Το ημερολόγιο έδειχνε 18 Ιουλίου του 1976, όταν η 14χρονη Νάντια Κομανέτσι από τη Ρουμανία ολοκλήρωσε την προσπάθειά της στους ασύμμετρους ζυγούς, αφήνοντας άφωνους κοινό και κριτές. Η τελειότητα στην εκτέλεση ήταν πρωτόγνωρη και δεν άφησε κανένα περιθώριο στους βαθμολογητές. Για πρώτη φορά στην ιστορία της γυμναστικής στους Ολυμπιακούς Αγώνες, μια αθλήτρια έπαιρνε το απόλυτο, το άριστα δέκα. Η προσωποποίηση της χάρης και της αρμονίας στο κορμί και τις εκφράσεις της νεαρής Ρουμάνας, φάνταζε βγαλμένη κατευθείαν μέσα από την ίδια τη φαντασία, δημιουργώντας με βελούδινη αρτιότητα, μια πανδαισία κινήσεων που όμοιά της δεν είχε ξαναδεί κανείς στο παρελθόν, αλλά ούτε και ξαναείδε στο μέλλον.

Η ζωή της Κομανέτσι θα μπορούσε να είναι η βάση για ένα πετυχημένο σενάριο του Χόλιγουντ, μέσα στο οποίο "μπερδεύονται" η δόξα, ο κίνδυνος, το ρίσκο, η προσπάθεια, οι θυσίες, ο φόβος, τα σκοτάδια και η δυστυχία. Όχι απαραίτητα με αυτή τη σειρά, αλλά σίγουρα με την ίδια ένταση που βρίσκουμε στις ταινίες δράσης. Η εποχή στην οποία μεγάλωσε, το πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ήταν τότε "εγκλωβισμένος" ο αθλητισμός, το εργαλείο της προπαγάνδας στο οποίο είχαν μετατραπεί οι πρωταγωνιστές των αγωνιστικών χώρων λόγω του ψυχρού πολέμου, αλλά και η σκληρή πραγματικότητα που περίμενε πολλούς από αυτούς όταν η καριέρα τους σταματούσε και έσβηνε η λάμψη από την οποία φωτιζόταν ο υπαρκτός σοσιαλισμός, είναι στην ουσία μια περίληψη της ζωής της πιο γνωστής γυμνάστριας παγκοσμίως.

Η Νάντια Κομανέτσι

Η Νάντια ξεκίνησε τη γυμναστική από το νηπιαγωγείο, σε έναν τοπικό σύλλογο με το όνομα "Φλόγα". Λίγο αργότερα, την ανακάλυψε ο προπονητής Μπέλα Κάρολι στην αυλή του δημοτικού, εντυπωσιασμένος από τις ασκήσεις που την είδε να κάνει σε ένα διάλειμμα του μαθήματος μαζί με μια συμμαθήτριά της. Ο Κάρολι άρχισε να τις ψάχνει μπαίνοντας σε όλες τις αίθουσες, βρήκε τελικά μόνο την Νάντια και από εκεί ξεκίνησαν όλα. Η Κομανέτσι γράφτηκε στη σχολή γυμναστικής του Μπέλα και της συζύγου του, Μάρτα και στα 9 της χρόνια έγινε η μικρότερη σε ηλικία αθλήτρια που κέρδισε το εθνικό πρωτάθλημα Ρουμανίας. Τα επόμενα χρόνια οι τίτλοι, οι διακρίσεις και τα μετάλλια έγιναν ρουτίνα για την Νάντια, σε διεθνείς αγώνες και μίτινγκ.

Χάρη, ομορφιά και αρμονία στον υπερθετικό βαθμό

Η πρώτη μεγάλη επιτυχία ήρθε το 1975, στο Πανευρωπαϊκό πρωτάθλημα του Σίεν στη Νορβηγία, εκεί όπου κέρδισε 4 χρυσά (σύνθετο ατομικό, ασύμμετρους ζυγούς, δοκό ισορροπίας και άλμα) και ένα ασημένιο μετάλλιο στις ασκήσεις εδάφους (πίσω από την Σοβιετική Νέλι Κιμ, που θα ήταν η μεγάλη της αντίπαλος στα επόμενα χρόνια). Λίγους μήνες αργότερα, στο προολυμπιακό test event στο Μόντρεαλ, η Νάντια μοιράστηκε χρυσά και ασημένια με την Κιμ, αφήνοντας υποσχέσεις για μια μεγάλη μονομαχία στους Ολυμπιακούς αγώνες της επόμενης χρονιάς. Πριν όμως από αυτό, η Κομανέτσι εντυπωσίασε για μια ακόμα φορά στην παρθενική διοργάνωση του American Cup (Μάρτιος 1976). Στο Madison Square Garden της Νέας Υόρκης, η 14χρονη πλέον γυμνάστρια, βαθμολογήθηκε για πρώτη φορά στην καριέρα της με το άριστα δέκα.

