Ζελέζνι, καταδικασμένος να πετύχει

Πολλές φορές λέμε πως ήταν γραφτό της μοίρας κάποιου να κάνει κάτι. Αυτό ισχύει στην περίπτωση του Γιαν Ζελέζνι. Ο σπουδαίος Τσέχος αθλητής γεννήθηκε σαν σήμερα στις 16/6/1966 στο Μπόλεσλαβ, για να ασχοληθεί με τον ακοντισμό και είχε όλα τα απαραίτητα γονίδια για να το κάνει.

Τόσο ο πατέρας, όσο και η μητέρα του ήταν αθλητές και μάλιστα ακοντιστές και ήταν εκείνοι που έμαθαν τον μικρό Γιαν τα βασικά του αθλήματος.

Ο ίδιος αργότερα θα δηλώσει ότι από μικρός ασχολούνταν με τον συγκεκριμένο άθλημα φτιάχνοντας αυτοσχέδια ακόντια. Ο Ζελέζνι χρησιμοποιούσε κλαδιά δέντρων για να μπορέσει να φτιάξει το ακόντιο του και έκανε τις ασκήσεις του στον κήπο του σπιτιού του.

Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των γονιών του εκείνος έδειχνε πως ήθελε να ασχοληθεί με άλλα αθλήματα. Δοκίμασε την τύχη του στο χόκεϊ επί πάγου, στο ποδόσφαιρο και στον χαντμπολ, αλλά τελικά τον κέρδισε ο ακοντισμός και έτσι όλοι μας είχαμε την ευκαιρία να θαυμάσουμε ένα μεγάλο αθλητή.

Η πρώτη του συμμετοχή στη Σεούλ

Σε ηλικία 17 ετών άρχισε να συμμετέχει σε μεγάλες διοργανώσεις εκπροσωπώντας τη χώρα του. Στην αρχή έμενε χαμηλά, ωστόσο χρόνο με το χρόνο η άνοδος των επιδόσεών του ήταν εντυπωσιακή.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της διοργάνωσης που σήμανε την ενηλικίωση του ως αθλητή. Στο Παγκόσμιο πρωτάθλημα της Ρώμης το 1987 κατέλαβε την τρίτη θέση παίρνοντας έτσι το πρώτο του μετάλλιο σε μεγάλη διοργάνωση. Το χαρακτηριστικό όμως είναι ότι μέσα σε ένα χρόνο ανέβασε την επίδοσή του κατά περίπου επτά μέτρα.

Κάπως έτσι, βρέθηκε την επόμενη περίοδο στους πρώτους του Ολυμπιακούς αγώνες. Για ζέσταμα έκανε το πρώτο του Παγκόσμιο ρεκόρ στέλνοντας το ακόντιο στα 87.66 και στη συνέχεια πήγε στη Σεούλ. Εκεί με βολή στα 85.90 πήρε κατευθείαν την πρόκριση στον τελικό. Εκεί όμως πήρε το πρώτο μεγάλο μάθημα της καριέρας του. Μέχρι την τελευταία βολή ο Ζελέζνι ήταν πρώτος με επίδοση 83.46. Ο Τσέχος αθλητής στην βελτίωσε την επίδοση του με 84.12 και ήταν έτοιμος να πανηγυρίσει το πρώτου του χρυσό μετάλλιο.

Ο Τάπιο Κόρχους στην τελευταία του προσπάθεια έστειλε το ακόντιο του στα 84.28 ανεβαίνοντας εκείνος στην κορυφή. Έτσι, ο Ζελέζνι αρκέστηκε στη δεύτερη θέση του βάθρου.

Οι πρώτοι τραυματισμοί και οι αλλαγές στο ακόντιο

Ο Γιαν Ζελέζνι έδειξε πως είχε έρθει για να μείνει και συνέχισε να δείχνει δείγματα του σπάνιου ταλέντου του. Τα επόμενα δύο χρόνια δεν ήταν όπως τα περίμενα αφού ακολούθησαν κάποιοι τραυματισμοί που τον άφησαν πίσω και του στέρησαν μετάλλια.

