Tο Sport24.gr παρουσιάζει τον πολεμικό χορό "Χάκα", που έμελλε να γίνει το σήμα-κατατεθέν όλων των ομαδικών αθλημάτων της Νέας Ζηλανδίας.

Διαβάστε την προέλευση του εθίμου των Μαορί, την παράδοση του στις εθνικές ομάδες της Νέας Ζηλανδίας, ιστορίες από αντιδράσεις αντιπάλων και δείτε σχετικά βίντεο.

Υπάρχουν χιλιάδες διαφορετικά είδη του χορού "Χάκα", που προέρχονται από τους Μαορί. Αυτός που εφαρμόζεται σε κάθε παιχνίδι είναι το "Ka mate". Το τελετουργικό έχει γίνει συνώνυμο πλέον με τις εθνικές ομάδες της Νέας Ζηλανδίας κι η φήμη του έχει φτάσει ακόμη και στην τηλεόραση, αν θυμηθούμε τη γνωστή διαφήμιση με τους Νεοζηλανδούς και τους Σκωτσέζους του... Ουίλιαμ Ουάλας, που σηκώνουν τα κιλτ τους ως "απάντηση".

"Ka Mate"

- ο αρχηγός-

Ringa pakia! (χτύπα τα χέρια σου στους μηρούς)

Uma tiraha! (κόρδωσε το στήθος σου)

Turi whatia! (λύγισε τα γόνατα σου)

Waewae takahia kia kino! (πάτα τα πόδια σου όσο πιο δυνατά μπορείς)

Ka mate, ka mate (θα πεθάνω, θα πεθάνω)

Ka ora' Ka ora' (θα ζήσω, θα ζήσω)

- Όλοι μαζί -

Tēnei te tangata pūhuruhuru (Αυτός είναι ο τριχωτός άνδρας)

Nāna i tiki mai whakawhiti te rā (που κάνει τον ήλιο να λάμπει ξανά)

A Upane! Ka Upane! (Πάνω ψηλά στη σκάλα)

Upane Kaupane" (Πάνω στην κορυφή)

Whiti te rā,! (Ο ήλιος λάμπει)

Hī! (Υψωθείτε)

Η ιστορία

Σύμφωνα με την παράδοση των Μαορί ο Τάμα-νουί-το-ρα, ο Θεός Ήλιος, είχε δύο γυναίκες, την Χάινε-ραουμάτι (καλοκαίρι) και την Χάινε-τακουρούα (χειμώνας). Το παιδί που γεννήθηκε από την πρώτη ήταν ο Τάνε-ρόρε ο οποίος θεωρείται η έμπνευση του χορού. Κι η σύνδεση; Το κούνημα των χεριών τις καλοκαιρινές ημέρες (για να δημιουργηθεί δροσιά), το οποίο εφαρμόζεται και στη χορευτική ρουτίνα.

Στην κουλτούρα των Μαορί η φήμη της κάθε φυλής, αυξανόταν μαζί με τις επιδόσεις στον χορό "Χάκα", ενώ παλαιότερα τη χρησιμοποιούσαν και σε διαφορετικές στιγμές, εκτός από γιορτές, ακόμα και για το καλωσόρισμα στο σπίτι.

Το σήμα-κατατεθέν της Νέας Ζηλανδίας

Ο χορός "Χάκα" συνδέθηκε με την ομάδα ράγκμπι της Νέας Ζηλανδίας, που από την πρώτη κιόλας στιγμή εφάρμοσε το σχετικό τελετουργικό. Η ομάδα του Τζόζεφ Ουίλμπρικ, θέλοντας να δείξει την αποφασιστικότητα, τη δύναμη και την αυταπάρνηση της, χόρεψε τη "Χάκα" πριν την έναρξη του αγώνα.

