίας

Είχαν μπουχτίσει. Τόσες και τόσες εξαιρετικές γενιές, τόσες και τόσες προσδοκίες, τόσες και τόσες ευκαιρίες για να συγκεράσουν, έστω μια φορά, το ταλέντο με την πίστη. Τόσες και τόσες όμως αποτυχίες. Τόσοι και τόσοι είχαν αναλάβει να οδηγήσουν την Πορτογαλία σε μια Γη Επαγγελίας. Οποια γη. Σε όποιο τουρνουά. Σε μια επιτυχία. Σε μια κατάκτηση.

Το καλοκαίρι του 2014 η κοινή πεποίθηση ήταν πως άλλος ένας κύκλος είχε κλείσει. Η, ακριβέστερα, κινδύνευε να κλείσει. Το πόστο του εκλέκτορα, το χειρότερο για τη νουβέλ βαγκ (και όχι μόνο) των Πορτογάλων προπονητών. Δεν ήταν ελκυστικό, το τελευταίο που εξασφάλιζε ήταν μια καλή σφραγίδα στο επαγγελματικό τους διαβατήριο. Μια δουλειά που κανείς δεν ήθελε, δεν γούσταρε, δεν έβλεπε σε αυτήν τίποτα το ωφέλιμο, καμία προοπτική.

Η τότε αίσθηση της κοινής γνώμης της Πορτογαλίας ήταν αυτή που ο Φερνάντο Σάντος δεν έκρυψε ποτέ στον δημόσιο λόγο του. «Εξίσου Ελληνας με Πορτογάλος». Για τους εκ γενετής πατριώτες του, προπονητικά ο Σάντος ήταν περισσότερο Ελληνας από Πορτογάλος. Πιθανότατα μάλιστα, στην κατάταξή τους, τον είχαν ενταγμένο, ταυτισμένο με τα δικά μας. Όχι παραπάνω, όχι περισσότερο.

Δεν είχε να κάνει με εκτίμηση. Αυτή ήταν δεδομένη ανέκαθεν. Από όλους τους Πορτογάλους. Πριν καν το πάρει απόφαση να ξενιτευτεί και έρθει στα μέρη μας για πρώτη φορά. Και τότε, να εμφανιστεί εκεί, σαν μαθητούδι πρώτη μέρα στο σχολείο, με τα χέρια θαρρείς σφαλιστά, να δίνει την εντύπωση πως πάλευε να καταλάβει από τους παρακαθήμενούς του που είχαν αναλάβει να τον παρουσιάσουν επισήμως, τι σόι φυλή ήταν αυτή που τότε τον υποδέχονταν.

Σε μια από τις βιογραφίες του, μια από τις πρώτες πρώτες, ο Ζοζέ Μουρίνιο, που καλό λόγο δυσκολεύεται να βρει ακόμη και για το αίμα του, του είχε πλέξει το εγκώμιο, παραδεδομένος πως η Πόρτο που του άφησε ο Σάντος για να ξεκινήσει την πορεία του στην ευρωπαϊκή κορυφή και στην μετατροπή του σε «εκλεκτό», ήταν ένα σύνολο που θα έκανε – κοινώς – μάγκα, κάθε προπονητή.

Από τότε, λοιπόν, στην Πορτογαλία ισχυρίζονταν πως οι ιδέες, η μεθοδικότητα, ο επαγγελματισμός, ο τρόπος λειτουργίας του, ήταν το θεμέλιο πάνω στο οποίο οικοδομήθηκε η πορτογαλική προπονητική σχολή, η οποία στον 21ο αιώνα κυριάρχησε παγκοσμίως. Οχι μόνο σε επίπεδο ευρεσιτεχνιών ή τακτικών καινοτομιών και φιλοσοφίας, αλλά μέσω της ανάδειξης top επιπέδου τεχνικών την διάδραση που εξασφάλισε σε όλο το modus operandi των επαγγελματιών του ποδοσφαίρου Πορτογάλων και έτσι και σε κάθε πτυχή της σύγχρονης, μονοκράτειρας ως προς την λογική του αθλήματος, football business.

Το ραντεβού, τα περιστέρια και τα φίδια

Κακά τα ψέματα όμως, το φθινόπωρο του ’14 ελάχιστα ενδιέφεραν όλα τούτα τους Πορτογάλους. Πιθανώς να μην τα είχαν καν σκεφτεί και σίγουρα δεν τα υπολόγιζαν όταν τη δουλειά του εκλέκτορα την πήρε ο – προερχόμενος από τον ουσιαστικό διωγμό από την Εθνική, την οποία και είχε φτάσει το προηγούμενο καλοκαίρι ένα πέναλτι μακριά από τους οκτώ του κόσμου - Σάντος, αναλαμβάνοντας να διασώσει το χάλι που είχε δημιουργήσει ο προκατόχος του, Πάουλο Μπέντο. Για τους περισσότερους θεωρούνταν μια λύση ανάγκης στην καλύτερη, στη χειρότερη «λευκή» πετσέτα, μια διεκπεραιωτική επιλογή και… βλέπουμε.

