Ζοζέ Μπότο, uncut: Η φιλοσοφία και οι αρχές του νέου τεχνικού διευθυντή του ΠΑΟΚ

To Football Manager, το πασίγνωστο παιχνίδι προσομοίωσης ποδοσφαίρου, σε πολλές περιπτώσεις (αν όχι σε όλες) πρόδηλο δυναμικής, αλλά και στάτους των όσων αξιολογούσε, είχε ιεραρχήσει τον Ζοζέ Μπότο, σε διαδοχικές μάλιστα εκδόσεις του, μεταξύ των κορυφαίων scouts του πλανήτη.

Πολλοί συνάδελφοί του δημοσίως είχαν εκφραστεί ανάλογα γι’ αυτόν. Μέχρι και στη Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ είχε αναφερθεί τ’ όνομά του, το πνευματικό τέκνο του Αρσέν Βενγκέρ, ο Ζιλ Γκριμαντί τον είχε – επανειλημμένως – προτείνει στη διοίκηση της Αρσεναλ, ενώ πέρυσι τέτοια εποχή – στην πλέον προβεβλημένη από χτες που έγινε γνωστή η συμφωνία του Πορτογάλου με τον ΠΑΟΚ ιστορία – η Ρόμα ήταν αυτή που είχε ενδιαφερθεί να τον αγοράσει από τη Σαχτάρ.

Το έργο του ειδικά στην Μπενφίκα, όπου και πέρασε το μεγαλύτερο διάστημα της καριέρας του, ενδεικτικό. Οι παραπάνω από 500.000 ευρώ που εισέπραττε ετησίως στη Σαχτάρ (ως scout, έστω σε ρόλο διευθυντή του εν λόγω τμήματος), επίσης.

Μέσα από δικά του λόγια, από διάφορες συνεντεύξεις και δηλώσεις του, το SPORT24 παρουσιάζει τη φιλοσοφία του 55χρονου Μπότο ως προς το scouting, το recruiting και τον τρόπο δουλειάς του, επιδιώκοντας να προσφέρει το πλαίσιο για το οποίο επιλέχθηκε από τον ΠΑΟΚ και το τι μπορούν (ή πρέπει) να περιμένουν στον "δικέφαλο" από αυτόν.

Ο Ζοζέ Μπότο λοιπόν παρουσιάζεται…

"Οι σχέσεις ορίζονται από το club"

• Ποιο είναι το πρώτο που αναζητεί κάνοντας scouting σε έναν ποδοσφαιριστή;

Τα βήματά του, τον χώρο που καλύπτει. Είναι σημαντικό. Στο σύγχρονο ποδόσφαιρο, οι περισσότεροι ποδοσφαιριστές λειτουργούν ως ρομπότ, όχι μόνο ως προς τους χώρους που βρίσκονται, αλλά και ως προς τον συντονισμό με τους συμπαίκτες τους. Οι ξεχωριστοί, οι ιδιαίτεροι, έχουν μέχρι και διαφορετικό τρόπο βαδίσματος.

Το δεύτερο που προσέχω είναι η σχέση του ποδοσφαιριστή με την μπάλα και η αντίληψη που έχει για το παιχνίδι, επιδιώκοντας να καταλάβω το αν είναι έξυπνος, το αν μπορεί να καταλάβει τακτικά τα δεδομένα του παιχνιδιού, τους αντιπάλους, τους συμπαίκτες του.

• Scouting και μπάτζετ

Είναι λανθασμένη η εντύπωση πως ένα τμήμα scouting χρειάζεται χρήματα για να οργανωθεί και να αναπτυχθεί. Το σωστό είναι πως ένα τέτοιο τμήμα βοηθάει το club να εξοικονομήσει χρήματα, να μην κάνει κακές αγορές, αλλά απολύτως ανάλογες με τις δυνατότητες της ομάδας και τις αγωνιστικές ανάγκες.