Ασύμμετροι ζυγοί, Μόντρεαλ 1976

Και τον Ιούλιο του 1976, στους Ολυμπιακούς αγώνες του Μόντρεαλ, ήρθε η μεγάλη στιγμή. Ή μάλλον, πιο σωστά, η μια μεγάλη στιγμή μετά την άλλη. Με αντιπάλους την τρομερή τριάδα της Σοβιετικής Ένωσης, Νέλι Κιμ, Όλγα Κόρμπουτ και Λουντμίλα Τουρίστσεβα, η Νάντια Κομανέτσι διέλυσε όχι μόνο κάθε προγνωστικό που μπορεί να ήταν εναντίον της, αλλά και κάθε "λογική" τόσο στην προσέγγιση της έννοιας "άριστα" από τους κριτές, όσο και στην δυναμική ενός (ή περισσότερων) άψογα εκτελεσμένου προγράμματος με τον ασυναγώνιστο συνδυασμό αθλητικής ικανότητας και αισθητικής αρμονίας. Σαν να το είχε προβλέψει η OMEGA, η εταιρία που ήταν υπεύθυνη για τους ηλεκτρονικούς πίνακες των αποτελεσμάτων, όταν λίγο καιρό πριν τους αγώνες, είχε ρωτήσει τους διοργανωτές αν θα έπρεπε να φτιάξει πίνακες με τέσσερα ψηφία για την γυμναστική, πιθανολογώντας ότι μπορεί να προέκυπτε κάποιο "δεκάρι".

Το πρώτο δεκάρι στη γυμναστική στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων. Νάντια Κομανέτσι, ασύμμετροι ζυγοί, Μόντρεαλ 1976

"Όχι, αυτά δεν γίνονται", ήταν η απάντηση των υπεύθυνων, με αποτέλεσμα οι θεατές, μετά το ρεσιτάλ της Νάντια στους ασύμμετρους ζυγούς, να δουν στον πίνακα το 1.00! Αρχικά επικράτησε παγωμάρα, αφού όλοι προσπαθούσαν να καταλάβουν τί είχε συμβεί, ανέλαβαν όμως τα μεγάφωνα να βάλουν τα πράγματα στη θέση τους, ανακοινώνοντας ότι η βαθμολογία της Κομανέτσι ήταν "δέκα", με το ντελίριο και την αποθέωση να πλημμυρίζουν το Montreal Forum. Η 14χρονη Ρουμάνα, μέσα σε μόλις 18 δευτερόλεπτα, είχε ανεβάσει επίπεδο την γυμναστική, θέτοντας καινούργια, σχεδόν απρόσιτα στάνταρντ στο άθλημα. Και φυσικά, δεν περιορίστηκε μόνο σε εκείνο, το πρώτο της ολυμπιακό δεκάρι, αλλά συμπλήρωσε επτά συνολικά, κατακτώντας τελικά τρία χρυσά (σύνθετο ατομικό, ασύμμετρους ζυγούς και δοκό ισορροπίας), ένα ασημένιο στο σύνθετο ομαδικό και ένα χάλκινο στις ασκήσεις εδάφους.

Βίντεο: Το πρώτο δεκάρι της Κομανέτσι στους ασύμμετρους ζυγούς, Μόντρεαλ 1976

Αν όμως ήταν στους ασύμμετρους ζυγούς που γράφτηκε η ιστορία, η πραγματική παράσταση της Κομανέτσι δόθηκε πάνω στην δοκό ισορροπίας. Εκεί η Ρουμάνα, "περιορισμένη" στα δέκα εκατοστά πλάτους του οργάνου, ξετύλιξε όλες τις απίστευτες δεξιότητές της, κάνοντας την δοκό επέκταση του ίδιου της του κορμιού. Η Νάντια δεν εκτέλεσε τις ασκήσεις, αλλά τις απάγγειλε, σαγηνεύοντας θεατές και κριτές με το "ποίημά" της. Μάγεψε με τον ρυθμό της, αψήφησε τους νόμους της φυσικής και επαναπροσδιόρισε την έννοια της ισορροπίας, κάνοντας εκατομμύρια μάτια σε όλο τον κόσμο να μένουν καρφωμένα πάνω της και εκατομμύρια καρδιές να πάλλονται από τις κινήσεις της, σε ένα κρεσέντο αισθητικής, που κανείς δεν ήθελε να το δει να τελειώνει. Στα 14 χρόνια της, έγινε η νεότερη γυμνάστρια που κέρδισε το χρυσό μετάλλιο στο σύνθετο ατομικό και εκείνη που έκανε (ακόμα πιο) δημοφιλές το άθλημά της - δίπλα στο όνομά της - σε κάθε γωνιά του πλανήτη.