Το ντεμπούτο του το έκανε στις 11 Οκτωβρίου του 2014. Κόντρα στη Γαλλία, στο «Σταντ ντε Φρανς». Με ήττα. Μια ακόμη. Στα αποδυτήρια, μετά τη λήξη του παιχνιδιού, μίλησε στους παίκτες. Αξιοποίησε τη συγκυρία, τον τόπο και τον χρόνο και τους ζήτησε να κάνουν ό,τι περνάει από το κορμί, το μυαλό και την ψυχή τους ώστε να συμβάλλουν στο να επιστρέψει η ομάδα στο ίδιο γήπεδο στις 10 Ιουλίου 2016.

Αποδείχτηκε συνεπής. Το έκανε βάζοντας τα πολύ μεγάλα «εγώ» στην υπηρεσία της ομάδας, τιθάσευσε ποδοσφαιριστές κατάλληλους για... αγώνες επίδειξης, λειτουργώντας όπως πάντα, σε κάθε του δουλειά, για το αποτέλεσμα με ό,τι έχει, ξεκινώντας πάντα από το νοικοκύρεμα της ομάδας στο γήπεδο. Και όσο η μέθοδος λειτουργεί, πείθει κιόλας. Και τους παίκτες του και τους συμπατριώτες του, που είναι μαθημένοι σε άλλα.

«Η γυναίκα μου λέει ότι είμαι ο πιο ωραίος άνδρας του κόσμου. Προφανώς και δεν είμαι, αλλά στα μάτια της έτσι είναι. Κάπως έτσι θα είναι αν πάρουμε το Κύπελλο. Πιστεύετε ότι θα υπάρχει έστω ένας Πορτογάλος που θα πανηγυρίσει λιγότερο επειδή δεν παίξαμε όμορφο ποδόσφαιρο», δήλωσε γλαφυρά πριν την έναρξη του Euro 2016, όπως και το ότι τα εισιτήρια επιστροφής τα είχε βγάλει για την επόμενη του τελικού.

Εκεί έφτασε, έστω και ασθμαίνοντας. Με υπομονή, συγκέντρωση, πάθος και δουλειά, όπως πρεσβεύει το τετράπτυχο του. Αντε και τύχη. Το αποτέλεσμα μετράει. Θα μπορούσε να είναι και ο τίτλος της δικής του βιογραφίας. Ο ίδιος, την επομένη του θριάμβου της Πορτογαλίας και της στέψης της σε πρωταθλήτρια Ευρώπης, το αποτύπωσε μαεστρικά: «Ήμασταν απλοί όπως τα περιστέρια κι έξυπνοι όπως τα φίδια».

Μόνιμος στον πάγκο, μισθολογική απόγειωση

Κάτι περισσότερο, δεν χρειάστηκε. Ο… αντιτουριστικός «μηχανικός της Πέντα» (ελέω των ακαδημαϊκών του σπουδών το παρατσούκλι), ο βαθιά θρησκευόμενος (από τα πρώτα που έκανε όταν πρωτοπότατησε στην Ελλάδα ήταν να μάθει που υπάρχουν καθολικές εκκλησίες), ο θεριακλής, ο μόνιμα κατσουφιασμένος, ο Φερνάντο Σάντος έπαψε πλέον να αποτελεί ταυτόσημο της συγκατάβασης και μετατράπηκε για τους Πορτογάλους σε μεσσιανικό ποδοσφαιρικό αγγελιοφόρο.

Η υπογραφή του το ’14 ήταν για συμβόλαιο ως τα τελικά του Euro του θριάμβου. Που ακόμη και οι ίδιοι οι Πορτογάλοι όταν αναλάμβανε τη δουλειά, βάσει δημοσκοπήσεων, δεν πόνταραν πως έστω η ομάδα τους θα έφτανε ως τα γήπεδα της Γαλλίας. Ο Σάντος συμφώνησε έναντι 1,23 εκατ. ευρώ και με προβλεπόμενο μπόνους κατάκτησης (και όμως, μπήκε…) 250 χιλιάδων.

Αμέσως μετά την… πληρωμή του, η παλαϊκή απαίτηση υλοποιήθηκε και ο 62χρονος τότε Σάντος υπέγραψε νέο, τετραετές συμβόλαιο με ορίζοντα το επόμενο Euro, αυτό του 2020. Οι απολαβές του, διπλασιάστηκαν και έφτασαν ετησίως στα 2,5 εκατ. ευρώ, χωρίς τα λογιών λογιών μπόνους, είτε μέσω συμβολαίου ή τα – αυξημένα λόγω της ευρωπαϊκής στέψης - χορηγικά.