Το πρώτο παιχνίδι έγινε το 1888 (!!!) κι η εθνική ομάδα που πήρε μέρος στους αγώνες της Κοινοπολιτείας απαρτιζόταν αποκλειστικά από Μαορί. Ο θρύλος λέει ότι εκείνη η ομάδα στις 3 Οκτωβρίου του 1888 ο χορός ήταν το "Ake ake kia kaha" (κι όχι το "Ka Mate"). Τα πρώτα χρόνια μάλιστα φορούσαν και παραδοσιακές στολές, τις οποίες εγκατέλειψαν. Το 1905 στο πρώτο παιχνίδι της Νέας Ζηλανδίας (που έγινε γνωστή ως "the Originals") στη Βρετανία, χόρεψαν το "Ka Mate". Ήταν ένα παιχνίδι απέναντι στη Σκωτία και στην Ουαλία. Οι τελευταίοι απάντησαν τραγουδώντας τον εθνικό τους ύμνο.

Η εθνική ομάδα ιθαγενών της Νέας Ζηλανδίας (New Zealand Native Team) διαφοροποιήθηκε το 1910 κι έγινε εθνική Μαορί Νέας Ζηλανδίας, καθώς στην πρώτη ενσωματώθηκαν και άποικοι. Ακόμη και σήμερα στις ομάδες υπάρχει μείξη λευκών και ιθαγενών και το έθιμο αναφέρει ότι το ρόλο του "αρχηγού" παίρνει κάποιος Μαορί, όπως ο Χινάρι στους "Tall Blacks".

Η ομάδα ράγκμπι, γνωστοί κι ως "All Blacks", έκανε... διάσημο το χορό και πλέον έχει γίνει σήμα-κατατεθέν για κάθε ομαδικό άθλημα. Το χορεύουν πριν από κάθε παιχνίδι.

Μετά από κάποια χρόνια η "Χάκα" μεταδόθηκε και στις άλλες ομάδες, όπως την εθνική μπάσκετ (Tall Blacks, οι "ψηλοί μαύρι" εκ του All-Blacks), οι Ice-blacks ή Black-sticks (εθνική χόκεϊ), η ομάδα ΛαΚρός, που προφανώς δεν έχει βρει ακόμη το κατάλληλο ψευδώνυμο, ακόμη κι η γυναικεία ομάδα ράγκμπι, οι "Black Ferns".

Dancing haka on ice

Ανάλογους πολεμικούς χορούς χρησιμοποιούν κι άλλες εθνικές από χώρες του Ειρηνικού Ωκεανού (Φίτζι, Τόγκα και Σαμόα), ενώ άλλη μορφή "Χάκα" (Kapa O Pango") εφαρμόζουν οι "Warriors" του κολεγίου της Χαβάι.

Τι λένε οι αντίπαλοι;

Η "Χάκα" αποτελεί ατραξιόν για τους θεατές, όπως έγινε και επί ελληνικού εδάφους. Ο κόσμος αποθέωσε τους "Tall-Blacks" όταν χόρεψαν στο Ολυμπιακό τουρνουά μπάσκετ του 2004, αλλά και στο Προλυμπιακό τουρνουά του 2008 (έπαιξαν μάλιστα απέναντι στην Εθνική μας).

Οι αντίπαλοι, πάντως, δεν φαίνεται να εκτιμούν ιδιαίτερα αυτό το έθιμο. Οι Αυστραλοί ήταν οι πρώτοι που άρχισαν να... σνομπάρουν το χορευτικό. Το έκαναν πρώτοι το 1991 όταν ο Ντέιβιντ Καμπέζε έδωσε εντολή για ασκήσεις ζεστάματος. Το ίδιο συνέβη στο Ουέλινγκτον το 1996. Ανάλογη τακτική ακολούθησαν κι οι Ιταλοί το 2007, μόνο που αυτό ενόχλησε ιδιαίτερα τους Νεοζηλανδούς. Μετά το ματς ο Κέβεν Μεαλάμου, παραδέχτηκε ότι η αντίδραση των "ατζούρι" τους έδωσε έξτρα κίνητρο.