Δοκός ισορροπίας, Μόντρεαλ 1976

Την επόμενη χρονιά, η "ηρωίδα της σοσιαλιστικής εργασίας" (τίτλος που της είχε απονείμει το καθεστώς του Τσαουσέσκου μετά το Μόντρεαλ) που είχε βραβευθεί με το μετάλλιο του "χρυσού σφυροδρέπανου", επανέλαβε τον θρίαμβό της στο σύνθετο ατομικό στο Πανευρωπαϊκό της Πράγας. Όμως, πριν ολοκληρωθούν οι τελικοί και μετά από διαμαρτυρίες ότι οι Ρουμάνες αθλήτριες έπαιρναν "ύποπτα" χαμηλές βαθμολογίες, ο Τσαουσέσκου διέταξε την αποστολή να επιστρέψει αμέσως στη Ρουμανία. Στη συνέχεια και για αδιευκρίνιστους λόγους, οι υπεύθυνοι της γυναικείας ομάδας, αποφάσισαν να χωρίσουν την Κομανέτσι από το ζεύγος Κάρολι και την έστειλαν στο Βουκουρέστι. Η αλλαγή διέλυσε ψυχολογικά την 15χρονη γυμνάστρια. Τα αποτελέσματα φάνηκαν μερικούς μήνες αργότερα, στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα του 1978 στο Στρασβούργο. Ο Τύπος περιέγραψε την Κομανέτσι ως "10 πόντους ψηλότερη και ενάμιση κούτσουρο πιο βαριά".

Απονομή μεταλλίων στους ασύμμετρους ζυγούς, Μόντρεαλ 1976. Από αριστερά, Τεοντόρα Ουνγκουρεάνου (Ρουμανία, ασημένιο), Νάντια Κομανέτσι (Ρουμανία, χρυσό), Μάρτα Εγκερβάρι (Ουγγαρία, χάλκινο)

Μια πτώση στους ασύμμετρους ζυγούς της στοίχισε όχι μόνο το χρυσό στο σύνθετο ατομικό, αλλά και την παρουσία της στο βάθρο, το οποίο κατέλαβαν εξ ολοκλήρου οι Σοβιετικές (Μουκίνα, Κιμ, Σαποσνίκοβα). Τελικά η Νάντια κατέκτησε το χρυσό στην δοκό ισορροπίας και ασημένια στο άλμα και το σύνθετο ομαδικό. Αμέσως μετά το παγκόσμιο, οι αρχές της επέτρεψαν να επιστρέψει και πάλι στην Ντέβα και τους Κάρολι, μαζί με τους οποίους ταξίδεψε το 1979 στην Κοπεγχάγη για το Πανευρωπαϊκό. Εκεί κατέκτησε το τρίτο συνεχόμενο χρυσό της καριέρας της στο σύνθετο ατομικό και έγινε η πρώτη γυμνάστρια στην ιστορία του αθλήματος που πέτυχε κάτι τέτοιο. Ακολούθησε το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα στο Φορτ Γουόρθ του Τέξας, εκεί όπου πριν τους τελικούς, η Κομανέτσι εισήχθη στο νοσοκομείο για νοσηλεία, μετά από μια μόλυνση στο αίμα της που προήλθε από ένα σκίσιμο στον καρπό της.

Ασκήσεις εδάφους, Μόντρεαλ 1976

Παρά τις έντονες αντιρρήσεις των γιατρών, η Νάντια έφυγε από το νοσοκομείο, πήρε μέρος στη δοκό ισορροπίας όπου βαθμολογήθηκε με 9.95, κάτι που έδωσε στην ομάδα της Ρουμανίας το πρώτο της χρυσό μετάλλιο στην ιστορία στο σύνθετο ομαδικό. Αμέσως μετά επέστρεψε για νοσηλεία αρκετών ημερών, αφού η πληγή της είχε εξελιχθεί σε απόστημα. Μπαίνοντας πλέον στο 1980, την ολυμπιακή χρονιά, η Κομανέτσι ήταν στην ομάδα που θα ταξίδευε στη Μόσχα για να πάρει μέρος στους αγώνες. Εκεί, "στο στόμα του λύκου", όπως θυμάται η ίδια, είχαν να αντιμετωπίσουν τις Σοβιετικές μέσα στο σπίτι τους. Παρά το γεγονός ότι η ίδια κατέκτησε το χρυσό στη δοκό ισορροπίας και στις ασκήσεις εδάφους, μαζί με δυο ασημένια στα δυο σύνθετα (ατομικό και ομαδικό), ο Κάρολι δεν σταμάτησε να διαμαρτύρεται στους κριτές, θεωρώντας ότι βαθμολογούσαν χαμηλά την Νάντια, έτσι ώστε οι Σοβιετικές να κερδίσουν μπροστά στο κοινό τους.