Από εκεί και πέρα, είναι αυτονόητο ότι σε σχέση με τις αγγλικές ομάδες οι πόροι που υπάρχουν για την στελέχωση ενός τέτοιου τμήματος είναι διαφορετικοί. Η Μάντσεστερ Σίτι, για παράδειγμα, θα μπορεί να πληρώνει scouts σε αναλογία 8 προς 1 σε σχέση, πάντα παραδειγματικά, με την Μπενφίκα. Υπάρχει διαφορά. Αλλά αν ένα τμήμα scouting οργανωθεί σωστά, αποδοτικά, τότε δεν χρειάζεται ποσότητα, ούτε αστρονομικά έξοδα όπως αρκετοί πιστεύουν για να λειτουργήσει και να βοηθήσει.

• Διαφορά μεταξύ αποτυχίας και επιτυχίας στην επιλογή ενός ποδοσφαιριστή

Η εμβάθυνση στην κατανόηση των χαρακτηριστικών και της συμπεριφοράς του ποδοσφαιριστή. Υπάρχει και η πρακτική, που έχω συναντήσει, ένας προπονητής να είναι αυτός που συζητάει για συγκεκριμένους ποδοσφαιριστές και το τμήμα scouting απλώς να τους αναλύει. Είναι λάθος.

• H εμβάθυνση αφορά και λεπτομέρειες όπως για παράδειγμα συμπεριφορά στην εκτός ποδοσφαίρου ζωή του εκάστοτε στόχου;

Η διαδεδομένη αντίληψη είναι πως θα έπρεπε, αλλά αυτό δεν έχει καμία σχέση με τα δεδομένα της football business του αθλήματος στην εποχή μας. Είναι πρακτικά αδύνατον να ελέγξουμε πλήρως τη ζωή ενός ποδοσφαιριστή και το ψυχολογικό του κομμάτι.

Αν επιδιώξουμε να το κάνουμε, τότε μπορεί να προδώσουμε το ενδιαφέρον μας. Και αυτό μπορεί να κάνει τη διαφορά ως προς το κατά πόσον μπορούμε ή δεν μπορούμε να αγοράσουμε έναν ποδοσφαιριστή, αφού αν γίνουμε τόσο διαχυτικοί μπορεί να δώσουμε σήμα στην αγορά, μπορεί να αυξήσουμε την τιμή σε επίπεδα απαγορευτικά.

• Τι σχέση πρέπει να έχει το τμήμα scouting με τον προπονητή

Εξαρτάται από τη φιλοσοφία και τη δομή του συλλόγου. Υπάρχουν clubs στα οποία η σχέση είναι μεγάλη, άμεση. Τέτοια δομή υπάρχει στη Σαχτάρ. Υπάρχουν και σύλλογοι στους οποίους η αναφορά του scouting δεν γίνεται στον προπονητή, αλλά στους αρμόδιους που έχει θέσει υπεύθυνους ο σύλλογος. Ετσι για παράδειγμα λειτουργούσαμε στην Μπενφίκα.

Δεν σημαίνει πως δεν ήμασταν κοντά με τον προπονητή. Πάντα θα είμαστε σε συνεννόηση μαζί του. Το προφίλ όμως των ποδοσφαιριστών που θέλαμε, ορίζονταν και αξιολογούνταν ως προς την τελική απόφαση, από τους επιτελείς, ανεξαρτήτως του προπονητή.

"Μέτρο επιτυχίας scouting η Μπενφίκα"

Δια ζώσης scouting ή μέσω σχετικών πλατφόρμων;

Όλα χρειάζονται πλέον. Όλα πρέπει να γίνουν. Είμαι περισσότερο της λογικής της επί τόπου παρακολούθησης, αφού έτσι καταλαβαίνεις συνολικά τη συμπεριφορά ενός ποδοσφαιριστή. Οι σύγχρονες πλατφόρμες όμως σου επιτρέπουν να ξεχωρίσεις και να διακρίνεις χαρακτηριστικά και συγκεκριμένα κομμάτια του παιχνιδιού, που επίσης είναι πολύ χρήσιμα.