το σημαντικό χαρακτηριστικό της μεγάλης ανθεκτικότητάς του δεν ήταν γνωστό. Όμως γρήγορα έγινε οφθαλμοφανές κάτι άλλο. Πως από τους αντιπάλους του – υψηλής κλάσης – ήταν ο πλέον κομψός. Πάντα ζύγιζε από 77 έως 80 κιλά. Αυτό ίσχυσε και όταν κατέρριψε το πρώτο του Παγκόσμιο ρεκόρ το 1988 με 87.66. Το επανέλαβε άλλες 4 φορές για να φθάσει στα 98.48, αλλά από αρκετά νωρίτερα (από το προηγούμενο παγκόσμιο στα 91.46) να έχουν αρχίσει οι διαμαρτυρίες.

Οι χαμηλές του πτήσεις στο Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα του 1990 και το Παγκόσμιο του 1991 είχαν ως δικαιολογία τα προβλήματα στον ώμο. Άλλωστε, ο τρόπος που πετούσε το ακόντιο ήταν δεδομένο ότι τον καταπονούσε. Στα πρώτα μέτρα, όπου ο ακοντιστής πρέπει να τρέξει και να αυξήσει ταχύτητα για να κερδίσει σε δύναμη, ο Ζελέζνι ήταν εξαιρετικά γρήγορος, αλλά η καταπόνηση του ώμου του ερχόταν στην ξαφνική κίνηση του σταματήματος και της κίνησης του ώμου για την απελευθέρωση του ακόντιου.

Η "χρυσή" δεκαετία...

Αυτές όμως και οι τελευταίες χαμηλές πτήσεις του για τα επόμενα δέκα χρόνια. Με εξαίρεση το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα στίβου που διεξήχθη στην Αθήνα το 1997, σε όλες τις άλλες μεγάλες διοργανώσεις ήταν πάνω στο βάθρο και συνήθως στο ψηλότερο σκαλί του.

Η αρχή έγινε στους Ολυμπιακούς αγώνες της Βαρκελώνης. Όπως και στη Σεούλ πέρασε στον τελικό από την πρώτη κιόλας προσπάθεια στέλνοντας το ακόντιο του στα 83.96μ. Η κατάσταση στην οποία βρισκόταν ήταν εξαιρετική και για αυτό ουσιαστικά τελείωσε τον συναγωνισμό από την πρώτη βολή του τελικού. Το ακόντιο του καρφώθηκε στα 89.66 με τον Σέπο Ράτι να μένει στα 86.60 και τον Ζελέζνι να κατακτά το πρώτο του χρυσό Ολυμπιακό μετάλλιο.

Ακολούθησαν τα χρυσά μετάλλια στα Παγκόσμια πρωταθλήματα του 1993 (Στουτγάρδη) και 1995 (Γκέτεμποργκ) και το χάλκινο στο Ευρωπαϊκό του Ελσίνκι το 1994. Στου Ολυμπιακούς Αγώνες της Ατλάντα πήγε με τον τίτλο του απόλυτου φαβορί και τον δικαίωσε. Όπως συνήθιζε πέρασε ως πρώτος στα προκριματικά, αλλά στον τελικό τον περίμενε μια μεγάλη μάχη. Οι έξι από τους οκτώ αθλητές που συνέχισαν τις προσπάθειές του μέχρι τέλους ήταν πολύ κοντά με τον Μπάκλεϊ να είναι ο μεγάλος του αντίπαλος.

Ο Βρετανός στην πρώτη του κιόλας προσπάθεια έστειλε το ακόντιο του στα 87.44 με τον Ζελέζνι να απαντά αμέσως με 88.16μ. Αυτές ήταν και οι καλύτερες επιδόσεις τελικά των δύο αθλητών οι οποίες τους χάρισαν το χρυσό και το ασημένιο αντίστοιχα. Μετά από το νέο του μετάλλιο ήρθε ένας ακόμα τραυματισμός. Ο Ζελέζνι έμεινε πίσω και αυτό είχε ως αποτέλεσμα την 9η θέση στο Παγκόσμιο της Αθήνας το 1997.