Highlights από την παρουσία της Κομανέτσι το 1976 στο Μόντρεαλ

Το πρόβλημα ήταν ότι οι κάμερες μετέδωσαν ζωντανά τις διαμαρτυρίες του Κάρολι, κάτι που προκάλεσε την οργή του Τσαουσέσκου, με αποτέλεσμα ο προπονητής και η σύζυγός του να πέσουν σε δυσμένεια. Έτσι λοιπόν, όταν το 1981 η ρουμανική ομάδα βρέθηκε στις ΗΠΑ για μια τουρνέ επίδειξης, το ζεύγος Κάρολι μαζί με τον χορογράφο της ρουμάνικης ομάδας, ζήτησαν άσυλο και έμειναν στην Αμερική. Από εκείνο το σημείο και μετά, παρά το γεγονός ότι η Κομανέτσι είχε απολαύσει το ταξίδι, συναντώντας μάλιστα για πρώτη φορά μετά το 1976 τον Αμερικανό γυμναστή Μπαρτ Κόνερ (τον οποίο μετά από χρόνια θα παντρευόταν), η ζωή της άλλαξε ριζικά. Για την ακρίβεια, μετατράπηκε σε κόλαση, αφού το καθεστώς, φοβούμενο ότι και η ίδια ήταν υποψήφια να αυτομολήσει στη Δύση, άρχισε να την παρακολουθεί στενά, ενώ της απαγόρευσε να ταξιδεύει εκτός Ρουμανίας.

Δοκός ισορροπίας, Μόντρεαλ 1976

Η μόνη εξαίρεση συνέβη το 1984, όταν της επετράπη να πάει στο Λος Άντζελες, όχι για να συμμετάσχει ως αθλήτρια (αφού η ίδια είχε ανακοινώσει το τέλος της αγωνιστικής της δράσης το 1981), αλλά ως απλή θεατής. Κατά τη διάρκεια της εκεί παραμονής της, οι άνθρωποι της ρουμανικής ασφάλειας που συνόδευαν την αποστολή, την παρακολουθούσαν στενά, ενώ δεν την άφησαν να έχει την παραμικρή επαφή με τον Κάρολι, ο οποίος ήταν πλέον εθνικός προπονητής της αμερικανικής ομάδας. Η ζωή για την Κομανέτσι στη Ρουμανία ήταν πλέον ανυπόφορη. Το καθεστώς της είχε κόψει κάθε είδους προνόμιο, ακόμα και ένα μικρό επίδομα που έπαιρναν οι πρωταθλητές μετά την ολοκλήρωση της καριέρας τους, έτσι ώστε να μην μπορεί να μαζέψει χρήματα για να φύγει στο εξωτερικό, με αποτέλεσμα να δυσκολεύεται να συντηρήσει τον εαυτό της και να αδυνατεί να βοηθήσει την οικογένειά της.

Ασύμμετροι ζυγοί, Μόντρεαλ 1976

Η ίδια είχε γράψει στην αυτοβιογραφία της: "Δεν υπήρχε πια κανένας λόγος για τις αρχές να είμαι χαρούμενη. Και έπρεπε συνεχώς να ακολουθώ τις εντολές τους. Αν ο Μπέλα δεν είχε αυτομολήσει, θα με παρακολουθούσαν έτσι κι αλλιώς, όμως μετά από αυτό το γεγονός ήταν σαν να είχαν στραμμένο πάνω μου συνεχώς έναν προβολέα, ένιωθα σαν φυλακισμένη". Έτσι λοιπόν, η σκέψη να φύγει και η ίδια από τη Ρουμανία για τη Δύση, άρχισε να ωριμάζει μέσα της. Μερικά χρόνια αργότερα, γνώρισε τον Κονσταντίν Πανάιτ, έναν Ρουμάνο που είχε πολιτογραφηθεί Αμερικανός και ο οποίος προσφέρθηκε να την βοηθήσει. Αφού σχεδίασε προσεκτικά τις κινήσεις της, η Νάντια, μαζί με τον Πανάιτ και έξι ακόμα συμπατριώτες τους, ξεκίνησε την περιπέτεια. Για αρκετές μέρες η ομάδα περιπλανήθηκε στην ύπαιθρο, ενώ η μετακίνηση γινόταν κυρίως τη νύχτα και συνήθως με τα πόδια. Αρχικά πέρασαν τα σύνορα μπαίνοντας στην Ουγγαρία, συνέχισαν στην Αυστρία και εκεί κατέφυγαν στην αμερικανική πρεσβεία της Βιέννης, για να φτάσουν αεροπορικώς στις ΗΠΑ.