Ενας συνδυασμός επιβάλλεται. Και όχι, πολλές φορές πλέον, ειδικά στην εποχή μας, δεν χρειάζεται και εκτεταμένο, σε ποσότητα παιχνιδιών scouting για να γίνει αντιληπτό αν κάνει ή όχι ένας ποδοσφαιριστής σε αυτό που ψάχνει ένα club.

Και αυτό ήταν που θέλαμε να δημιουργήσουμε και στην Μπενφίκα. Ένα πλαίσιο ταχύτητας και ευθυκρισίας. Αλλιώς δεν θα μπορούσαμε να επιβιώσουμε στην αγορά. Δεν έγινε αμέσως, αλλά έγινε με μεθοδικότητα, αποφασιστικότητα και λελογισμένο ρίσκο. Πολλές φορές, μάθαινα για συναδέλφους, οι διοικήσεις των οποίων έφερναν την Μπενφίκα ως παράδειγμα. "Γιατί είδαν στην Μπενφίκα αυτόν τον ποδοσφαιριστή και γιατί όχι εμείς";

Αυτή ήταν η στάθμη της επιτυχίας μας. Σε μια χώρα που δεν έχει παράδοση στο διεθνές scouting, σε μια ομάδα που δεν είχε scouting, να φτάσει να αποτελεί παράδειγμα συμπεριφοράς και λειτουργίας στο συγκεκριμένο τομέα.

Και πρακτικά άλλωστε δεν είχαμε την πολυτέλεια να εξαντλούμαστε σε λεπτομέρειες, αναζητώντας ψεγάδια. Ολοι οι παίκτες, ακόμη και ο Μέσι, έχει. Η θα βρεις, αν ψάξεις ενδελεχώς. Δεν είναι όμως αυτό το πλαίσιο του scouting. Εχει αντιστοιχία με τον χρόνο και την τιμή.

Οι αγγλικές ομάδες για παράδειγμα μπορούν να το κάνουν όλο τον χρόνο, να περιμένουν χωρίς να πάρουν απόφαση και στις τελευταίες μέρες της μεταγραφικής περιόδου να πληρώσουν παραπάνω από την αξία ενός ποδοσφαιριστή για να τον αγοράσουν. Είναι διατεθειμένες να αναλάβουν αυτό το κόστος γι’ αυτό και κοιτάνε και ξανακοιτάνε έναν ποδοσφαιριστή.

Οι υπόλοιποι, που δεν έχουν αυτές τις οικονομικές δυνατότητες, δεν μπορούν να κινηθούν σε αυτό το πλαίσιο, γιατί πολύ απλά αν φτάσουν στο τελευταίο δεκαήμερο του Αυγούστου για να κάνουν μια κίνηση, ο ανταγωνισμός θα τους τσακίσει.

• Υπήρξε ποδοσφαιριστής που με την πρώτη ματιά σκέφτηκε "πρέπει να τον αποκτήσουμε";

Ο Λάζαρ Μάρκοβιτς.

• Η μεγαλύτερη απογοήτευση της καριέρας του ως προς τα δεδομένα του scouting και της έκτοτε πορείας του ποδοσφαιριστή;

Ο Φίλιπ Τζούρισιτς. Οσα είχαμε δει πάνω του, μας είχαν ενθουσιάσει. Ολοι πιστεύαμε πως θα ήταν μια εξαιρετική μεταγραφή. Αποδείχτηκε τελείως διαφορετικά. Απόδειξη πως μια μεταγραφή δεν εξαρτάται μόνο από τα δεδομένα του scouting.

Για παράδειγμα, δύο παίκτες που καταφέραμε να πάρουμε σε πολύ μικρή ηλικία στην Μπενφίκα ήταν ο Λούκα Γιόβιτς και ο Μπρίαν Κριστάντε. Αμέσως με το που ήρθαν όμως στη Λισαβόνα αντιμετωπίστηκαν με δυσπιστία. Από φιλάθλους, media, ενδεχομένως και από κομμάτια του ίδιου του club. Κάτι που στην ηλικία τους ήταν αδύνατο να διαχειριστούν και έτσι, ουσιαστικά αυτό που έγινε ήταν να προκαλέσουμε μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία.