Δύο χρόνια αργότερα στη Σεβίλη ανέβηκε και πάλι στο βάθρο κατακτώντας το χάλκινο μετάλλιο. Πολλοί έλεγαν πως δεν θα αντέξει να αγωνιστεί και πάλι σε τόσο υψηλό επίπεδο, όμως εκείνος τους διέψευσε. Αυτή τη φορά ο Στιβ Μπάκλεϊ έμοιαζε έτοιμος να πάρει το χρυσό, αλλά λογάριαζε χωρίς τον σπουδαίο Τσέχο. Οι δυο τους πέρασαν εύκολα στον τελικό με τον Ζελέζνι να ξεκινά δυνατά με επίδοση στα 89.41. Ο Μπάκλεϊ στη δεύτερη προσπάθεια του έστειλε το ακόντιο του στα 89.85 και εκεί όλοι νόμισαν πως δεν θα υπήρχε απάντηση από τον Ζελέζνι. Εκείνος όμως στην αμέσως επόμενη βολή του ξεπέρασε για μία ακόμα φορά το φράγμα των 90 μέτρων και με επίδοση 90.17 πήρε το χρυσό μετάλλιο.

Ακολούθησε ακόμα ένα χρυσό μετάλλιο στο Παγκόσμιο πρωτάθλημα του 2001 για να αρχίσει το τέλος για έναν πραγματικά σπουδαίο αθλητή...

Η "αφιλόξενη" Αθήνα και το φινάλε με μετάλλιο

Τα προβλήματα τραυματισμού δεν τον άφησαν να βρεθεί στην κατάσταση που μπορούσε και με εξαίρεση το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα στο Παρίσι όπου έμεινε στην τέταρτη θέση δεν κατάφερε να πλησιάσει άλλη φορά στο βάθρο.

Στην Αθήνα σε ηλικία 38 ετών ήθελε να κάνει μία μεγάλη παράσταση στην πέμπτη συμμετοχή του σε Ολυμπιακούς Αγώνες. Τελικά, αν και δυσκολεύτηκε πέρασε στον τελικό, εκεί όμως δεν θύμισε σε τίποτα τον παλιό καλό του εαυτό. Έτσι, έμεινε στην ένατη θέση μέ βολή στα 80.59μ. Κάποιοι βιάστηκαν και πάλι να τον τελειώσουν, όμως εκείνος χρωστούσε στον εαυτό του ακόμα ένα μετάλλιο.

Ο μεγάλος του στόχος ήταν το Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα στο Γκέτεμποργκ. Προφυλάσσοντας όσο μπορούσε τον ώμο του και σε ηλικία πια 40 ετών κατάφερε να είναι ανταγωνιστικός. Μετά την πρόκρισή του στον τελικό έκανε μόλις μία βολή στα 85.92, ωστόσο αυτή ήταν αρκετή για να του χαρίσει το χάλκινο μετάλλιο το οποίο ήταν και το τελευταίο μιας πραγματικά σπουδαίας καριέρας.

Επί 20 χρόνια (1984 – 2004) ήταν πρωταθλητής Τσεχίας, 3 φορές Χρυσός Ολυμπιονίκης, παγκόσμιος ρέκορντμαν και πρωταθλητής.

Οι καλύτερες βολές του ανά σεζόν:

1986 - 82.48

1987 - 87.66

1988 - 86.88

1989 - 84.74

1991 - 90.40

1992 - 90.18

1993 - 95.66

1994 - 91.82

1995 - 92.28

1996 - 98.48 Παγκόσμιο ρεκόρ

1997 - 94.02

1999 - 89.06

2000 - 90.59

2001 - 92.80

2002 - 87.77

2003 - 89.06

2004 - 86.12

2005 - 83.98

2006 - 86.07