Ασκήσεις εδάφους, Μόντρεαλ 1976

Η ειρωνεία είναι ότι λίγο αργότερα, το καθεστώς Τσαουσέσκου έπεσε και η Κομανέτσι θα ήταν ελεύθερη να πάει σε όποιον προορισμό ήθελε. Το ξεκίνημα πάντως στις ΗΠΑ δεν ήταν καθόλου εύκολο. Ο Πανάιτ έγινε ατζέντης της και την βοήθησε, όμως οι φήμες που κυκλοφόρησαν ότι οι δυο τους είχαν σχέση (ο Πανάιτ ήταν παντρεμένος με παιδιά), έστρεψαν την κοινή γνώμη εναντίον της. Το 1990 η Νάντια ταξίδεψε στον Καναδά, όπου έμεινε σε φίλους για έναν χρόνο. Επέστρεψε το 1991 στις ΗΠΑ και εγκαταστάθηκε στην Οκλαχόμα, όπου ξαναβρήκε τον παλιό της φίλο, Μπαρτ Κόνερ, τον οποίο αρραβωνιάστηκε το 1994. Δυο χρόνια αργότερα, τον Απρίλιο του 1996 και μετά από εννέα χρόνια απουσίας, η Κομανέτσι ταξίδεψε μαζί με τον Κόνερ στο Βουκουρέστι για τη γαμήλια τελετή, την οποία παρακολούθησαν 10.000 συμπατριώτες της!

Δοκός ισορροπίας, Μόσχα 1980

Το 2001 η Νάντια πήρε επίσημα την αμερικανική υπηκοότητα, διατηρώντας όμως παράλληλα και την ρουμανική. Το 2006 γεννήθηκε ο γιος τους, Μπομπ Πολ (το πρώτο όνομα από τον Μπομπ Ντίλαν και το δεύτερο από τον Πολ Τσίρτ, πρώην προπονητή της). Σήμερα η Κομανέτσι είναι επίτιμος πρόεδρος της Ρουμανικής Ομοσπονδίας Γυμναστικής, αλλά και της Ρουμανικής Ολυμπιακής Επιτροπής, Πρέσβης του αθλητισμού της Ρουμανίας και μέλος του Ιδρύματος της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Γυμναστικής. Η ίδια και ο σύζυγός της διατηρούν δυο σχολές γυμναστικής στις ΗΠΑ και εκδίδουν το περιοδικό International Gymnast. Γνωστό είναι και το φιλανθρωπικό τους έργο, όπως για παράδειγμα μια κλινική για μικρά παιδιά στο Βουκουρέστι με δωρεάν νοσηλεία αλλά και κοινωνική φροντίδα, ενώ δραστηριοποιούνται και στην προώθηση των Special Olympics.

Στα 55 της χρόνια, η υπέροχη αυτή γυναίκα και λαμπερή προσωπικότητα, διατηρεί μέσα της τη φλόγα για προσφορά και δέσμευση απέναντι στον αθλητισμό, αλλά και σε όλους όσους έχουν ανάγκη από αγάπη, φροντίδα και περίθαλψη. Σήμερα, που έχει τα γενέθλιά της, της ευχόμαστε χρόνια πολλά και είμαστε σίγουροι ότι η αθλητική της ανάμνηση θα μείνει αθάνατη, για να θυμίζει τη δύναμη, την αποφασιστικότητα, την ηρεμία, την ένταση, τη χάρη και την αρμονία, όλα στον υπερθετικό βαθμό και στην απόλυτη τελειότητα, που στην δική της προσπάθεια βαθμολογήθηκαν με άριστα δέκα.

ΔΕΙΤΕ αυτό το βίντεο με τα επτά 10άρια της Νάντια Κομανέτσι το 1976 στο Μόντρεαλ. Είναι από τις λίγες περιπτώσεις που η περιγραφή "συγκλονιστικό", ταιριάζει απόλυτα με το περιεχόμενο