Να αποτύχουν δηλαδή, να δικαιολογήσουν την εξ αρχής δυσπιστία και επειδή το περιβάλλον ήταν προβληματικό, να απελευθερωθούν και να αποδώσουν ό,τι και όσα το scouting περίμενε, μόνο όταν έφυγαν από την ομάδα.

"Με έβλεπαν και δεν ήξεραν ότι είμαι αυτός που τους έφερε"

• Πόσες αποτυχίες μπορούν να δικαιολογηθούν σε ένα τμήμα scouting;

Πάντα είναι θέμα εμπιστοσύνης, ειδικά στην αρχή. Όταν οι προτάσεις και οι επιλογές γίνονται στο πλαίσιο της προκαθορισμένης μεταγραφικής και επενδυτικής φιλοσοφίας, όταν υπάρχει συνεργασία μεταξύ των αρμόδιων γι’ αυτό το κομμάτι, τότε ακόμη και να γίνει κάτι λάθος, μπορεί να διορθωθεί ευκολότερα.

Είναι λογικό, ξεκινώντας μια συνεργασία, να υπάρχει θέμα εμπιστοσύνης ή σκεπτικισμός, αλλά όταν στην πορεία αυτής της συνεργασίας γίνει ξεκάθαρο το πλαίσιο τότε, τα πάντα γίνονται πιο ομαλά, χωρίς φυσικά αυτό να σημαίνει πως δεν λογοδοτείς αν το αποτέλεσμα της δουλειάς σου είναι επαναλαμβανόμενα αρνητικό.

• Ηλικία, ανταγωνισμός και ρίσκο

Πολλές φορές στην καριέρα μου έχω πέσει σε ποδοσφαιριστές, 16 και 17 χρονών με μοναδικό ταλέντο. Ο Ροντρίγκο, ο Αζάρ σε αυτήν την ηλικία ξεχώριζαν. Μπορείς όμως να ρισκάρεις σε τέτοιες ηλικίες, ειδικά όταν δεν έχεις τη δυνατότητα, όπως η Ρεάλ για παράδειγμα, ή οι αγγλικές ομάδες, να πληρώσεις 60 εκατ. ευρώ για ένα παιδί όπως έγινε με τον Ροντρίγκο;

Μπορείς να ξέρεις μέχρι που μπορεί να φτάσει η υπομονή ενός οργανισμού για ένα παιδί αυτής της ηλικίας μέχρι να αποδώσει, ποιες θα είναι οι αντοχές και του ίδιου αλλά και όλων των εμπλεκόμενων στο club; Προφανώς για να επικρατήσεις στον ανταγωνισμό του scouting, ειδικά όταν αυτός δεν μπορεί να γίνει με οικονομικά μεγέθη, πρέπει να είσαι γρήγορος, αποφασιστικός και να ρισκάρεις. Τόσο όμως, όσο.

Θα μπορούσαμε να πάρουμε στην Μπενφίκα τον Ροντρίγκο. Θέλαμε όμως να είμαστε σίγουροι πως αυτό που βλέπαμε στην ομάδα νέων της Σάντος, μπορούσε να το κάνει και στην πρώτη ομάδα. Όταν ανέβηκε εκεί, η τιμή του είχε εκτοξευτεί. Αυτό, αντίθετα, το πετύχαμε έγκαιρα με τον Αντρίγια Ζίβκοβιτς και τον Λούκα Γιόβιτς. Τους γνωρίζαμε από μικρούς και αμέσως με το που είδαμε πως μπορούν να σταθούν και ως επαγγελματίες, κάναμε την κίνησή μας.

Και πάντα φυσικά υπάρχουν και παράγοντες που δεν γίνεται να ελεγχθούν. Τα media, το περιβάλλον του ποδοσφαιριστή, η δυνατότητα προσαρμογής, οτιδήποτε μπορεί να επηρεάσει όχι μόνο το αγωνιστικό κομμάτι ενός ποδοσφαιριστή, αλλά και την ψυχολογία του.