Το 1989 παραλίγο να γίνουν... επεισόδια όταν οι Ιρλανδοί κατά τη διάρκεια του χορού, πλησίαζαν ολοένα και περισσότερο τους Νεοζηλανδούς. Πριν το φινάλε του "Ka Mate" ο αρχηγός Ουίλι Άντερσον είχε φτάσει στα 5 εκατοστά από τον Μπακ Σέλφορντ.

Κάτι ανάλογο είχε κάνει το 1995 οι Νοτιοαφρικάνοι. Οι "Springboks", όπως λέγονται, είχαν ξεκινήσει από μακριά να παρακολουθούν τη "Χάκα". Ανά τακτά διαστήματα πλησίαζαν όλοι μαζί -αγκαλιασμένοι- κάνοντας ένα αποφασιστικό βήμα, ώσπου έφτασαν ένα μέτρο από τους Νεοζηλανδούς, όπου σταμάτησαν και άρχισαν να κοιτούν επιδεικτικά.

Θερμό επεισόδιο παραλίγο να διαδραματιστεί το 1997 στο ματς με την Αγγλία. Ο Ρίτσαρντ Κόκεριλ άρχισε την "κοκορομαχία" με τον Νορμ Χιούιτ κατά τη διάρκεια της "Χάκα", με αποτέλεσμα να επέμβει ο διαιτητής και να σπρώξει τον Άγγλο μακριά. "Μας προκαλούσαν και εγώ απάντησα. Δεν έκαναν κάτι κακό" είπε μετά το παιχνίδι.

Το 1999 στο Σίδνεϊ 107.000 άτομα άρχισαν να τραγουδούν το "Waltzing Matilda", ένα κλασσικό τραγούδι της Αυστραλίας ως απάντηση στους Νεοζηλανδούς. Φαίνεται ότι το εγχείρημε έφερ γούρι, καθώς οι γηπεδούχοι πέτυχαν τη μεγαλύτερη νίκη στην ιστορία τους (28-7).

Τον Νοέμβριο του 2006 οι Νεοζηλανδοί ζήτησαν επίσημα από την Ομοσπονδία της Ουαλίας να επαναλάβουν το τελετουργικό της αγώνα του 1905! Να χορέψουν δηλαδή μετά το "God Defend New Zealand" και πριν το "Hen Wlad ft Nhadau". Οι Ουαλοί αρνήθηκαν κι οι "All Blacks" αποφάσισαν ως... αντίποινα να κάνουν τη "χάκα" στα αποδυτήρια. Το κοινό δυσαρεστήθηκε ιδιαίτερα κι οι διοργανωτές προσπάθησαν -χωρίς επιτυχία- να τα μπαλώσουν, δείχνοντας βίντεο από παλιούς χορούς στις οθόνες του "Millenium".

Τέλος το 2008 οι Ουαλοί αρνήθηκαν να κάνουν χώρο στους Νεοζηλανδούς για τη "Χάκα", την οποία ολοκλήρωσαν μετ' εμποδίων. Το τελικό 29-9 δείχνει ότι η ιδέα των Βρετανών δεν ήταν και τόσο καλή.

"Και ξαφνικά τους βλέπω να κάνουν αυτό το καταραμένο "θεατρικό" τους. Ήταν τόσο παθιασμένοι, που φοβήθηκα! Πραγματικά ενοχλήθηκα στα πρώτα 10 λεπτά του αγώνα και τους έβλεπα καλύτερους, γρηγορότερους και δυνατότερους" εξήγησε ο θρύλος του αυστραλιανού ράγκμπι, Ντέιβ Μπρόκχοφ, που αναρωτιόταν: "γιατί οι δικοί μας (Αβορίγινες) δεν έκαναν πολεμικό χορευτικό";

Πιο πρόσφατο παράδειγμα, οι Τούρκοι που στο Παγκόσμιο Κύπελλο Μπάσκετ στην Ισπανία σνόμπαραν -τρομάρα τους- το χορό, για να μην αποσυντονιστούν, όπως δήλωσε αργότερα ο προπονητής τους Εργκίν Αταμάν. Αντίθετα οι ΝΒΑερς έμειναν με το στόμα ανοιχτό και στο τέλος τους χειροκρότησαν!