Η εμπιστοσύνη δεν αλλοιώθηκε από την αποτυχία στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 2018 (όπου και ήταν ο 6ος καλύτερα αμειβόμενος εκλέκτορας), με την Πορτογαλία να αποκλείεται μόλις στους «16» από την Ουρουγουάη. Ισα ίσα που ανανεώθηκε με έναν ακόμη τίτλο, το Nations League το 2019. Στο μεσοδιάστημα, ο Σάντος σταθερά αναγορεύονταν μεταξύ των κορυφαίων προπονητών της υφηλίου (και συχνά πυκνά και στην κορυφή) από διάφορους οργανισμούς και θεσμούς.

Το ξέσπασμα του covid άλλαξε τα δεδομένα. Παντού. Οχι όμως και την καθολική αναγνώριση που αταλάντευτα απολάμβανε. Το Euro 2020, με το οποίο προβλέπονταν να ολοκληρωθεί ο δεύτερος κύκλος του στον πάγκο των Ιβήρων, έγινε τελικά το… 2021, ο ίδιος όμως είχε ανανεώσει το συμβόλαιό του (πάντα ικανοποιώντας επιθυμία αποδυτηρίων, διοίκησης ομοσπονδίας, media και κοινής γνώμης) ήδη από το προηγούμενο, αυτό του ’20, για μια τετραετία ακόμη, ως δηλαδή το 2024.

Τα οικονομικά δεδομένα της νέας συμφωνίας αυτονόητα προσαρμοσμένα στα όσα επέβαλλε η πανδημία. Για όσο ο covid θα περιόριζε την δράση, δεν προβλέπονταν η παραμικρή αύξηση στις απολαβές του Σάντος. Όταν και εφόσον επανέρχονταν η (έστω και νέα) κανονικότητα, τότε αυτές θα ξεπερνούσαν πλέον τα 3 εκατ. ευρώ, συμπεριλαμβανόμενων και των διάφορων μπόνους (στις 300.000 για παράδειγμα είχε φτάσει αυτό της εκ νέου κατάκτησης του Euro).

Ο δεύτερος διαδοχικός αποκλεισμός στους «16» σε τελικά μεγάλης διοργάνωσης, αυτή τη φορά από το Βέλγιο στο περασμένο Euro, πόνεσε. Προκάλεσε τις πρώτες, δημόσιες, ενστάσεις και αμφισβητήσεις, με τις οποίες γίνονταν λόγος για αλλαγή σκυτάλης. Δεν αποτέλεσαν την πλειοψηφία, ούτε καν έστω τη θορυβώδη μειοψηφία, αλλά σε τέτοιες περιπτώσεις δεν θέλει πολύ για να αρπάξει η φωτιά. Ανάχωμα της συγκεκριμένης, πρώτα και κύρια οι διεθνείς Πορτογάλοι.

Αυτοί ήταν που βγήκαν μπροστά και προσπάθησαν να τη συγκρατήσουν εκ νέου και το περασμένο φθινόπωρο, όταν έγινε η ζημιά στα προκριματικά του επερχόμενου Παγκοσμίου Κυπέλλου, με την Πορτογαλία να παίζει για δύο αποτελέσματα στη φιλοξενία της Σερβίας στο φινάλε της φάσης των ομίλων για να πάρει την πρωτιά και την πρόκριση, αλλά τελικά να χάνει με γκολ στις καθυστερήσεις.

Τη συγκράτησαν, ναι, πλέον όμως αναντίρρητα καίει και είναι προφανές πως με έναν τρόπο μπορεί να σβήσει. Τον δύσκολο. Το τσεκάρισμα δηλαδή του εισιτηρίου μέσω της έσχατης διαδικασίας των play off. Εκεί, την Πορτογαλία περιμένει πρώτα η Τουρκία (24/3, 21:45, OPEN TV, Cosmote Sport 1HD και LIVE στο SPORT24) στον ημιτελικό και μετά, λογικά στον τελικό η Ιταλία, η οποία αντιμετωπίζει στο πρώτο στάδιο το ξεκάθαρο αουτσάιντερ τη Βόρεια Μακεδονία.

Δεν μοιάζει εύκολο για τους Ιβηρες. Δεν ακούγεται εύκολο. Δεν είναι σε καμία περίπτωση εύκολο. Τούτο το μερεμέτι που απομένει να κάνει ο «μηχανικός», είναι από τα πλέον δύσκολα που έχει κληθεί να σκαρώσει στα πάνω από τριάντα χρόνια της προπονητικής του σταδιοδρομίας.

Και μπορεί να μην μοιάζει το πιο φανταχτερό, αφού δεν κρύβει τώρα, σε αυτή τη φάση, τίποτα το επάργυρο, κάποιον τίτλο ή κάποια κατάκτηση, όμως, αν καταφέρει να το μαστορέψει και αυτό, τότε μόνο ένα θα του απομένει. Το πιο απαιτητικό, αλλά και πιο δελεαστικό. Το πιο καθοριστικό για το ζύγισμά του, τις αποφάσεις και τις επιλογές του.

Διάολε, Παγκόσμιο Κύπελλο είναι αυτό…