• Εχετε/είχατε προσωπική επαφή με όσους εισηγηθήκατε την απόκτησή τους;

Οι περισσότεροι όχι, δεν με γνώρισαν. Δεν είναι απαραίτητο, ως scout όχι ως τεχνικός διευθυντής, να συμβεί κάτι τέτοιο. Πολλές φορές με προσπέρασαν στα γραφεία του συλλόγου χωρίς να ξέρουν καν πως ήμουν ο λόγος που βρίσκονταν εκεί.

• Η αγορά της Βραζιλίας

Είναι μια ενδιαφέρουσα αγορά. Όχι φτηνή, αλλά χαώδης, γεμάτη ταλέντο. Μου αρέσει να βλέπω παιχνίδια εκεί. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η δουλειά μου είναι να αγοράζω από εκεί. Στη Σαχτάρ για παράδειγμα ήταν αναπόσπαστο μέρος της μεταγραφικής της λογικής, του επιχειρείν του συλλόγου, να γνωρίζει άριστα την βραζιλιάνικη αγορά. Υπήρχαν πανίσχυρες δομές και συνδέσεις πριν καν ενταχθώ εγώ στο club.

Η Μπενφίκα, όπως κάθε πορτογαλική ομάδα, είναι συνδεδεμένη με τη συγκεκριμένη αγορά. Η δουλειά μου όμως ήταν τελείως διαφορετική, να προσπαθήσω να διευρύνω τους ορίζοντες του scouting, χωρίς να εστιάζω αποκλειστικά σε μια περιοχή που έτσι κι αλλιώς ακόμη και σε προπονητικά διπλά φυτωριακών ομάδων θα βρεις στις εξέδρες 70 και 80 scouts από όλον τον κόσμο.

• Κατά τα λεγόμενά σας, ο καλύτερος προπονητής είναι αυτός που κερδίζει. Ο καλύτερος scout ποιος είναι;

Δύσκολο να το πεις, να το εκτιμήσεις, χωρίς να συνυπολογίσεις το περιβάλλον στο οποίο λειτουργεί ένας scout. Για παράδειγμα: ένας scout εισηγείται την απόκτηση 10 ποδοσφαιριστών. Κανείς δεν αποκτάται και όλοι καταλήγουν στη Σίτι ή στη Λίβερπουλ.

Η οπτική της αξιολόγησης και της κρίσης μπορεί να είναι διπλή. Ένας scout δεν είναι καλός επειδή δεν καταλαβαίνει τις ανάγκες του club ή είναι καλός επειδή κοιτάει και ξεχωρίζει ποδοσφαιριστές που η εκτιμώμενη πορεία και δυναμική τους τους ξεπερνάει κατά πολύ τις δυνατότητες του συλλόγου να τους προσελκύσει, ανεξαρτήτως του οικονομικού σκέλους;

• Είναι πιο εύκολο ή πιο δύσκολο να ξεχωρίσει ένας scout δουλεύοντας σε μια ομάδα που έχει τη δυνατότητα να αγοράσει όποιον θέλει;

Αυτό που πολλοί δεν αντιλαμβάνονται είναι πως ο ρόλος ενός scout σε μια τέτοια ομάδα είναι επίσης πολύ απαιτητικός. Σε διαφορετικό πλαίσιο σίγουρα, αλλά με φοβερές απαιτήσεις. Γι’ αυτό και οι συγκεκριμένες ομάδες μπορεί να φαίνεται πως δεν χρειάζονται το scouting όταν έχουν δυνατότητα να δώσουν εκατοντάδες εκατομμύρια για να αγοράσουν όποιον θέλουν, αλλά για φτάσουν ως εκεί, η αξιολόγηση, η κρίση, η εισήγηση θα πρέπει να είναι ξεκάθαρη, σαφής και απόλυτα τεκμηριωμένη.